Vasco Núñez de Balboa

Vasco Núñez de Balboa, nado en Jerez de los Caballeros (Estremadura) en 1475 e finado o 15 de xaneiro de 1519, foi un explorador, gobernante e conquistador español. Coñecido como o descubridor do océano Pacífico e fundador en 1510 da primeira cidade permanente na terra continental americana, Santa María la Antigua del Darién (Colombia).

Vasco Núñez de Balboa

Biografía
Nacemento	c. 1475 Jerez de los Caballeros, España
Morte	15 de xaneiro de 1519 (43/44 anos) Acla, Panamá (pt)
Causa da morte	pena de morte, decapitación
Relixión	Igrexa católica
Actividade
Ocupación	explorador, político, Conquistadores casteláns
Familia
Cónxuxe	María de Peñalosa
Sinatura
Descrito pola fonte	Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron Obálky knih, The Nuttall Encyclopædia >>>:Balbo`a. Vasco Nuñez de

Traxectoria

Comezos

Era descendente dos señores do castelo de Valboa, preto de Villafranca, na actual León. Crese que o seu pai foi o fidalgo Nuño Arias de Balboa, pero sobre quen foi a súa nai hai máis dúbidas (podería ser unha muller de La Antigua, de cuxo vale parecía proceder directamente tamén don Nuño Arias de Balboa, ou talvez unha dama de Estremadura da que se descoñecen máis datos). Tampouco se coñece con certeza nada da súa infancia. Durante a súa adolescencia serviu como paxe e escudeiro de Pedro de Portocarrero, señor de Moguer. En 1500, motivado polo seu señor coas noticias das viaxes de Cristovo Colón cara ao Novo Mundo, decidiu emprender a súa primeira viaxe a América dentro da expedición de Rodrigo de Bastidas. En 1501 percorreu as costas do mar Caribe desde o leste de Panamá, pasando polo golfo de Urabá, ata o cabo de la Vela, correspondentes á actual Colombia. Coas ganancias que produciu dita campaña, retirouse a A Española en 1502, onde comprou unha propiedade, e alí residiu varios anos ocupándose da agricultura. Pero non tivo sorte nela, e comezou a endebedarse; finalmente, viuse obrigado a abandonala.

En 1508, o rei Fernando o Católico someteu a concurso a conquista de Terra Firme. Creáronse dúas novas gobernacións nas terras comprendidas entre os cabos de la Vela (actual Colombia) e do cabo Gracias a Dios (actualmente na fronteira entre Honduras e Nicaragua). Tomouse o golfo de Urabá como límite de ambas as gobernacións: Nova Andalucía ao leste, gobernada por Alonso de Ojeda, e Veragua ao oeste, gobernada por Diego de Nicuesa.

En 1509, querendo librarse dos seus acredores en Santo Domingo, Núñez de Balboa embarcouse como polisón (dentro dun barril e xunto co seu can Leoncico) na expedición comandada polo bacharel e Alcalde Maior de Nova Andalucía Martín Fernández de Enciso que saíu a socorrer ao gobernador Alonso de Ojeda, quen era o seu superior. Ojeda xunto con setenta homes, fundara o poboado de San Sebastián de Urabá en Nova Andalucía. Con todo, cerca do establecemento existían moitos indíxenas belicosos que usaban armas venenosas, e Ojeda quedara ferido dunha perna. Pouco despois, Ojeda retirouse nun barco á Española, deixando o establecemento a cargo de Francisco Pizarro, que nese momento non era máis que un valente soldado en espera de que chegase a expedición de Enciso. Ojeda pediulle a Pizarro que se mantivese cuns poucos homes por cincuenta días no poboado, ou que de contrario usase todos os medios para regresar á Española.

Antes de chegar a expedición a San Sebastián de Urabá, Fernández de Enciso descubriu a Núñez de Balboa a bordo do barco e ameazouno con deixalo na primeira illa deserta que se atopase. Pero o bacharel quedou convencido da utilidade que tiñan os coñecementos de Núñez de Balboa naquela rexión, que explorara oito anos atrás, sumado aos pedidos da tripulación de que non cometese ese acto, polo que non lle quedou máis remedio que perdoar a súa vida e mantelo a bordo. De feito, ambos se puxeron de acordo para eliminar a Nicuesa da gobernación de Veragua.

