Invaxinación
A invaxinación[1] é o proceso do dobramento dunha superficie sobre si mesma cara ao interior para formar unha cavidade, bolsa, vesícula ou tubo. En embrioloxía, a invaxinación é o mecanismo que ten lugar durante a gastrulación. Este mecanismo ou movemento celular ocorre principalmente no polo vexetativo. A invaxinación consiste no dobramento dunha área da capa exterior de células cara ao interior da blástula. En cada organismo a complexidade é diferente dependendo do número de células. A invaxinación pode considerarse un dos pasos para o establecemento do plan corporal.[2][3] O termo orixinalmente utilizouse moito en embrioloxía, pero foi adoptado por outras disciplinas (ver os usos do termo máis abaixo).
Cando o dobramento se produce cara ao exterior, adoita denominarse evaxinación.[4] Por evaxinación unha célula pode liberar vesículas no exterior.
Usos do termo en bioloxía
editar- Invaxinación é o proceso morfoxenético polo cal toma forma un embrión e a fase inicial da gastrulación,[5] que é a reorganización masiva do embrión desde unha simple bóla esférica de células, a blástula, a un organismo constituído por varias capas de células, diferenciado en capas xerminais: endoderma, mesoderma e ectoderma. Invaxinacións máis localizadas poden ter lugar máis tarde durante o desenvolvemento embrionario.
- A invaxinación da membrana plasmática ocorre durante a endocitose, orixinando unha vesícula dentro da célula ao pecharse e fusionarse a membrana da invaxinación. Outras veces estes entrantes invaxinados poden orixinar estruturas tubuliformes, como as observadas no sarcolema das células musculares.
- Tamén son frecuentes as invaxinacións en orgánulos membranosos. Por exemplo, a membrana interna da mitocondria invaxínase cara á matriz mitocondrial para formar cristas, que proporcionan unha área superficial moito maior para acomodar os complexos proteicos e outras partículas que interveñen na cadea de transporte de electróns respiratoria e na formación de adenosín trifosfato (ATP).[6]
- En medicina utilízase invaxinación para falar do pregamento de órganos formando entrantes ou cavidades. A invaxinación dunha parte do intestino noutra parte denomínase invaxinación intestinal ou intususcepción.[7]
- A invaxinación ou evaxinación de certos órganos ten un uso frecuente en zooloxía. Por exemplo a probóscide invaxinable dos acantocéfalos.
Exemplos de invaxinación en embrioloxía
editarHai máis dun tipo de movemento de invaxinación. Dous tipos comúns son a axial e a ortogonal. A axial pode formarse nun só punto ao longo do eixe dunha superficie. A ortogonal é linear e como unha depresión.[8]
Amphioxus
editar
A invaxinación en Amphioxus é o primeiro movemento de células da gastrulación. Este proceso foi descrito primeiramente por Conklin. Durante a gastrulación, a blástula transfórmase por mor da invaxinación. O endoderma prégase cara á parte interna e así o blastocele vaise transformando nunha especie de estrutura con forma de copa con dobre parede. A parede interna denomínase arquénteron[9] ou intestino primitivo. O arquénteron ábrese despois ao exterior por medio dun blastóporo. A parede externa transformarase no ectoderma e posteriormente formará a epiderme e a crista neural.[10]
Tunicados
editarEn tunicados a invaxinación é o primeiro mecanismo que ten lugar durante a gastrulación. As catro células máis grandes do endoderma son as que inducen o proceso de invaxinación en tunicados. A invaxinación consiste nos movementos internos dunha capa de células (o endoderma) baseados en cambios na súa forma. A blástula dos tunicados é un pouco aplanada no polo vexetal experimentando un cambio de forma desde columnar a cuneiforme. Unha vez que as células do endoderma se invaxinaron, as células seguen movéndose baixo o ectoderma. Posteriormente, fórmase o blastóporo e con isto complétase o proceso da invaxinación. O blastóporo quedará rodeado polo mesoderma por todos os seus lados.[2]
Notas
editar- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para invaxinación.
- ↑ 2,0 2,1 Gilbert, Scott; Rauno, Anne (1997). Embryology, Constructing the Organism (libro) (en inglés). Sunderland, MA.: Sinauer Associates Inc. ISBN 0-87893-237-2.
- ↑ Gilbert, Scott; Barresi, Michael (2016). Developmental Biology (libro) (en inglés). Massachusetts: Sinauer Associates Inc. ISBN 9781605354705.
- ↑ Coordinadores: Jaime Gómez Márquez, Ana Mª Viñas Díaz e Manuel González González. Redactores: David Villar Docampo e Luís Vale Ferreira. Revisores lingüísticos: Víctor Fresco e Mª Liliana Martínez Calvo. (2010). Dicionario de bioloxía galego-castelán-inglés. (PDF). Xunta de Galicia. p. 77. ISBN 978-84-453-4973-1.
- ↑ Alberts (2002). Molecular Biology of the Cell. New York: Garland Science.
- ↑ Cronk, Jeff. "Biochemistry Dictionary". Arquivado dende o orixinal o 2012-11-14.
- ↑ Blanco, Felix. "Intussusception". Consultado o 1 de novembro de 2012.
- ↑ Jamie A. Davies, Mechanisms of Morphogensis (segunda edición), 2013
- ↑ Definición de arquénteron no Dicionario de Galego de Ir Indo e a Xunta de Galicia.
- ↑ Browder, Leon (1984). Developmental Biology. Canadá: CBS College Publishing. p. 599. ISBN 4833702010.