Xénero literario
Os xéneros retóricos
editarAta a fin da idade media, a retórica coñeceu tres xéneros definidos polas súas motivacións:
- o xudiciario, co que se trata de acusar ou de defender.
- o deliberativo, onde se trata de persuadir ou disuadir.
- o demostrativo, co que se trata de eloxiar ou censurar.
A historia dos xéneros clásicos foi rastrexada minuciosamente por Gerard Genette no Introdución ó Arquitexto (1979). Genette estráñase de que esta clasificación puidese sobrevivir no esencial durante tantos anos cando contradí de forma manifesta a súa base. O avogado que acusa ou defende non pode facelo sen persuadir e sen eloxiar ou censurar. Os teóricos franceses do século XVII e XVIII recoñecen este estado do asunto e alertan de que os xéneros tenden a prestarse un apoio mutuo. Un sermón, por exemplo, pode alternar entre deliberativo e demostrativo. A aplicación desta teoría ás obras literarias presentaba aínda maiores problemas aínda que ofrecía, en contrapartida, a comodidade de tomar como base a existencia de tres funcións lingüísticas (incitar, persuadir e conmover) que certamente recubrían os nomes dos tres xéneros.
Os xéneros como estrutura piramidal
editarÓ longo do século XIX e durante a primeira metade do século XX, a estrutura piramidal domina a concepción do xénero, organizado en subxéneros compostos por varias especies de textos, que á súa vez comprenderían varias outras subespecies. Esta terminoloxía iría acompañada dos conceptos de paraxéneros (ó lado da novela, o relato breve e o conto) e de superxéneros (o lirismo ou o teatro, por exemplo).
Os xéneros como esquemas de comunicación
editarHenri Bonnard é partidario de falar dos xéneros como de categorías que existen nunha época dada nun certo número e que poden ser clasificados atendendo ós diversos factores non xerarquizados que interveñen no esquema da comunicación:
- canal: oral (conferencia, discurso...) ou escrito (carta, novela...), con canal visual asociado (teatro, cine...)
- Código: prosa ou verso; con música asociada (canción...)
- Emisor: escritor como axente da acción (memorias...), narrador (novela, relato histórico); escritor falando no seu nome (poema lírico) ou facendo falar os personaxes (teatro)
- Receptor: particular (carta), colectivo en asemblea (discurso), conxunto anónimo e ilimitado de lectores (libro) ou de auditores (drama, canción).
- Situación: actual (panfleto, crítica), pasada (novela histórica), futura (ciencia ficción), xeral (máxima, proverbio), imaxinaria (conto), exótica, rexional, tráxica, cómica...
- Motivación: incitador (manifesto, publicidade), informativo (reportaxe, relato, poesía didáctica), conmovedor (traxedia, comedia, poesía lírica, sátira, apoloxía, panexírico, epigrama, diatriba...)
Os diferentes xéneros
editarVelaquí unha lista de xéneros e formas literarias: