Relixión en Galicia

DATOS ACTUAIS

A relixión en Galiza segundo o Barómetro Autonómico publicado polo Centro de Investigacións Sociolóxicas no 2012, estaba presente nas crenzas da maioría dos galegos habitantes da Autononomía. A maioría dos habitantes identificábanse como católicos, representando o 82,2% do total da poboación residente. Agnósticos (non crentes) e ateos sumaban o 16,6%, representando o 9,1% e o 7,5% respectivamente. Porén, a práctica relixiosa activa diminuíu nos últimos anos. Datos máis recentes, doce anos despois, amosan que un 83,7% dos galegos non practica ningunha relixión, incluíndo un 35% de católicos non practicantes, un 19,1% de ateos, e un 13,5% de agnósticos. Segundo a enquisa do CIS de agosto de 2024, o 16'5% dos galegos é practicante, sendo o 15% católicos practicantes e o 1'5% a suma das demais relixións.

A práctica relixiosa entre os mozos galegos está diminuíndo.

As mulleres en Galicia mostran unha maior taxa de práctica relixiosa en comparación cos homes.

A Comunidade galega, xunto con Cataluña e o País Vasco, ten a menor taxa de crentes e practicantes relixiosos no Estado español. O declive da práctica relixiosa en Galicia reflicte unha tendencia de secularización común a moitas partes de Europa.

Historicamente, a relixión en Galiza estivo marcada por un forte sincretismo, onde as crenzas precristiás das relixións celtas e galaicas adaptáronse á chegada do cristianismo.

A historia da relixión en Galiza esténdese desde a Prehistoria até a contemporaneidade, reflectindo conexión coa natureza, sincretismo, influencias do paganismo e de múltiples crenzas ao longo do tempo. Durante a Idade do Ferro, a chegada da cultura castrexa e das influencias celtas introduciu un panteón de deidades que se manifestaban a través de elementos naturais, amosando crenzas animistas e panteístas, e adaptacións sincréticas do politeísmo (asimilando deidades a santos etc.). A conversión ao cristianismo na Antigüidade tardía foi marcada por ese fondo sincretismo, onde festivais anuais e deuses precristiás foron adaptados á nova relixión, mantendo a sacralidade da natureza e os ciclos estacionais. REF

**************

Prehistoria, fitos relixiosos, cambios sociais, sincretismo, sociedade castrexa e galaicorromana, vínculos coa contorna e sociedades coñecidas, paso ao cristianismo, catolicismo, idade media, catedral e peregrinacións, outras relixións ao longo do tempo (monoteístas ou non), reino de Galiza, dualidade Séculos Escuros / Barroco compostelán, idade moderna, idade contemporánea, nacionalcatolicismo, práctica actual / crenzas cristiás.

**************

Na Idade Media, a construción da Catedral de Santiago das rutas de peregrinación consolidaron a importancia relixiosa da rexión a nivel europeo.

Na Idade Media, a construción da Catedral de Santiago de Compostela e e o desenvolvemento e a consolidación das rutas de peregrinación do Camiño destacaron a Galiza como un centro cristián de relevancia europea. Aínda que o cristianismo se estableceu firmemente, as antigas crenzas continuaron influenciando as prácticas relixiosas desa época.

A transición á Idade Moderna

- guerras napoleónicas? Ideais da ilustración. Historia contemporánea de Galiza

Na Idade Contemporánea, o Estado aconfesional establecido pola Constitución española de 1978, e os acordos do Estado coa Igrexa católica, reflicten ... relación entre a relixión e política.

Tributos, clases de relixión nas escolas e institutos de ensino secundario, A Idade Contemporánea viu cambios relevantes coa introdución do nacionalcatolicismo durante o réxime franquista. Durante a Transición, a Constitución española de 1978 e o Estatuto de Autonomía de Galicia, estableceron a aconfesionalidade do Estado e a garantía da liberdade de culto sen adscrición a ningunha confesión relixiosa en particular. Con todo, en España existe un acordo coa Igrexa católica que lle concede certos beneficios, como exencións fiscais e financiamento para o ensino da relixión en escolas públicas. (ref)

Participacións de estamentos oficiais en actos relixiosos *

A diversidade relixiosa foi en aumento e agnósticos e ateos conforman tamén unha parte significativa da poboación.