A fundación de Santa María la Antigua del Darién

Pasados os cincuenta días, Pizarro comezou a mobilizarse para regresar á Española, cando xustamente chegou a embarcación de Fernández de Enciso. Núñez de Balboa adquirira popularidade entre os seus compañeiros grazas ao seu carisma e ao seu coñecemento do territorio. En cambio, con Fernández de Enciso era máis apreciable o desgusto entre os homes, xa que o bacharel, usando as súas facultades como Alcalde Maior ordenou o regreso a San Sebastián, cando a maior sorpresa era que o poboado estaba totalmente destruído, sumado a que os indíxenas esperábanos e comezaron a atacar sen descanso.

Debido ao perigoso do territorio, Núñez de Balboa suxeriu que o poboado de San Sebastián fose trasladado cara á rexión do Darién, ao oeste do golfo de Urabá, onde a terra era máis fértil e habitaban indíxenas menos belicosos. Fernández de Enciso tomou con seriedade devandita suxestión. Máis tarde, o rexemento trasladouse a Darién, onde os esperaba o cacique Cémaco, xunto con 500 combatentes prestos á batalla. Os españois, medorentos da gran cantidade de combatentes, ofreceron os seus votos ante a Virxe da Antiga, venerada en Sevilla, de que se resultasen vitoriosos na batalla darían o seu nome a unha poboación da rexión. A batalla foi moi rifada para ambos os bandos, pero por un golpe de sorte os españois saíron vitoriosos.

Cémaco, quen foi señor da comarca, xunto cos seus combatentes, abandonou o pobo cara á selva do interior. Entón os españois decidiron saquear as casas e reuniron un gran botín consistente en alfaias de ouro. A cambio, Núñez de Balboa fixo promesa do voto e fundou en setembro de 1510 o primeiro establecemento permanente en terras continentais americanas, Santa María la Antigua del Darién.

Núñez de Balboa, Alcalde de Santa María

O triunfo dos españois sobre os indíxenas e a posterior fundación de Santa María la Antigua del Darién, situada agora nun lugar relativamente calmo, deron a Vasco Núñez de Balboa autoridade e consideración entre os seus compañeiros, fartos do Alcalde Maior Fernández de Enciso, a quen cualificaban de déspota e avaro polas restricións que tomou contra o ouro, que era obxecto de cobiza dos colonos.

Núñez de Balboa aproveitou a situación facéndose voceiro dos colonos desgustados, e usando a lei destituíu a Fernández de Enciso do cargo de gobernante da cidade, cunha proba contundente: sendo substituto Ojeda estaba controlando unha área que se atopaba en Veragua, ao oeste do Golfo de Urabá (límite das dúas gobernacións). O seu mandato era ilexítimo porque o gobernante era Nicuesa e non Ojeda: Fernández de Enciso debía ser deposto e arrestado. Logo da destitución, estableceuse un Cabido aberto e elixiuse un goberno municipal (o primeiro no continente americano) e designáronse dous alcaldes: Martín Samudio e Vasco Núñez de Balboa.

Pouco despois chegou a Santa María unha flotilla encabezada por Rodrigo Enrique de Colmenares, que tiña como obxectivo atopar a Nicuesa, quen tamén estaba en apertos nalgún lado do norte de Panamá. Cando soubo dos feitos persuadiu aos colonos da cidade de que debían someterse á autoridade de Nicuesa, xa que se achaban na súa gobernación; Enrique de Colmenares invitou a dous representantes que o Cabido nomearía para que viaxasen coa súa frota e ofrecer a Nicuesa o control da cidade. Os dous representantes foron Diego de Albites e Diego del Corral.

Gobernador de Veragua

Enrique de Colmenares, atopou a Nicuesa bastante malferido e con poucos homes preto de Nombre de Dios, debido a unha escaramuza que tivo con indíxenas desa rexión; logo do rescate, o gobernador escoitou das fazañas de Núñez de Balboa, do botín do cacique Cémaco e da prosperidade que había en Santa María; Nicuesa respondeu que habería castigos e refugallos cando asumise o cargo na cidade, xa que considerou o acto de Núñez de Balboa como unha intromisión da súa autoridade en Veragua.

Os representantes de Santa María foron persuadidos por Lope de Olano, que estaba encarcerado xunto con varios presos descontentos, de que ían cometer un erro grave se entregaban o control a Nicuesa, que era cualificado de avaro e cruel, e que era capaz de destruír a prosperidade da cidade. Con estas probas, de Albites e del Corral fuxiron ao Darién antes que Nicuesa chegase e informaron tanto a Núñez de Balboa como ao resto das autoridades municipais das intencións do gobernador.

