Wikipedia

Kazakhstán

país de Asia Central e Europa Oriental

Kazakhstán,[1][2] tamén chamado Kazakistán,[3] Casaquistán[4] ou Kazhakhstán,[5][6][7][8] é un país fundamentalmente asiático, aínda que tamén inclúa unha rexión relativamente pequena que, xeograficamente, pertence á Europa: a área situada ao oeste do río Ural, o punto máis oriental do continente europeo. Limita ao norte e oeste con Rusia (6.846 quilómetros de fronteira), ao leste coa China (1.533 km), a sur co Kirguizistán (1.051 km), o Uzbekistán (2.203 km) e Turkmenistán (379 km) e a oeste co Mar Caspio. É o noveno país máis grande do mundo por superficie, mais ten unha densidade de 6 hab./km².

Modelo:Xeografía políticaKazakhstán
Қазақстан Республикасы (kk)
Қазақстан (kk) Editar o valor en Wikidata
Bandeira
Bandeira
Brasón
Brasón
HimnoMeniñ Qazaqstanım Editar o valor en Wikidata
Lema«El meu Kazakhstan»
«Менің Қазақстаным» Editar o valor en Wikidata
EpónimoPobo kazakh Editar o valor en Wikidata
Localización
Editar o valor en Wikidata Mapa
 48°N 68°L / 48, 68
CapitalAstana (1997–) Editar o valor en Wikidata
Contén a división administrativa
Almati
Aqmola (pt) Traducir
Aqtöbe (pt) Traducir
Astana
Atyrau (pt) Traducir
Baikonur
Cazaquistão Ocidental (pt) Traducir
Cazaquistão Oriental (pt) Traducir
Cazaquistão do Norte (pt) Traducir
Cazaquistão do Sul (pt) Traducir
Jambyl (pt) Traducir
Mangghystau (pt) Traducir
Pavlodar (pt) Traducir
Provincia de Almati
Qaraghandy (pt) Traducir
Qostanay (pt) Traducir
Qyzylorda (pt) Traducir
Shymkent (pt) Traducir (2018–) Editar o valor en Wikidata
Poboación
Poboación19.002.586 (2021) Editar o valor en Wikidata (6,97 hab./km²)
Lingua oficialLingua kazakh
lingua rusa Editar o valor en Wikidata
Xeografía
Parte de
Superficie2.724.900 km² Editar o valor en Wikidata
Punto máis altoKhan Tengri (pt) Traducir (7.010 m) Editar o valor en Wikidata
Punto máis baixoKaragiye (−132 m) Editar o valor en Wikidata
Comparte fronteira con
Datos históricos
Precedido por
Creación 1991:  causado por Disolución da Unión Soviética Editar o valor en Wikidata
Organización política
Forma de gobernopresidencialismo Editar o valor en Wikidata
• Presidente Editar o valor en WikidataKassym-Jomart Tokayev (2019–) Editar o valor en Wikidata
Órgano executivoGoberno de Kazakhstán Editar o valor en Wikidata
• Primeiro ministro Editar o valor en WikidataÄlihan Smaiylov (2022–) Editar o valor en Wikidata
Órgano lexislativoParlamento de Kazakhstán , Editar o valor en Wikidata
Membro de
PIB nominal197.112.255.361 $ (2021) Editar o valor en Wikidata
Moedatenge kazakh Editar o valor en Wikidata
Identificador descritivo
Fuso horario
Dominio de primeiro nivel.kz e .қаз Editar o valor en Wikidata
Prefixo telefónico+7 Editar o valor en Wikidata
Teléfono de emerxencia112, 101, 102 e 103 Editar o valor en Wikidata
Código de paísKZ Editar o valor en Wikidata
Outro
Irmandado con
Sitio webgov.kz Editar o valor en Wikidata
BNE: XX452764

Kazakhstán foi un dos países que se volveron independentes coa disolución da Unión Soviética, proclamando a súa independencia o 16 de decembro de 1991.

Historia

editar
Artigo principal: Historia de Kazakhstán.

Os kazakh, ou cabaleiros das estepas, descenden de tribos nómades de orixe turca e relixión islámica que, no século XVII, piden protección ao tsar ruso perante a ameaza de invasión mongol. O Imperio Ruso retira o poder dos xefes tribais e domina gradualmente Kazakhstán.

Coa abolición da servidume polo imperio, no 1861, millóns de labregos rusos e ucraínos instálanse nas terras kazakh doadas polo goberno central, provocando resentimentos entre os nativos. O exército tzarista reprime unha rebelión contra o poder ruso no 1916, matando 150.000 persoas.

Cambio de presidente, e do nome da capital

editar

Nursultan Nazarbayev, veterano ex-comunista, o único dirixente da antiga URSS no poder sen interrupcións desde a disolución do país en 1991, o político que máis tempo permaneceu no poder en todo o espazo post-soviético, anunciou por sorpresa, o 19 de marzo de 2019 a súa dimisión tras practicamente 30 anos á fronte de Kazakhstán. Nazarbáyev, de 78 anos de idade, fixo pública a súa decisión a través dunha alocución televisada polos principais canais do país. «Este ano cumpriranse 30 anos desde que ocupo o cargo máis alto. O pobo outorgoume a posibilidade de ser o primeiro presidente do Kazakhstán independente», dixo diante as cámaras despois de dar a coñecer a súa renuncia.[9][10]

Porén, o líder kazakh non se apartará demasiado dos centros de poder. Segundo as súas palabras, manterse á fronte do Consello de Seguridade da república, do Consello Constitucional e do seu partido Nur Otan, o maioritario no Parlamento. Até que se celebren unhas novas eleccións, o presidente é Kassym-Jomart Tokayev, que ocupaba o cargo de presidente do Senado no momento da renuncia do xefe de Estado.[9][10]