Hoxe en día, a maioría dos galegos identifícanse como católicos, pero a práctica relixiosa activa é considerabelmente menor, diminuíndo paulatinamente e reflectindo unha tendencia común en Europa.

visión xeral

continuidade das tradicións

adaptación ás circunstancias cambiantes

Prehistoria e relixións antigas

Megalitismo

Vista frontal da mámoa de Dombate

O megalitismo en Galiza remóntase ao Neolítico, período no que se construíron numerosos dólmenes e menhires que tiñan, probabelmente, unha función relixiosa e cerimonial. Estes monumentos, como o dolmen de Dombate ou os menhires de Campo Lameiro, indican unha complexidade social e relixiosa das comunidades castrexas da Gallaecia prerromana.

Relixión celta ou galaica

Coa chegada da Idade do Ferro, Galiza viuse influenciada pola cultura celta, que trouxo consigo un panteón de deidades e prácticas relixiosas. Os castros galegos, ademais de seren aldeas para a poboación, eran espazos de prácticas relixiosas celtas, venerando deidades como Berobreo, asociado ao alén e posibelmente o cosmos. Outras figuras do panteón celta inclúen Nabia, deusa dos ríos e das augas, Reue, deidade asociada coa guerra e a xustiza, e Bormánico, vinculado ás augas termais e curativas. Algunhas deidades eran pancélticas, como Lugh ou comúns a outros territorios celtas, como Sulevia. Outras, como Navia, deusa das augas, era común a galaicos e lusitanos.

Desenvolver teoría de mitos solares e simbolismo das espirais. ídolos e representacións en espazos significados.

Influencias externas e sincretismo

Durante a dominación romana, a Gallaecia experimentou unha notable fusión das crenzas celtas e galaicas co panteón romano. Deidades como Cosso e Bandua, que desempeñaban roles de protectores e guerreiros, eran veneradas xunto a deuses romanos como Marte. Este sincretismo tamén se reflicte na adopción de heroes míticos grecorromanos como Teucro, tido como o fundador de Pontevedra, e Hércules, asociado coa lenda da fundación da Coruña e a Torre de Hércules xunto á figura do o xigante Xerión. Achados arqueolóxicos, como aras e inscricións dedicadas tanto a deidades celtas como a deuses grecorromanos en lugares como o santuario das Fragas de Panóias, corroboran esta mestura de influencias culturais e relixiosas.

Durante a dominación romana... "A Relixión dos Celtas da Gallaecia"  

Sincretismo grecolatino (deidades asimiladas, Urano/Berobreo, Marte, xigantes castrexos vs xigantes gregos...)

Peregrinacións e cultos

Tamén se suxire que existiron rutas de peregrinación prehistóricas, posibelmente relacionadas con lugares de especial significado relixioso como montañas, ríos e fontes sagradas, que mais tarde serían cristianizadas ou reinterpretadas pola cultura romana.

Rutas precursoras dos camiños de peregrinación históricos, como o Camiño de Santiago, que se consolidou séculos despois. Camiño de Santiago = Vía láctea. / Confíns da Terra.

Arte sacra prerromana

Idade Antiga

[Cristianización galaica] ; interacción entre as comunidades galaicas e varios cultos orientais de orixe fenicio-púnica, exipcia, minorasiática, irania e hebrea. Esta interacción ocorreu principalmente durante a romanización do noroeste peninsular, un período de fusión cultural debido ao status da provincia como parte do vasto Imperio.

Prisciliano e priscilianismo . gnosticismo, maniqueísmo, ascetismo, animismo.

Cristianismo desde Teodosio I. Cauca - Gallaecia, Itálica, Bética?