Cando Nicuesa chegou ao porto da cidade, apareceu un xentío e desencadeouse un tumulto, que impediu ao gobernador desembarcar na cidade. Nicuesa insistiu en ser recibido non xa en calidade de gobernador, senón como dun simple soldado, pero aínda así os colonos negáronse a que desembarcase na cidade. En cambio, foi obrigado a montarse sobre un barco en malas condicións e poucas provisións e foi deixado ao mar o 1 de marzo de 1511 e xunto ao ex-gobernador uníronselle 17 persoas; o barco desapareceu sen deixar rastro de Nicuesa e os seus acompañantes, e así Núñez de Balboa obtivo o cargo de gobernador de Veragua.

O conquistador

Estatua de Núñez de Balboa en Madrid (Enrique Pérez Comendador, 1954).

Núñez de Balboa obtivo o cargo de gobernador logo da expulsión e posterior desaparición de Diego de Nicuesa, e con iso o mando absoluto de Santa María e Veragua. Unha das súas primeiras accións era xulgar ao bacharel Fernández de Enciso polo delito de usurpación de autoridade; foi condenado ao cárcere e os seus bens foron confiscados, aínda que posteriormente foi deixado en liberdade a cambio de que volvese á Española e despois a España. No mesmo barco, ían acompañándoo dous representantes de Núñez de Balboa, que explicarían todos os sucesos da colonia e tiñan ordes de petición de máis homes e subministracións para proseguir coa conquista de Veragua.

Mentres, Núñez de Balboa comezou a mostrar a súa faceta de conquistador embarcándose ao oeste e percorrendo o istmo de Panamá, sometendo a varias tribos indíxenas e fortaleceu a súa amizade con outras, intentando remontar ríos, montañas e pantanos malsáns en busca de ouro, escravos e ampliar os seus dominios. Tamén puido aplacar revoltas de varios españois que desafiaban a súa autoridade; o seu poder de forza, diplomacia e poder de concilio logrou certo respecto e temor entre os indíxenas; ironicamente nunha carta enviada ao rei de España expresou que: «fun adiante por guía e aínda abrindo os camiños pola miña man».

Logrou a seménta do millo e recibiu provisións da Española e de España, e fixo que os seus soldados se habituasen á vida de exploradores de terras coloniais. Núñez de Balboa logrou recoller moito ouro, sobre todo dos adornos das mulleres indíxenas e o resto obtido por formas violentas. En 1513, escribiu unha extensa carta ao rei de España na que lle solicitaba máis homes aclimatados na Española, armas, provisións, carpinteiros para construír buques e os materiais necesarios para levantar un estaleiro. En 1515, noutra carta falaba da súa política humanitaria para cos indíxenas e aconsellaba ao mesmo tempo, que as tribos caníbales ou temidas fosen castigadas con severidade extrema.

Durante finais de 1512 e inicios de 1513, chegou a unha comarca onde dominaba o cacique Careta, dominouno facilmente e logo fíxose o seu amigo, recibindo o bautismo e pactou alianza con Núñez de Balboa, asegurando a subsistencia da colonia, xa que o cacique prometeu axudar aos españois con alimentos. Núñez de Balboa proseguiu a súa conquista chegando ás terras do veciño e rival de Careta, o cacique Ponca, e este fuxio da súa comarca cara ás montañas, deixando só aos españois e os indíxenas aliados de Careta que saquearon e destruíron as casas da comarca. Pouco despois, foi cara aos dominios do cacique Comagre, territorio fértil pero moi salvaxe, aínda que cando chegaron foron recibidos pacificamente a tal punto que foron invitados a un agasallo; de igual xeito Comagre foi bautizado.

É nesta comarca onde Núñez de Balboa escoita por primeira vez da existencia doutro mar, todo isto por unha disputa que fixeron os españois co pouco ouro que recibirían cada un. Panquiaco, fillo máis vello de Comagre, anoxado pola avaricia dos españois, tombou a balanza que medía o ouro e replicou: «Se tan ansiosos estades de ouro que abandonades a vosa terra para vir inquietar a allea, eu mostrareivos unha provincia onde podedes a mancheas satisfacer ese desexo». Panquiaco relatou dun reino ao sur onde a xente era tan rica que utilizaban vaixelas e utensilios en ouro para comer e beber, e que necesitaban polo menos mil homes para vencer as tribos que habitaban terra dentro e os que estaban nas costas do outro mar.

