Atanasio de Alexandría
Atanasio de Alexandría, nado en Alexandría no 295 e finado na mesma cidade o 2 de maio de 373, foi un relixioso exipcio, arcebispo de Alexandría e recoñecido pola Igrexa ortodoxa e pola Igrexa católica como un dos Pais da Igrexa. Defendeu a fe de Nicea contra o arianismo. Sufriu o exilio ata cinco veces por esta causa. É especialmente venerado pola Igrexa ortodoxa copta de fe monofisita. O Papa copto Shenouda III recibiu de Paulo VI as súas reliquias.
  | |
| Nome orixinal | (grc) Ἀθανάσιος |
|---|---|
| Biografía | |
| Nacemento | 296 Alexandría, Exipto |
| Morte | 2 de maio de 373 (76/77 anos) Alexandría, Exipto |
| Bispo ortodoxo | |
| Patriarca de Alexandría | |
 Papa da Igrexa Ortodoxa Copta de Alexandría | |
| Bispo | |
| | |
| Datos persoais | |
| Relixión | Cristianismo niceno |
| Educación | Escola Catequética de Alexandria (pt)  |
| Actividade | |
| Ocupación | diácono (319–), escritor, teólogo, haxiógrafo, Pope |
| Período de tempo | Baixo Imperio Romano |
| Profesores | Alexandre I, arcebispo de Alexandría |
| Enaltecemento | |
| |
| Día de festividade relixiosa | 31 de xaneiro 15 de maio 2 de maio |
| Participou en | |
| 325 | Primeiro Concilio de Nicea |
| Obra | |
Obras destacables
| |
| Descrito pola fonte | Nordisk familjebok Pequeno Dicionario Enciclopédico de Brockhaus e Efron Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron |
 | |
Traxectoria
editarTivo unha infancia turbada polas derradeiras persecucións promovidas polo emperador Maximiano contra os cristiáns. Lector e diácono, foi conselleiro fiel do arcebispo de Alexandría Alexandre, a quen acompañou no Concilio de Nicea, onde se proclamou o dogma na divindade do Verbo, do Fillo de Deus, homoousios, da mesma esencia que o Deus Pai, encarnado no home Xesús de Nazaret, salvador da humanidade da escravitude do pecado e da morte. Mais lonxe de acadarse a unidade, as discusións dogmáticas non fixeron senón exacerbarse.
Á morte de Alexandre, no ano 328, foi elixido bispo da cidade máis culta do Imperio romano, onde as disputas teolóxicas acadaban especial virulencia e desorientaban e dividían ao pobo cristián. Ario negaba a divindade do Verbo, para el o Fillo de Deus era unha criatura e, xa que logo, en Xesús falara, amara á humanidade e se entregara á morte, non Deus mesmo, senón un mediador creado por El.
Con teimosía, Atanasio decidiu extirpar estas ideas da súa Igrexa, mediante a predicación e a disciplina do clero do seu bispado. O Emperador Constantino que convocara Nicea, acabou buscando o favor dos arianos e impuxo á Igrexa de Alexandría a orde de permitir as actividades eclesiásticas de Ario. Atanasio foi inflexíbel, contestou que isto era entrar en contradición co pronunciado nun concilio e que ameazaba a fe do pobo crente.
Para Atanasio a Igrexa vivía da adhesión a Xesucristo vivo, verdadeiro Deus e verdadeiro home, e non de doutrinas morais ou de especulacións filosóficas ou cósmicas. Deste xeito, entra nun frenético labor teolóxico que ten como finalidade desactivar a forza argumental e espiritual dos seus adversarios. As súas predicacións en grego e en copto propiciáronlle a adhesión das xentes sinxelas da súa comunidade.
Moi cedo foi obxecto de aldraxes e calumnias incluídas a acusación de asasinato e despezamento, con fins de maxia, dun bispo meleciano. Atanasio puxo a funcionar a súa rede de adictos ata que se encontrou ao presunto asasinado, oculto nun convento do alto Exipto. Este fuxiu antes de ser apreixado, pero foi descuberto polos fieis de Tiro e identificado polo bispo desta cidade.
Os inimigos de Atanasio eran persoeiros da Corte imperial e urdiron un xuízo contra el. Atanasio desafiounos non presentándose perante o tribunal. Acusado de gravar a produción de liño, de non ter a idade canónica cando fora proclamado bispo e dos máis diversos vicios e delitos, viuse envolto en difamacións nun concilio en Tiro. Cando ía ser arrestado, conseguiu escapar embarcado, pero para volver a expoñerse na defensa do seu ideal.
Nas rúas de Constantinopla, reapareceu de súpeto para encarar ao propio emperador, quen foi incapaz de enfrontarse á súa impetuosidade. Desacostumado a un desafío destemido, devolveulle o seu favor.
