Mosteiro de Santa María de Monfero

O Mosteiro de Santa María de Monfero é un mosteiro medieval situado na contorna das Fragas do Eume e do que se conserva en bo estado a súa igrexa mentres que as dependencias monacais están en estado ruinoso. Está situado na parroquia de San Fiz de Monfero, no concello coruñés de Monfero.

Mosteiro de Santa María de Monfero
Ben de Interese Cultural
Fachada da igrexa do mosteiro
Localización
País	Galiza
Galicia	Monfero
Parroquia	San Fiz de Monfero
Coordenadas	43°20′25″N 8°02′00″O
Datos xerais
Data	3 de xuño de 1931
Categoría	Monumento, Templo
Código	RI-51-0000545
Construción	Século X -
Estilo	Arquitectura do Barroco
Mapa de localización
Mosteiro de Monfero

Historia

As súas orixes remóntanse cando menos ao século X, ao se fundar un cenobio ao pé dunha ermida dedicada a San Marcos. Este cenobio, favorecido polo rei Bermudo II, sufriu o ataque dos normandos, sendo reconstruído a iniciativa de Afonso VII no ano 1135 en colaboración con nobres como Afonso Bermúdez ou o Conde Pedro Osorio, que lle fixeron doazóns e lle concederon privilexios.

Claustro procesional coa fonte barroca no central

A comunidade naquel entón acollíase a regra de San Bieito xa que a comunidade conformárase con monxes desa orde procedentes do Mosteiro de Santa María de Valverde do Bierzo (hoxe de Santa María de Carracedo).

No 1147 acóllese á reforma cisterciense a través do Mosteiro de Sobrado dos Monxes, vivindo a partir de entón anos de esplendor económico e cultural, ata o punto de ter que recorrer ó rei para defenderse das agresións dos nobles da comarca.

En 1492 os colonos negáronse a pagar os impostos establecidos polo mosteiro e mesmo chegaron a matar o abade. Esta situación, xunto ó declive espiritual pola deixadez dos abades comendatarios, levou ó mosteiro a unha situación crítica, que provocou a anexión á Congregación de Castela en 1506, da que dependeu ata a exclaustración de 1835.

A mediados do século XVI a comunidade monástica iniciou obras de renovación que continuarían ata a seguinte centuria, obras caracterizadas polo seu estilo clásico. No ano 1620 encárgase das obras Simón de Monasterio. A partir de entón imponse o estilo barroco e derrúbase a vella igrexa. A morte no ano 1624 de Simón de Monasterio, ao que se lle atribúen as trazas da planta e o alzado, fai que outros mestres de obra teñan que seguir co seu proxecto.

As obras continuaron e no ano 1639 xa estaba rematado o ciborio. No ano 1645 traballábase na fachada e no ano 1655 consagrouse o templo. A capela da Virxe da Cela remátase cara ao ano 1666, obra á que lle seguirán outras como a sancristía, coñecida como Chirola.

En 1803 un raio derrubou o ciblorio e causou importantes danos no edificio e, aínda que se comezou a restaurar en 1807, a invasión francesa interrompeu as obras de restauración. En 1820 produciuse a primeira exclaustración e, cando regresaron os monxes en 1823, o templo estaba baleiro e arruinado. Aínda que comezaron a restauralo, foron de novo expulsados en 1835, definitivamente, baixo a desamortización de Mendizábal.

En 1882 hai un intento efémero de reintroducir a vida monacal no mosteiro ao se establecer unha comunidade cisterciense da que era abade Manuel Antonio Díez, que fora monxe da Congregación de Castela. A ruína do mosteiro e unha epidemia de varíola fixeron fracasar a tentativa.

No ano 1931 foi declarado Monumento Nacional. En 2004 se desenvolveu un proxecto de reconversión do mosteiro nun hotel de luxo, pero a crise económica detivo as obras de rehabilitación. En 2019, o mosteiro seguía abandonado e invadido pola vexetación.

Descrición

Escudo do concello

Galería do claustro procesional coas súas bóvedas estreladas do século XVI

A igrexa é a parte que mellor se conserva. A igrexa románica probabelmente constaba de tres naves (a nave actual correspondería coa antiga nave central) e tres ábsidas. Só se conserva dela o muro meridional, notabelmente alombado, cunha porta de acceso de arco apuntado no seu extremo occidental que actualmente está tapiada.

Destaca a súa fachada barroca, única en Galicia polo xadrezado dos perpiaños, alternando granito con xisto, con catro enormes columnas e dúas pilastras rematadas con capiteis corintios, que combina, seguindo a Bonet, unha estrutura clásica cun dinamismo barroco. A fachada do mosteiro ilustra o emblema do escudo do concello de Monfero.

A planta é de cruz latina cunha gran cúpula no cruceiro.

No interior atópanse os sepulcros de Nuno Freire de Andrade, Fernán Pérez de Andrade, O Mozo e Diego de Andrade.

O edificio monacal artéllase arredor de tres claustros:

O inacabado Claustro da Hospedería mandado facer polo abade Ruperto Martínez (1803-1807) sobre outro renacentista do que aínda se conserva o tránsito ao Claustro das procesións e catro columnas correspondentes aos recantos do lenzo meridional. A súa construción foi interrompida pola Guerra da Independencia e as obras nunca se retomaron. Só se fixo un dos catro lenzos e pouco máis.

O Claustro procesional, proxectado por Juan de Herrera, é de estilo renacentista con reminiscencias góticas nos 24 tramos abovedados do andar baixo, e barrocos no tapiado realizado en 1786 deixando óculos elípticos e fiestras rectangulares. Durante o mandato do abade Alonso de Gorbalán (1683-1685) erixiuse unha fonte barroca.

O Claustro dormitorio é o de maior extensión. A diferenza dos outros claustros, é o único que medrou sen unha planificación previa ao longo dun dilatado espazo de tempo.

Contemplando o mosteiro obsérvase o tránsito harmónico desde un clasicismo herreriano a un barroquismo interpretado cunha aberta naturalidade.

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes do mosteiro de Santa María de Monfero.

• 
  Cruceiro á porta do mosteiro.
• 
  Fachada.
• 
  Fachada.
• 
  Detalle da fachada.
• 
  Arco sobre a entrada lateral do mosteiro.
• 
  Cúpula da igrexa desde o adro.
• 
  Claustro dormitorio
• 
  Lateral do mosteiro.
• 
  Porta de entrada ao adro.
• 
  Cúpula vista desde o interior.
• 
  Cúpula vista desde o interior.
• 
  Sepulcro de Nuno Freire de Andrade, o Mao.
• 
  Pezas de retablos.
• 
  Manancial.

Véxase tamén

Outros artigos

• Mosteiros e conventos de Galicia

Bibliografía

• Damián Yáñez Neira, en Gran Enciclopedia Galega, 2003, s.v. Monfero.
• Carlos de Castro Álvarez e Adela García: Monasterio de Santa María de Monfero (2011). Ed. Espino Albar. ISBN 978-84-938761-2-8

Ligazóns externas

• Mosteiro de Santa María de Monfero na páxina web colaborativa Patrimonio Galego.
• Páxina do Mosteiro de Monfero en Celiberia.net (en castelán)