Sínodos galegos

Paulo Orosio - cristianismo celta - simbolismo cruces castrexas, cruces celtas, carolinxias.

Exeria

Idade Media

Alta Idade Media

Prerrománico

Relixión dos suevos

Cristianismo suevo e transición do arrianismo visigodo [Concilio de Toledo III] ao catolicismo - Isidoro de Sevilla

Basilicas paleocristiás

Culto a mártires A expansión do cristianismo na Idade Media no noroeste da Península Ibérica está vinculada en parte á cronoloxía das invasións bárbaras en Hispania.

A figura histórica principal é Martinho de Dumio, que emprendeu unha misión de evanxelización na Gallaecia, naquela época considerada pagá ou ariana.

• Reino suevo (409-585), Historia de regibus Gothorum, Vandalorum et Suevorum
  • Primeiro e Segundo concilio de Braga (s.VI), Terceiro concilio de Braga (675)
  • Os suevos, inicialmente pouco cristianizados, arianos; finalmente, no século VI, entran nun período de tensións e conflitos cos visigodos e convértense ao cristianismo niceno arredor do 550, baixo o rei Carriarico.
  • A pesar da conversión do rei suevo Requiario I do arianismo ao cristianismo niceno arredor do 450, tivo pouco seguimento tanto polos suevos como polas poboacións indíxenas descendentes dos galaicorromanos: o misioneiro Ajax foi encargado de converter ou reconverter o reino ao arianismo entre 463-466.
  • Concilio de Lugo (569), Parochiale suevorum (arredor de 572-589)
  • Bispado britano-romano de Britonia (Galiza)

• Reino visigodo
  • Arte visigótica no reino de Galiza, capela de São Frutuoso de Montélios (preto de Braga)
  • Apringius de Beja (bispo de Beja), bispo Sunna, Froitoso de Braga, Xoán de Biclaro
  • Conversión do arianismo ao calcedonianismo do rei visigodo (de Galiza, Hispania e Septimania, ver historiografía do Reino de Galicia) Recaredo I en 589 (provocando unha revolta arredor do bispo ariano de Toledo Uldila)

• Período ovetense (718-910), arquitectura asturiana/galega/portuguesa, igrexa de San Pedro de Lourosa (Oliveira do Hospital); Arquitectura prerrománica no reino de Galiza, arte prerrománica.
• Condado de Portugal (868-1139), períodos integrado no reino de Galiza (910-1833)
  • Catedral de Porto (1110), mosteiro de Leça do Balio, convento da Orde de Cristo, catedral de Braga
  • Arquitectura románica en Galiza (1100-1230)

Baixa Idade Media

Monacato galego

Arte prerrománica / románica

Concilios

Paso das armas parlantes Galice=Calice (cálice, copa) o cáliz no escudo de Galiza

Inventio

Catedral de Santiago

Códice Calixtino

Rutas xacobeas - Irlandeses peregrinos desde St James Gate en Dublín, logo Fuga dos Condes, Colexio dos Irlandeses. Rexurdimento

X

Era Compostelá

Xelmírez

Recoñecemento pontificio de Portugal

Cofradías / confrarías medievais galegas

Escritura e poesía relixiosa.

Cantigas de Santa María. Motivo do uso do galego-portugués en vez do castelán ou outras linguas. Galego como lingua de cultura e diplomacia cara ao papado.

Vida de santos ; literatura de milagres ; mestura de paganismo e sincretismo mitolóxico

Reformas eclesiásticas; Reforma do Císter; Reformas protestantes / Contrarreforma

Poesía mística e literatura relixiosa ; Influencia clerical

Idade Moderna

Arte relixiosa, imaxinería, barroco compostelán. Galicia no Tempo. Relacións con Europa e América Latina.

Idade Contemporánea

Véxase tamén

---

Este artigo sobre relixión é, polo de agora, só un bosquexo. Traballa nel para axudar a contribuír a que a Galipedia mellore e medre.  Existen igualmente outros artigos relacionados con este tema nos que tamén podes contribuír.

---