Früchtboor Hualewmuun
 Tekst üüb Öömrang
|
A Früchtboor Hualewmuun (ingelsk Fertile Crescent, araabisk الهلال الخصيب, DMG al-hilāl al-ḫaṣīb) as det regiuun nuurden faan't Araabisk Hualeweilun, huar föör gud 10.000 juaren at iarst huuchkultuur faan a minskhaid apwooks. Di nööm as 1916 faan di wedenskapsmaan James H. Breasted tuiarst brükt wurden.
Uun a Früchtboor Hualewmuun begand a minsken tu büürin, efterdat's tuföören det eden haa, wat's uun a natüür saamelt, jaaget of fasket haa. Det regiuun amfaadet a lunen (faan daalang) Iraak, Syrien, Liibanon, Israel mä Palestiina an Jordaanien. Uk Nuurd-Egypten woort diar daalang miast mä tureegent.
Neoliitisk 'rewolutsion'
BewerkeMä a began faan a büürerei hää ham det leewent faan a minsken fiks feranert. Det wiar at aanj faan't stiantidj (Jongstiantidj/Neoliitikum). Fööraal jääw't nü priwoot eegendoom. Man uk huarööders uun a welt begand a minsken mä a büürerei, saner, dat's wat faanenööder wost:
- Früchtboor Hualewmuun uun Mesopotaamien, 9500 bit 7000 f.Kr. mä wiaten, bere, beesten, swin, sjep an siigen.
- Amazonas regiuun faan Boliiwien, 8300 bit 500 f.Kr. mä maniok, kürbis, meis.
- Nei-Guinea, 7000 bit 4000 f.Kr. mä banaan, yams, taro.
- Huang He regiuun uun Nuurd-Sjiina, 7000 bit 3000 f. Kr. mä hirse, soojabuan, swin.
- Parelstruum regiuun uun Süüdsjiina, sant 6200 f.Kr. mä (trinjkurn) ris.
- Nuurdwaast-Indien, sant 6000 f.Kr. mä tseebu beesten, (lungkurn) ris.
- Nuurd- Jaapan, 5000 bit 3050 f.Kr. mä soojabuan, hirse, grat bor.
- Anden regiuun, sant 3.000 f.Kr. mä buan, irpel, kliawer, laama, kinoa, amaranten, maarswenkin.
- Meksiko, 3000 bit 2000 f.Kr. mä meis, buan, paprika, awokaado, kürbis.
- Sahel regiuun faan Maali, 2500 bit 2000 f.Kr. mä hirse.
- Süüd-Indien 2000 bit 1000 f.Kr. mä buanen, hirse.
- Ohio regiuun uun a USA, 2000 bit 1000 f.Kr. mä amaranten, sanbluum, kürbis.
Sodenang wiar't eegentelk nian 'rewolutsion', hat toog ham hen auer düüsenen faan juaren.
Luke uk diar
Bewerke
Commonskategorii: Früchtboor Hualewmuun – Saamlang faan bilen of filmer