O descubrimento do Mar do Sur

A noticia inesperada dun novo mar rico en ouro foi tomada moi en conta por Núñez de Balboa. Decidiu regresar a Santa María a comezos de 1513 para dispor de máis homes provenientes da Española, e foi aí cando se decatou que Fernández de Enciso persuadira ás autoridades coloniais do ocorrido en Santa María; así, Núñez de Balboa enviou a Enrique de Colmenares directamente a España para buscar axuda, en vista que non houbo resposta de parte das autoridades da Española.

Mentres en Santa María organizábanse expedicións en busca do famoso mar. Algúns percorreron o río Atrato ata dez leguas cara ao interior, sen ningún éxito. A resposta de máis homes e subministracións en España foi negada, porque o caso de Fernández de Enciso xa era coñecido pola Corte española. Así, a Núñez de Balboa non lle quedaba máis remedio que empregar os poucos recursos que tiña na cidade para realizar o descubrimento.

Ruta da viaxe de Núñez de Balboa ao Mar do Sur en 1513.

Valéndose de diversos informes dados por caciques indíxenas amigos, Núñez de Balboa emprendeu a viaxe desde Santa María a través do istmo de Panamá o 1 de setembro de 1513, xunto con 190 españois, algúns guías indíxenas e unha manda de cans. Usando un pequeno bergantín e dez canoas indíxenas percorreron por mar e chegaron ás terras do cacique Careta e o día 6 internáronse xunto cun continxente de mil indíxenas de Careta cara ás terras de Ponca, que se reorganizou; pero foi vencido, sometido e fixo alianza con Núñez de Balboa. Logo de varios días e uníndose varios homes de Ponca remontaron á espesa selva o día 20 pasando con algunhas dificultades chegaron o día 24 ás terras do cacique Torecha, que dominaba o poboado de Cuarecuá. Neste poboado desencadeouse unha férrea e persistente batalla; Torecha foi vencido e morto en combate. Así, os homes de Torecha decidiron aliarse con Núñez de Balboa, aínda que gran parte da expedición estaba exhausta e malferida pola lide e moitos destes decidiron facer descanso en Cuarecuá.

Os poucos que seguiron a Núñez de Balboa internáronse ás cordilleiras do río Chucunaque o día 25. Segundo informes dos indíxenas, na cima desta cordilleira podíase ver o mar, así que Núñez de Balboa adiantouse ao resto dos expedicionarios, e antes do mediodía logrou chegar á cima e contemplar, lonxe no horizonte, as augas do mar descoñecido. A emoción foi tal que os demais apresuráronse a demostrar a súa alegría e felicidade polo descubrimento logrado por Núñez de Balboa. O capelán da expedición, o clérigo Andrés de Vera, logrou entoar o Te Deum Laudamus, mentres que o resto dos homes erixiron pirámides de pedras e intentaron coas espadas, gravar cruces e iniciais sobre a cortiza das árbores do lugar, dando fe que nese sitio realizouse o descubrimento. Todo iso ocorreu o 25 de setembro de 1513.

A posesión e conquista do Mar do Sur

Vasco Núñez de Balboa tomando posesión do Mar do Sur.

Pasado o momento épico do descubrimento, a expedición baixou das cordilleiras rumbo ao mar chegando ás terras do cacique Chiapes, houbo un breve combate pero foi vencido e invitado a participar da expedición. Da comarca de Chiapes saíron tres grupos en busca de camiños que chegasen ao mar; o grupo que lideraba Alonso Martín chegou ás súas beiras dous días despois, embarcándose nunha canoa e dando fe que navegara por primeira vez devandito mar. De regreso avisou a Núñez de Balboa e este marchou con 26 homes que chegaron á praia; Núñez de Balboa levantou as súas mans, nunha estaba a súa espada e noutra un estandarte no cal estaba pintada a Virxe María, entrou ao mar ata os xeonllos e tomou posesión do mar en nome dos soberanos de Castela.

Logo de percorrer máis de 110 quilómetros, bautizou ao golfo onde estaban como San Miguel, porque foi descuberto o día de San Miguel Arcanxo, o 29 de setembro e ao novo mar como Mar do Sur, nome dado entón ao océano Pacífico, polo percorrido que tomou a exploración ao chegar a devandito mar. Este feito é considerado pola historia como o capítulo máis importante da conquista, despois do descubrimento de América.

