Tuaslagán maolánach

Is é is tuaslagán maolánach ann ná tuaslagán atá friotaíoch in aghaidh athruithe ar pH aige, má chuirtear méideanna beag aigéid nó alcaile leis. Is tuaslagán uiscí é, arb é atá ann ná meascán d'aigéad lag agus a bhun comhchuingeach, nó a mhalairt.

An dóigh a n-oibríonn tuaslagán maolánach

Cuireann tuaslagáin mhaolánacha i gcoinne athraithe pH mar gheall ar chothromaíocht idir an t-aigéad lag HA agus a bhonn comhchuingeach A⁻.

HA ⇌ H⁺ + A⁻

Nuair a chuirtear roinnt aigéad láidir le meascán cothromaíochta den aigéad lag agus a bhun comhchuingeach, cuirtear iain hidrigine (H⁺) leis, agus aistrítear an chothromaíocht ar chlé, de réir phrionsabal Le Châtelier. Mar gheall air seo, méadaíonn tiúchan na n-ian hidrigine níos lú ná an méid a bhfuil súil leis maidir leis an gcainníocht aigéad láidir a chuirtear leis. Ar an gcaoi chéanna, má chuirtear alcaile láidir leis an meascán, laghdaíonn tiúchan na n-ian hidrigine níos lú ná an méid a bhfuil súil leis maidir leis an gcainníocht alcaile a chuirtear leis.

Mar shampla, feidhmíonn aicéatáit (CH₃COOH is CH₃COO-) go maith mar mhaolán sa raon pH 4-5, carbónáit (H₂CO₃ is HCO₃-) sa raon 6-8, agus amóinia (NH₃ is NH₄⁺) sa raon 9-10. Braitheann córais bhitheolaíochta ar mhaoláin go príomha chun luachanna tairiseacha pH a chaomhnú.

Bíonn aigéad lag agus salann aigéad lag i dtuaslagán maolánach aigéadach, mar shampla is tuaslagán maolánach é tuaslagán d’aigéad eatánóch agus eatánóáit sóidiam.

I dtuaslagán aigéadach ina bhfuil aigéad eatánóch agus eatánóáit sóidiam i dtuaslagán, tá;

méid mór den aigéad eatánóch díthiomsaithe, mar gur aigéad lag é, agus
méid mór ian eatánóáite, mar gheall ar dhíthiomsú iomlán na heatánóáite sóidiam i dtuaslagán.

Uaidh sin, tá taiscumar d’iain aigéad eatánóch agus eatánóáite ag tuaslagán maolánach.

Aigéad (H⁺) a chur le tuaslagán maolánach

CH₃COOH ⇌ CH₃^- + H⁺

Bogann suíomh na cothromaíochta ar clé, leis na hiain (H⁺) a cuireadh leis a bhaint as.
Coinníonn seo an pH beagnach tairiseach.

Sa tuaslagán maolánach tá taiscumar de na hiain eatánóáite ann.

Alcaile (OH^-) a chur le tuaslagán maolánach

CH₃COOH + OH^- ⇌ CH₃COO^-+ H₂O

Is féidir leis an aigéad eatánóch neamhdhíthiomsaithe na hiain hiodrocsaíde a bhaint as agus an pH a chothabháil.
Nó is féidir leis na hiain hiodrocsaíde comhcheangal le H⁺ agus uisce a fhoirmiú, rud a thiomáineann an chothromaíocht CH₃COOH ⇌ CH₃COO^- + H⁺ go taobh na láimhe deise, le rud éigin a chur in áit na n-ian H⁺ agus an pH a choinneáil seasmhach.

pH tuaslagán maolánach a ríomh

Is féidir pH tuaslagán maolánach a ríomh ag úsáid chothromóid Henderson-Hasselbalch.

pH = pKa + log₁₀10 [A]/[HA]

Is é [A^-] tiúchan an ainiain, a nglactar leis go bhfuil sí mar an gcéanna le tiúchan an tsalainn, mar go ndíthiomsaíonn sí go hiomlán i dtuaslagán. Is é [HA] tiúchan an aigéid.

Mar shampla: Más é an Ka don aigéad eatánóch ag 25°C is 1.8 x 10^-5 mol dm^-3, cad é pH tuaslagáin a bhfuil 1.0 mol dm-3 eatánóáit sóidiam agus 0.1 mol dm ^-3 aigéad eatánóch ann? pH = pKa + log₁₀ [A]/[HA] pH = -log₁₀K_a + log₁₀ [A]/[HA] pH = -log₁₀(1.8 x 10^-5) + log₁₀(1.0/0.1) Freagra: pH = 4.7 + 1 = 5.7

Hidrealú salainn

Is féidir le tuaslagán salainn bheith aigéadach, alcaileach nó neodrach, ag brath ar nádúr idirghníomhú na n-ian salainn le huisce (hidrealú salainn). Glacann caitiain agus ainiain an tsalainn dhíthiomsaithe le hiain hidrigine ó uisce nó bronnann siad iain hidrigine ar uisce.

Cineál salainn	Aigéad, alcaile nó neodrach_a	Sampla
Salann déanta d’aigéad láidir agus de bhun láidir	neodrach	Clóiríd sóidiam. Sulfáit photaisiam.
Salann déanta d’aigéad lag agus de bhun láidir.	Alcaileach – imoibríonn an t-ian diúltach le huisce, bronnann an t-uisce prótón ar an ian diúltach, fágann sin iain OH^- i dtuaslagán. A⁺H₂O ⇌ HA + OH^-	Eatánóáit sóidiam.
Salann déanta de bhun lag agus d’aigéad láidir	Aigéadach – bíonn an t-ian deimhneach ag imoibriú le huisce, agus bronnann prótón le H₃O⁺ aigéadach a fhoirmiú. NH₄⁺ + H₂O ⇌ NH₃ + H₃O⁺	Clóiríd amóiniam.
Salann déanta d’aigéad lag agus de bhun lag	Aigéadach nó alcaileach ag brath ar láidreacht an aigéid nó an alcaile.	Eatánóáit amóiniam