Xoán Abeleira

Xoán Abeleira Álvarez, nado en Maracay (Venezuela) o 24 de xuño de 1963, é un poeta, narrador, xornalista, músico, tradutor, ensaísta, fotógrafo e artista plástico galego.

Xoán Abeleira

(2009)
Biografía
Nacemento	24 de xuño de 1963 (61 anos) Maracay, Venezuela
Actividade
Ocupación	tradutor, escritor
Xénero artístico	Poesía, Narrativa, Ensaio

Traxectoria

Fillo de emigrantes galegos, en 1973 a súa familia volta a España, instalándose en Madrid, onde Abeleira inicia a súa andaina como poeta, narrador, tradutor, músico, xornalista e crítico literario.

En Madrid publica os seus primeiros poemarios Umbral del Centinela/La piel iluminada (Olifante, 1997), volume dobre nomeado ós premios Ícaro de Literatura do Diario 16; Identidades (Hiperión, 1998); e Nueve motivos para un obsequio (Mandala, 2001), unha obra realizada canda a pintora brasileira de sumi-e Lourdes Parente. En Madrid estréase tamén como autor de literatura para nenos, coa serie Las aventuras de Nunavut, pola que é elixido “autor do mes” na revista CLIJ.

Alí estuda teatro con José Carlos Plaza e William Layton, dirixe unha montaxe baseada en dúas pezas curtas de Tennessee Williams (Querencia, estreada no Teatro del Mercado de Zaragoza), crea un grupo musical (La República, con disco homónimo), traballa como xornalista (Cuadernos Hispanoamericanos, El Urogallo, Diario 16, El Público) e como guionista na TVE.

Cantante e compositor do grupo La República, cun disco homónimo editado por Grabaciones Accidentales, 1988, producido por Suso Saíz.

Regreso a Galicia

En 1999 trasladouse á Coruña. A partir dese momento publicou Magnalia (un “libro de artista” creado coa poeta Olga Novo e a pintora e poeta Alexandra Domínguez), Animais Animais (con dúas versións distintas: unha en Espiral Maior e outra, bilingüe e ampliada, en Bartleby Editores), unha nova versión da serie As aventuras de Nunavut, e un ensaio lírico e fotográfico verbo da obra e da figura de Manfred Gnädinger, “o alemán de Camelle”, titulado A pegada de Man. En setembro do 2009, participou na dobre estrea (na Coruña e en Vigo) do concerto "Música para un Ouveo"-"Música para un Aullido", unha obra para quinteto e recitador creada polo compositor galego Borja Costa a partir dos poemas de Allen Ginsberg, traducidos (ó galego e ó castelán) e interpretados polo propio Abeleira. En 2010, puxo en pé un proxecto chamado Fuso Negro no que mesturaba poesía, teatro e música, xunto a varios músicos galegos . No 2010 publicou As nosas sombras no xardín de Serralves (Franouren Edicións, edición ampliada e bilingüe na colección Banfile), libro co que quedou finalista do Premio Nacional de Poesía, e no 2012 Pan de ánimas (Xerais).

A súa extensa e prolífica andaina de tradutor abrangue máis de cincuenta títulos e un cento de autoras e de autores entre os que salientan os nomes de Arthur Rimbaud, Guillaume Apollinaire, André Breton, Robert Desnos, René Char, Antonin Artaud, Henri Michaux, René Daumal, Jean-Joseph Rabearivelo, Claude Esteban, Yves Bonnefoy, Percy Bysshe Shelley, Jack London, John Berger, Allen Ginsberg, Ted Hughes ou Sylvia Plath.

Arestora traballa como profesor impartindo cursos e seminarios literarios e artísticos en distintos lugares de Galicia e de España. Así mesmo, está a desenvolver novamente a súa faceta musical baixo o alcume de Fuso Negro (o personaxe do "toliño sabio" nalgunhas das obras dramáticas de Ramón María del Valle Inclán), con cancións propias (en galego, castelán e inglés) e versións de temas alleos penduradas nas principais plataformas.