Posteriormente, Balboa quíxose propor a procura das comarcas ricas en ouro. Así decidiu percorrer as terras dos caciques Coquera e Tumaco, Núñez de Balboa venceunos facilmente e tomando as súas riquezas en ouro e perlas, decatouse despois que as perlas producíanse en abundancia nunhas illas onde rexía Terarequí, un poderoso cacique que dominaba esa rexión. Así Núñez de Balboa decidiu embarcarse en canoa cara a esas illas, a pesar que era o mes de outubro de 1513 e as condicións climáticas non eran as mellores. Apenas logrou divisar as illas, e chamou Illa Rica (hoxe Isla del Rey) á maior destas; e a toda a rexión chamouna Arquipélago das Perlas, cabe anotar este nome aínda o posúe na actualidade.

En novembro, Núñez de Balboa decide regresar a Santa María la Antigua del Darién pero usando unha ruta diferente, para seguir conquistando territorios e obter maiores riquezas co seu botín. Atravesou as comarcas de Teoca, Pacra, Bugue Bugue, Bononaima e Chiorizo, vencéndoos algúns con forza e outros con diplomacia. Cando chegou aos territorios do cacique Tubanamá, Núñez de Balboa tivo que enfrontalo con moita violencia e lógrao vencer; en decembro chega ás terras do cacique Pocorosa no golfo de San Blas, xa no Caribe e logo diríxese ás terras de Comagre, onde xa o cacique morrera pola idade e o seu fillo Panquiaco era o novo cacique.

De aí decidiu atravesar as terras de Ponca e Careta, para finalmente chegar a Santa María o 19 de xaneiro de 1514, cun gran botín de artigos de algodón, máis de 100 mil casteláns de ouro, sen contar coa cantidade de perlas; pero isto non se comparaba co descubrimento dun novo mar para os españois. Núñez de Balboa asigna a Pedro de Arbolancha para que viaxe a España coa noticia do descubrimento e enviou unha quinta parte das riquezas obtidas ao rei, tal como establecíano as leis.

Disputas con Pedrarias

As acusacións do bacharel Fernández de Enciso, a quen Núñez de Balboa desposuíra do poder, e a destitución e posterior desaparición de Nicuesa fixeron que o rei nomease gobernador da nova provincia de Castilla de Oro a Pedro Arias de Ávila, mellor coñecido como Pedrarias Dávila, quen despois se destacou pola súa actitude sanguinaria e que substituiría a gobernación de Veragua. Cando de Pedro de Arbolancha chegou, fixo que se acougasen un pouco os ánimos e as peticións de homes que Balboa fixera ao monarca español cumpriunas este a través do novo gobernador, quen partiu cunha expedición de 1500 homes e 17 naves, sendo a máis numerosa e completa que saíra de España con destino a América.

Nesta gran expedición acompañárono o licenciado Gaspar de Espinosa co cargo de Alcalde Maior, o mesmo bacharel Fernández de Enciso agora como Alguacil Maior, o cronista Gonzalo Fernández de Oviedo que ía en calidade de oficial real; varios capitáns, entre eles Juan de Ayora como lugartenente de Pedrarias; varios clérigos entre os que resaltaba o frade franciscano Juan de Quevedo asignado como bispo de Santa María; e finalmente viñan mulleres entre as cales estaba Isabel de Bobadilla, dona de Pedrarias. Máis de cincocentos homes morreron de fame ou vítimas do clima pouco logo de desembarcar en Darién. Fernández de Oviedo expresou que cabaleiros cubertos de sedas e brocados, que se distinguiron valerosamente nas guerras de Italia, morrían de inanición consumidos pola natureza da selva tropical.

Balboa recibiu a Pedrarias xunto cos seus emisarios, no mes de xullo de 1514 e aceptou bastante resignado a substitución do cargo de gobernador e Alcalde Maior, isto causou algo de rabia entre os colonos e algúns xa pensaban en usar as armas para enfrontalos, con todo Núñez de Balboa mostrou o seu respecto cos novos emisarios coloniais.

Cando Pedrarias tomou o cargo, Gaspar de Espinosa apresou a Núñez de Balboa e axuizóuselle «en ausencia», dando como resultado o pago dunha indemnización a Fernández de Enciso e a outros acusadores de parte de Núñez de Balboa e foi declarado inocente da morte de Nicuesa, polo que foi liberado posteriormente.

Debido á situación de sobrepoblación en Santa María, Pedrarias chamou a varios expedicionarios para buscar novos sitios para establecerse; Núñez de Balboa pediulle a Pedrarias para que puidese realizar unha expedición ao Dabaibe, na conca do Atrato; onde se rumoreaba que existía un templo con grandes riquezas; con todo, esta expedición foi un fracaso e Núñez de Balboa quedou ferido polos constantes ataques dos indíxenas da rexión.

A pesar disto, non detivo as ambicións de Núñez de Balboa de seguir percorrendo novamente o Mar do Sur, así que logrou conseguir secretamente un continxente de homes provenientes de Cuba e a embarcación que os traía estableceuse nos arredores de Santa María, o encargado da embarcación avisou a Balboa e deu a este a cantidade de 70 casteláns. Pedrarias non tardou en darse conta da presenza da embarcación e furioso apresou a Núñez de Balboa, quitoulle aos homes que necesitaba e estaba disposto a encerrar ao conquistador nunha gaiola de madeira; con todo, o arcebispo de Quevedo apelou para que non cometese tal castigo.

Por sorte, neses días, a Coroa española recoñecera o gran servizo de Núñez de Balboa, e o rei investíao co cargo de Adiantado do Mar do Sur e Gobernador de Panamá e Coiba; sumado a iso o rei recomendou a Pedrarias que gardase todas as consideracións e que o consultase de calquera asunto relacionado á conquista e o goberno de Castilla de Oro. Isto motivou que Pedrarias absolvese a Núñez de Balboa polo asunto da chegada clandestina de homes para a súa campaña.

Ocaso e morte

A partir dese momento a rivalidade entre Núñez de Balboa e Pedrarias cesou de súpeto, en parte tamén pola acción tomada polo arcebispo de Quevedo xunto con Isabel de Bobadilla para dar en matrimonio a unha das fillas de Pedrarias, María de Peñalosa, que se atopaba en España; así se dispuxo o matrimonio e o arcebispo partiu rumbo a España. As relacións amigables con Pedrarias duraron apenas dous anos e Núñez de Balboa comezou a tratalo con afecto paternal.

Núñez de Balboa quixo continuar a exploración do Mar do Sur, pero o seu sogro retardou en todo o posible a súa partida. Como a oposición a este proxecto xa non era sostible dentro da aparente cordialidade que reinaba entre ambos, Pedrarias consentiu que Núñez de Balboa levase a cabo devandita expedición, dando licenza ao conquistador para que explorase por un ano e medio.

Así entre 1517 e 1518, Núñez de Balboa trasladouse a Acla con 300 homes e logrou preparar os materiais para facer os barcos, facendo uso de indíxenas e escravos africanos. Logrou trasladarse ata o río Balsas onde construíu catro navíos. Navegou 74 quilómetros polo Pacífico, percorrendo o arquipélago das Perlas e logo as costas de Darién ata Porto Piñas, lugar onde existían moitas destas froitas. Durante estas exploracións escoitou acerca dun grande imperio que quedaban nas terras ao sur e das grandes riquezas que esta tiña, para poder viaxar ata esas terras de riquezas ilimitadas regresou a Acla para continuar a construción de embarcacións máis sólidas que o puidesen examinar.

Porén, ao regreso Pedrarias escribiulle cartas en termos cariñosos para que se presentase ante el con moita urxencia, e Balboa accedeu rapidamente. En metade de camiño atopouse cun grupo de homes ao mando de Francisco Pizarro, quen o detivo por orde do gobernador e foi acusado de traidor por intento de usurpación do poder contra Pedrarias e de tratar de crear un goberno á parte no Mar do Sur. Núñez de Balboa indignado, negou esta acusación e solicitou que se lle enviase á Española ou a España para o seu xuízo; pero Pedrarias, en conxunto co alcalde de Espinosa, ordenaron que se executase o xuízo o máis pronto posible e que se abriu a mediados de xaneiro de 1519. Núñez de Balboa foi sentenciado por Espinosa coa pena de morte o 15 de xaneiro e ía ser decapitado xunto con catro dos seus amigos, Fernando de Argüello, Luís Botello, Hernán Muñoz e Andrés Valderrábano acusados de cómplices, no poboado de Acla, como demostración de que a conspiración tiña raíces na colonia.