Entón os arianos influentes pretenderon facer ver ao emperador o poder do bispo de Alexandría sobre o vital mercado do trigo exipcio e o seu boicot ao fornecemento da capital imperial. Constantino, presa da carraxe, ordenou a deportación de Atanasio a Tréveris. Este foi o seu primeiro desterro, que aproveitou para buscar o apoio da Igrexa latina ata ese momento non familiarizada coas sutilezas filosóficas dos debates orientais. Os cristiáns latinos vían reflectida a súa fe máis simple na claridade de ideas de Atanasio. O bispo de Roma Xulio I concedeulle o seu apoio. O emperador occidental Constante, fillo de Constantino, obrigou ao emperador de Bizancio Constancio, seu irmán, a rehabilitar a Atanasio. Este, lonxe de refuxiarse en Alexandría, percorreu Anatolia e a relevante Igrexa Siríaca co fin de fortalecer o seu partido.
Novamente desterrado, a súa popularidade de santidade, bondade e coraxe, acabou por debilitar a autoridade moral do emperador, quen tivo que pregarlle ata tres veces que se presentase perante el. Atanasio saíu desta proba fortalecido no seu prestixio, foi recibido no sínodo de Xerusalén e volveu aclamado á súa cidade.
Constancio acabou reunificando o Imperio no ano 353. Co gallo dunha acusación de alta traizón, o exército imperial intentou capturar a Atanasio quen, con grande apoio popular, conseguiu fuxir de novo.
Aínda que non contraatacou con calumnias e difamacións, Atanasio foi duro nos seus cualificativos. Tendo como acusadores aos aduladores do emperador, el non dubidou en atacar o propio Constancio directamente como o emperador da herexía, e aos seus conselleiros dirixiulles duros epítetos pero sen caer nas falsas imputacións, tal como el as sufría. A súa dialéctica cinguiuse ao nivel dunha, certamente apaixonada e contundente, disputa teolóxica e pastoral. Atanasio afirmou tallante que: a Igrexa non é asunto do emperador. E hai quen ve nel un dos precursores na defensa da liberdade da comunidade eclesiástica fronte a un concepto omnímodo do poder na antigüidade. Tampouco se perturbou polas vacilacións do bispo de Roma Liberio temoroso de enfrontarse ao poderoso partido ariano e cómplice da expansión da herexía.
No ano 362 subía ao poder un emperador inimigo do cristianismo e partidario da restauración do paganismo Xuliano o Apóstata. Atanasio negouse a colaborar no que para el era a volta á idolatría e novamente foi desterrado, abandonando a cidade entre o adeus dunha desconsolada multitude que ameazaba cun levantamento violento. A esta calmouna e consolouna dicindo que a súa nova marcha era unha nube pasaxeira, como así foi, pero o novo emperador Valente volveríao a desterrar unha vez máis chegando a sumar en total 17 anos de desterro que non conseguiron dobregar a súa tenacidade.
Ensinanzas
editarToda a obra de Atanasio pode concentrarse nesta frase súa extractada: O Verbo de Deus, apiadado da raza humana, compadecido da nosa debilidade, condescendente coa nosa corrupción, non aceptando que a morte dominase sobre nós, para que non perecese o que comezara e para que non fose inútil a obra do Pai, tomou un corpo, un corpo que non é diferente ao noso... O Verbo fíxose home para que nos fixésemos Deus; fíxose visíbel polo seu corpo para que teñamos unha idea do Pai invisíbel; aturou as aldraxes para que teñamos parte na inmortalidade.
Atanasio atribuíu tamén calidades divinas ao Espírito Santo, facendo progresar, xunto con Basilio o Grande a configuración dogmática do misterio da Santa Trindade. Se o Pai é fonte e luz e o Fillo río e resplandor, o home bebe e é alumado polo Espírito (Carta a Serapión).
O seu relato sobre a vida de Antón Abade, supuxo un pulo decisivo do monacato. O seu retrato do monxe exipcio como un home avezado nas loitas contra Satán, admirado pola súa bondade, humildade equilibrio e ascetismo e como vencedor de todas as tentacións demoníacas: a gloria, o poder, a luxuria, a anguria, a tristura e a desesperación, fixeron del unha das figuras claves do cristianismo popular.
Obras
editar- Escritos apoloxéticos e dogmáticos:
- Tratado contra os xentís.
- Tratado sobre a encarnación do Verbo.
- Discursos contra os arianos.
- Apoloxía contra os arianos.
- Apoloxía ao emperador Constancio.
- Escritos histórico-polémicos:
- Apoloxía da súa fuxida.
- Historia dos arianos.
- Escritos esexéticos e ascéticos:
- Comentarios aos Salmos.
- Comentarios ao Xénese.
- Comentarios ao Cantar dos Cantares.
- Vida de Antonio.
- Cartas.