Obra en galego

Poesía

• Animais Animais, 2001, Espiral Maior, edición posterior ampliada bilingüe galego-castelán, 2009, Bartleby Editores.
• As nosas sombras no xardín de Serralves, 2010, Franouren Edicións; finalista do Premio Nacional de Poesía 2011. 2012, Banfile, edición ampliada e bilingüe, galego-castelán; 2022, Bartleby Editores, nova edición bilingüe, galego-castelán, revisada e ampliada.
• Pan de ánimas, 2012, Edicións Xerais.
• A poesía é un misterio clandestino/ La poesía es un misterio clandestino, antoloxía poética bilingüe, 2023, Medulia.
• Aw En: haikus, tankas e senryus.(inédito aínda).

Ensaio

• A pegada de Man, 2006, Xerais.

Literatura infanto-xuvenil

• As aventuras de Nunavut, serie composta ata o de agora, polos seguintes volumes, todos eles ilustrados por Jacobo Fernández Serrano:
  • O nacemento de Nunavut, 2002, Xerais.
  • Un día de caza, 2003, Xerais.
  • O caribú namorado, 2004, Xerais.
  • Sedna, a deusa do mar, 2005, Xerais.

Traducións

En libro:

• Isaac Díaz Pardo: creación e compromiso na Galicia do século XX, Deputación Provincial da Coruña, 2006.
• Porca terra, de John Berger, 2007, Rinoceronte.
• O viaxeiro astral, de Jack London, 2007, Galaxia.
• Ouveo e outros poemas/Aullido y otros poemas, de Allen Ginsberg, para o concerto-recital Música para un Ouveo, unha obra do compositor Borja Costa, estreada no Teatro Rosalía de Castro da Coruña o 3 de setembro de 2009, na que tamén participou como intérprete-recitador.
• Iluminacións, de Arthur Rimbaud, Banfile, A Coruña, 2012, Edición bilingüe francés-galego (segunda edición, revisada e ampliada).
• Liberdade, caixa de artista, obxecto-libro ideado polo Grupo Surrealista Galego ó redor do poema Liberté de Paul Eluard, con tradución de Xoán Abeleira e catro gravados de Alba Torres, Ana Zapata, Alfredo Ferreiro e Tono Galán. Manchea, A Coruña, 2015.
• Nierikate: traducións ó galego, Banfile, A Coruña, 2017.
• Porca Terra (nova edición revisada), de John Berger, a-lenta, A Coruña, 2019.
• O libro de Monelle, de Marcel Schwob, Medulia, A Coruña, 2024.

En xornais:

• A deshonra dos poetas, de Benjamin Péret, Revista das Letras, Galicia Hoxe.
• Nós os dous, de Henri Michaux, Revista das Letras, Galicia Hoxe.
• Poemas, de Sylvia Plath, Revista das Letras, Galicia Hoxe.
• Poemas de Ted Hughes, Revista das letras, Galicia Hoxe.
• Poemas e outros textos, VV.AA (Pablo Neruda, René Char, André Breton, Robert Desnos, Henri Michaux, Patti Smith, Aung San Suu Ky, Sylvia Plath, Ted Hughes, Antonin Artaud, John Berger, Luis Rosales, Rainer Maria Rilke, Emily Dickinson, Giacomo Leopardi, René Daumal...) en La Opinión da Coruña e na revista Luzes, medios nos que tamén colabora como articulista de opinión e cultural.

Obras colectivas e escolmas

• Norte y Sur de la poesía hispanoamericana,1997, Verbum.
• Diálogo de la lengua, 2000, Olcades.
• La voz y la escritura, 2001, Consejería de Educación, Comunidad de Madrid
• Magnalia, 2000, Espiral Maior, caixa de artista, en colaboración coa poeta Olga Novo e a pintora Alexandra Domínguez.
• Negra sombra. Intervención poética contra a marea negra, 2003, Espiral Maior.
• Campo abierto: antología del poema en prosa en España (1990–2005), 2005, DVD poesía.
• A Coruña á luz das letras, 2008, Trifolium.
• Erato bajo la piel del deseo, 2010, Sial Ediciones.
• A cidade na poesía galega do século XXI, 2012, Toxosoutos.
• Guía viva de ortodoxos y heterodoxos en la poesía gallega contemporánea, 2012, Endymión Poesía.

Obra plástica e visual

• "Érotiques Féeriques Oniriques", libro de collages (inédito).
• Collages, monotipos e esculturas creadas a partir de obxectos achados.
• Autor de vídeos-poemas pendurados en diversas plataformas.
• Tamén deseñou decenas de portadas de libros para diversas editoriais e mais as portadas dos discos de Fuso Negro.

Composicións e versións de Fuso Negro

• "Canción do demo do Fuso Negro".
• "El hombre de arena" (dúas versións).
• "Glee (since I see you)".
• "La Belleza" (versión propia do tema de Luis Eduardo Aute).
• "Tonantzin".
• "¿Qué he sacado con quererte?" (versión propia do tema de Violeta Parra).
• "Cantar de la pena negra".
• "Melisma das meigas".
• "Non hai luz" (versión propia, en galego, do clásico do R&B "Ain't no sunshine", de Bill Withers).
• "Ya no hay luz" (versión propia, en castelán, do clásico do R&B "Ain't no sunshine", de Bill Withers).

Obra en castelán

Poesía

• Umbral del Centinela/La piel iluminada, 1997, Olifante.
• Identidades, 1998, Hiperión.
• Nueve motivos para un obsequio, 2000, Mandala Ediciones.
• Animales Animales (versión bilingüe do poemario Animais Animais), 2010, Bartleby Editores.
• Nuestras sombras en el Jardín de Serralves (edición bilingüe e ampliada do poemario As nosas sombras no Xardín de Serralves), 2012, Banfile; 2022, nova edición bilingüe, galego-castelán, revisada e ampliada.
• A poesía é un misterio clandestino/ La poesía es un misterio clandestino, antoloxía poética bilingüe, 2023, Medulia.

Ensaio

• La poesía no es un cuento y otros escritos impenitentes, 2021, Banfile.^{[Cómpre referencia]}

Traducións

En libro:

• No despertéis a la serpiente: antología poética bilingüe, de Percy Bysshe Shelley, 1994, Hiperión. Con Alejandro Valero.
• El búho ciego, de Sadeg Hedayat, 1991, Hiperión.
• Takis (catálogo da exposición sobre o escultor grego), 1994, Fundación La Caixa.
• Iluminaciones, de Arthur Rimbaud, 1995, Hiperión.
• Poesías y otros textos, de Arthur Rimbaud, 1995, Hiperión.
• Una temporada en el infierno, de Arthur Rimbaud, 1995, Hiperión.
• A la misteriosa. Las tinieblas, de Robert Desnos, 1996, Hiperión. Con Ada Salas.
• Poemas, de Yves Bonnefoy, Servicio de Publicaciones de la Embajada Francesa de Madrid, 1996.
• Alcoholes, de Guillaume Apollinaire, 1996, Hiperión.
• Dylan Thomas: amparado por la gracia, de George Tremlett, 1996, Circe.
• El ojo del silencio (biografía novela de Lee Miller), de Marc Lambron, 1996, Circe. Reeditada no 2000 co título de Lee Miller .
• Carson McCullers: un corazón juvenil, de Josyane Savigneau, 1997, Circe.
• Violet (biografía da clavecinista Violet Gordon Woodhouse, de Jessica Douglas-Home, 1998, Circe.
• La heredad de las palabras, de Claude Esteban, 1998, Hiperión.
• Cesaria Évora, de Veronique Montaigne, 1998, Circe.
• Artemisia Gentileschi, de Rauda Jamis, 1998, Circe.
• Cartas desde Birmania, de Ann Sang Suu Kyi, 1998, Circe.
• Jean Vigo, de Paulo Y. Salès, 1999, Circe.
• Constance Markievicz, de Anne Pons, 1999, Circe.
• El bastón de Virginia, de Laurent Sagalovitsch, 2000, Circe.
• Zona y otros poemas de la ciudad y del corazón, de Guillaume Apollinaire, 2000, Mondadori.
• Casi sueños. Traducido de la noche, de Jean-Joseph Rabearivelo, 2000, Hiperión.
• Vivienne Haigh-Wood [Vivienne Eliot], de Carole Seymour-Jones, 2003, Circe.
• Las hermanas Mitford, de Annick Le Floc'hmoan, 2003, Circe.
• La princesa olvidada, de Laurent Joffrin, 2003, Circe.
• El cabo de las tormentas, de Nina Berberova, 2004, Circe.
• Las hermanas Beauvoir, de Claudine Monteuil, 2005, Circe.
• Cómo fue (recuerdos sobre Samuel Beckett, de Anne Atik, 2005, Circe.
• Sonia Orwell, de Hilary Spurling, 2005, Circe.
• Hellé Nice, de Miranda Seymour, 2006, Circe.
• En la vida real, de Hélèna Villovitch, 2006, Circe.
• La conquista de Polonia, de Paul Jimenes, 2006, Circe.
• Fingimiento, de Guillaume Lescable, 2006, Circe.
• Lobster, de Hélèna Villovitch, 2006, Circe.
• Martha F, de Nicole Rosen, 2006, Circe.
• Escrita luz: antoloxía persoal, de Cesáreo Sánchez Iglesias, 2006, Eneida.
• Anna Ajmátova: Anna de todas las Rusias, de Elaine Feinstein, 2007, Circe.
• Poesía completa 1956-1963, de Sylvia Plath, 2008, Bartleby Editores.
• El azor en el páramo, de Ted Hughes, 2010, Bartleby Editores.
• Zona y otros poemas de la ciudad y el corazón (versión bilingüe, ampliada e anotada), de Guillaume Apollinaire, 2011, Bartleby Editores.
• Illuminations (Painted Plates), de Arthur Rimbaud, 2013, Bartleby Editores.
• Pleamargen, de André Breton, 2016, Galaxia Gütemberg. Inclúe: Pleamargen, Fata Morgana, Los Estados Generales, Oda a Charles Fourier, En la senda de San Romano e Arcano 17.
• "Elegía por Philippe-Maguilen Senghor" e "Elegía por Martin Luther King", en Lépold Sédar Senghor, Quaderns de Versalia, VIII, Sabadell, 2018.
• Un avance del fin del mundo, selección de textos de Arthur Rimbaud, Penguin Random House, Barcelona, 2018.
• Soy vertical, selección de poemas de Sylvia Plath, Penguin Random House, Barcelona, 2019.
• Feliz Idade [FeliZidad], de Olga Novo, Premio Nacional de Poesía 2019, Olifante, Zaragoza, 2020.
• Dime mi nombre, poesía completa de Sylvia Plath, tradución revisada e ampliada con máis notas, Navona,Barcelona, 2022.

En xornais e revistas:

• Poemas, de Dylan Thomas, Cuadernos Hispanoamericanos, 1989.
• El anillo interior de Tokio, de Paul Claudel, Cuadernos Hispanoamericanos, 1989.
• Tres mujeres, de Sylvia Plath, Cuadernos Hispanoamericanos, xullo de 1990.
• Árboles de invierno, de Sylvia Plath, Quimera, 1990.
• Textos sobre Rimbaud, de René Char, El Urogallo, novembro, 1991.
• El guante de crin (fragmentos), de Pierre Reverdy, El Urogallo, novembro, 1992.
• Las nuevas revelaciones del ser, de Antonin Artaud, Creación, maio de 1992.
• Poemas. de Robert Desnos, El Urogallo, novembro de 1995.
• Movimientos y otros textos, de Henri Michaux, El Urogallo, agosto, 1993.
• Poemas, de Jean‒Joseph Rabearivelo, El Urogallo, decembro, 1996.
• Poemas, de Sylvia Plath, El maquinista de la generación, nº 20‒21.

Véxase tamén

Bibliografía

• Diciopedia do século 21 1. Do Cumio, Galaxia e do Castro. 2006. 

Ligazóns externas

• Blog do autor
• Blog do Grupo Surrealista Galego