A primeira medida adoptada polo Parlamento kazakh, tras renunciar Nursultan Nazarbayev ao seu cargo de Xefe do Estado e tras tomar posesión o novo presidente interino, Kassym-Jomart Tokayev, non caeu ben entre algúns cidadáns de Astana,[11] a capital do país, cuxo nome foi cambiado ao do pai da Nación, Nur-Sultan.[10] Con todo, só tres anos despois, a cidade volveu cambiar de nome, recuperando a denominación de Astana.[12]

Xeografía

editar

Kazakhstán é un país transcontinental, coa maior parte do seu territorio situado na Asia Central e unha menor (ao oeste do río Ural) en Europa. Cunha superficie de 2 724 900 km²,[13] é o noveno país máis grande do mundo, así como o estado sen litoral marítimo máis extenso do mundo (considerando o mar Caspio como un lago). Kazakhstán é un dos seis Estados túrquicos independentes, xunto a Turquía, Acerbaixán, Kirguizistán, Uzbekistán e Turkmenistán; comparte fronteiras cos tres últimos e con Rusia e a China, ao mesmo tempo que posúe costas no mar Caspio e no mar de Aral. A capital foi trasladada en 1997 de Almati, a cidade máis poboada de Kazakhstán, a Astana. Kazakhstán pertence á rexión natural denominada Asia Central, formada ademais, xunto con Tadjiikistán, por tres dos países xa citados, Kirguizistán, Uzbekistán e Turkmenistán.

A maior parte do territorio está cuberta por deserto, semi-deserto e estepa, aínda que ao norte o país atinxa a zona da taiga. O clima é continental, con veráns quentes e invernos fríos.

Organización político-administrativa

editar
 
Artigo principal: Subdivisións de Kazakhstán.

Kazakhstán está formado por 14 provincias (oblystar; en singular: oblys) e tres cidades (qala; en singular: qalasy). Á súa vez, as provincias divídense en distritos.

Provincia Capital Área (km²) Poboación
Akmola Kokshetau 121,400 829,000
Aktobe Aktobe 300,600 661,000
Almaty(1) Almaty 324.8 1,226,300
Provincia de Almati Taldykorgan 224,000 860,000
Astana(1) Astana 710.2 600,200
Atyrau Atyrau 118,600 380,000
Baiconur(2) Baikonur 57 70,000
Kazakhstán oriental Oskemen 283,300 897,000
Karagandy Karagandy 428,000 1,287,000
Kostanay Kostanay 196,000 975,000
Kyzylorda Kyzylorda 226,000 590,000
Mangystau Aktau 165,600 316,847
Kazakhstán setentrional Petropavl 123,200 586,000
Pavlodar Pavlodar 124,800 851,000
Kazakhstán meridional Shymkent 118,600 1,644,000
Kazakhstán occidental Oral 151,300 599,000
Zhambyl Taraz 144,000 962,000

Notas:[13]

Economía

editar
Artigo principal: Economía de Kazakhstán.

Mapas e imaxes

editar
  •  
    Mapa
  •  
    Imaxe satélite
  •  
    Mapa político
  •  
    Mapa

Notas

editar
  1. ↑ Real Academia Galega (2016). Listaxe de países participantes en Rio2016, ordenados por continente (PDF). Portal das Palabras. Real Academia Galega. 
  2. ↑ "Kazakh". Digalego. Consultado o 24/12/2024. 
  3. ↑ González González, Manuel (ed.). "Kazako". Tergal. Consultado o 25/12/2024. 
  4. ↑ Anaír Rodríguez Rodríguez, Montserrat Davila Ventura (2004). Área de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo, ed. Lingua galega: dúbidas lingüísticas (PDF). p. 116. ISBN 84-8158-266-2. 
  5. ↑ Diciopedia do século 21.
  6. ↑ Santa María, Inés; Massó, Noé (2009). Atlas xeográfico e histórico de Galicia e do Mundo. Do Cumio. ISBN 978-84-8289-328-0. 
  7. ↑ Goretti Sanmartín Rei et al. (2012). Servizo de Normalización Lingüística, Universidade da Coruña, ed. Criterios para o uso da lingua (PDF). ISBN 84-9749-199-8. 
  8. ↑ Castro Figueiras, Eva María; Rodríguez Ricart, María Cristina (2019). Área de Normalización Lingüística da Universidade de Vigo, ed. Na universidade onde queiras pero en galego (PDF). ISBN 978-84-8158-827-9. 
  9. ↑ 9,0 9,1 El presidente kazajo y último líder soviético, renuncia tras 30 años en el poder. La Voz de Galicia, 20-03-2019.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Nazarbayev dimite por sorpresa como presidente de Kazajstán tras tres décadas en el poder. ABC, 19-03-2019.
  11. ↑ "La cacicada de poner a la capital el nombre de Nazarbáyev provoca protestas en Kazajstán". abc (en castelán). 2019-03-21. Consultado o 2019-07-12. 
  12. ↑ "Kazakhstan changes capital's name from Nur-Sultan back to Astana" (en inglés). 18 de setembro de 2022. Consultado o 26 de setembro de 2022. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Kazajistán. Geografía (Oratlas. Tradución ao castelán do World Factbook da CIA)

Véxase tamén

editar
 
 Este artigo sobre xeografía é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.
 Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.
Traído desde «https://gl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kazakhstán&oldid=6923297»
  NODES
admin 3
todo 3