Núñez de Balboa foi conducido ao patíbulo cos seus amigos e a voz do pregoeiro que ía cometer a execución dixo: «Esta é a xustiza que o Rei e o seu tenente Pedro Arias de Ávila mandan facer contra este home por traidor e usurpador dos territorios da Coroa». Núñez de Balboa non puido conter a súa indignación e respondeu: «Mentira, mentira; nunca achou cabida en min semellante crime; servín ao Rei como leal, sen pensar senón en acrecentar os seus dominios». Pedrarias observou a execución, oculto detrás dun tablado: un verdugo cun machada consumou o castigo. As cabezas dos decapitados permaneceron varios días expostas na vila, ante a curiosidade e temor dos habitantes. Descoñécese o destino dos restos de Núñez de Balboa, debido en parte a que os textos e crónicas non mencionan o que ocorreu logo da súa execución.

E foi así como Francisco Pizarro, ao entregar a Nuñez de Balboa á súa morte, conseguiu o apoio de Pedrarias para a organización da expedición que o levaría á conquista do Perú, e Gaspar de Espinosa foi quen percorreu parte do Mar do Sur nos barcos que o mesmo Núñez de Balboa mandou a construír. Logo en 1520, Fernão de Magalhães rebautizaría o mar como océano Pacífico, pola aparentemente calmas das súas augas.

Monumento a Vasco Nuñez de Balboa na cidade de Panamá.

Legado

Actualmente, o nome de Vasco Núñez de Balboa dáselle a parques e avenidas de Panamá, e inclúen un monumento dedicado á súa fazaña da posesión do Mar do Sur; mirando cara ao océano Pacífico, na súa honra bautizouse a moeda oficial do país coa denominación balboa, aparecendo o seu rostro no anverso dalgunhas moedas. O seu nome designa así mesmo a un dos principais portos no canle de Panamá e ao distrito que abarca o Arquipélago das Perlas, lugar que chegou a descubrir.

A máxima Orde outorgada polo goberno panameño a personaxes destacados e sobresalientes na orde nacional e internacional foi establecida mediante a Lei 27 do 28 de xaneiro de 1933, e deu en chamarse a Orde Vasca Núñez de Balboa con diversas denominacións de grao.

En Madrid o seu nome tamén aparece nunha rúa e unha estación subterránea do Metro de Madrid|metro]].

En San Diego (California), o seu apelido lévao o Parque Balboa.

Véxase tamén

Bibliografía

• Asenjo García, Frutos. Vasco Núñez de Balboa: El descubrimiento del Mar del Sur. Colección «Retratos de antaño». Madrid: Sílex Ediciones, 11/1991. ISBN 84-7737-034-6 e ISBN 978-84-7737-034-5.
• Garrison, Omar V. Balboa el conquistador: La odisea de Vasco Núñez, descubridor del Pacífico. Colección «Biografías Gandesa». Barcelona: Editorial Grijalbo, 01/1977. ISBN 84-253-0748-1 e ISBN 978-84-253-0748-5.
• Historia General de las Indias (libro virtual). Capítulos LVII a LXVI. Francisco López de Gómara. Medina del Campo, 1553; Zaragoza, 1555.
• Compendio de Historia de Panamá. Páxinas 156–171. Juan B. Sosa y Enrique J. Arce. Panamá, outubro de 1911.
• Enciclopedia Ilustrada Cumbre — Tomo 10. Páxinas 186–188. 32ª edición — 1993. Editorial Hachette Latinoamérica, S.A. de C.V., México. ISBN 970-611-125-5
• Historia general y natural de las Indias. Gonzalo Fernández de Oviedo y Valdés. Madrid, 1850.
• Mellander, Gustavo A. (1971). The United States in Panamanian Politics: The Intriguing Formative Years. Danville, Ill.: Interstate Publishers. OCLC 138568.
• Relación de los sucesos de Pedrarias Dávila. Pascual de Andagoya. III. Madrid, 1829.
• Zweig, Stefan. Momentos estelares de la humanidad. Ed. Acantilado, Barcelona, 2002.

Ligazóns externas

• Biografía de Núñez de Balboa (en castelán)
• Biografía de Núñez de Balboa (en castelán)
• Vasco Núñez de Balboa (en castelán)
• Biografía de Vasco Núñez de Balboa (en castelán)