Boris III de Bulgaria

Boris III de Bulgaria (en búlgaro: Борис III), nado en Sofía o 30 de xaneiro de 1894 e finado na mesma cidade o 28 de agosto de 1943, foi o penúltimo tsar de Bulgaria. Foi un monarca moi popular entre os seus súbditos, ademais dunha das figuras clave nos Balcáns durante o período de entreguerras e a segunda guerra mundial.

Boris III de Bulgaria

Nome orixinal	(bg) Борис Клемент Роберт Мария Пий Луи Станислав Ксавие Сакскобургготски
Biografía
Nacemento	30 de xaneiro de 1894 Sofía, Bulgaria
Morte	28 de agosto de 1943 (49 anos) Sofía, Bulgaria
Causa da morte	infarto agudo de miocardio
Lugar de sepultura	Mosteiro de Rila (pt) Palácio de Vrana (pt)
Tsar de Bulgaria
3 de outubro de 1918 – 28 de agosto de 1943 ← Fernando I de Bulgaria – Simeón II de Bulgaria →
Datos persoais
Residencia	Sofía
Relixión	Cristianismo ortodoxo e catolicismo
Educación	Vasil Levski National Military University (en)
Actividade
Campo de traballo	Político
Ocupación	monarca, militar, oficial, maquinista (pt)
Carreira militar
Rango militar	General of the Infantry (en)  (1938–) tenente xeneral (1928–) maior xeneral (1918–) Comandante (1916–) podpolkovnik (pt)  (1916–) capitán (1912–) Tenente
Outro
Título	Príncipe Duke in Saxony (en) Príncipe de Saxonia-Coburgo e Gotha-Koháry Prince of Tarnovo (en)
Familia	Casa de Saxonia-Coburg e Gotha-Koháry
Cónxuxe	Ioanna (1930–1943), morte da persoa
Fillos	Maria Luísa da Bulgária, Simeón II de Bulgaria
Pais	Fernando I de Bulgaria   e María Luísa de Borbón-Parma
Irmáns	Cirilo de Bulgaria Nadejda de Bulgaria Eudoxia de Bulgaria
Premios
Orde da Aguia Branca../... 27+
Sinatura
Descrito pola fonte	Grande Enciclopedia Soviética 1969-1978, (sec:Борис III) Great Encyclopedia “Bulgaria” (en) , (vol:1) Obálky knih,

Era o fillo máis vello do tsar Fernando I e accedeu ao trono tras a abdicación do seu pai, acusado de levar a Bulgaria á derrota na Primeira guerra mundial. Asumiu, con só 24 anos, o goberno dun estado arruinado, ao bordo do caos e dividido entre os extremistas de esquerda e dereita. A pesar dos seus esforzos por estabilizar a vida política do seu país, Boris non puido contra o autoritarismo dos seus primeiros ministros Aleksandr Stamboliskii e Aleksandr Tsankov.

Boris foi un filántropo, que adoitaba viaxar polo país para axudar á poboación máis necesitada. Tamén visitou outros países en pro de mellorar a imaxe de Bulgaria tras a primeira guerra mundial. Foi durante un destes viaxes cando coñeceu á princesa Xoana de Savoia, con quen casou en 1930.

En 1934, a depresión económica e os conflitos políticos levaron a un golpe militar organizado e liderado por oficiais do Zveno, que instauraron un réxime ditatorial coa idea de establecer unha república. Boris recuperou o control ao ano seguinte e, para evitar unha nova crise política, impuxo ao país unha ditadura.

Contrario aos métodos brutais dos réximes totalitarios, Boris intentou en balde aproximarse ás democracias occidentais, pero a indiferenza internacional o levou a estreitar relacións coa Alemaña nazi. Como pacifista convencido, intentou manterse neutral durante a segunda guerra mundial; pero, en 1941, co exército alemán na fronteira búlgara, o monarca viuse obrigado a aliñarse co Eixo. A pesar da alianza formal, non participou militarmente no conflito e negouse a deportar os xudeus cara a Alemaña.

En 1943, dúas semanas despois dunha reunión con Adolf Hitler, Boris morreu en estrañas circunstancias. Foi sucedido polo seu fillo Simeón.

Familia e primeiros anos

Monograma.

Bautismo controvertido

O 30 de xaneiro de 1894, ás 5:18 da mañá, Fernando I de Bulgaria -por entón Fernando de Saxonia-Coburgo-Gotha e príncipe rexente de Bulgaria- e a súa esposa María Luísa de Borbón-Parma, anunciaban con 101 disparos de canón o nacemento do seu primeiro fillo, Boris, príncipe de Tarnovo.

Este nacemento produciuse nun momento en que Bulgaria atopábase nunha curiosa encrucillada política: un novo principado, que formaba parte do musulmán Imperio Otomán e onde a maioría da poboación profesaba a fe ortodoxa, estaba gobernado por un matrimonio de católicos devotos. Naquela época, a relixión tiña unha grande importancia na rexión. O feito de que Fernando fose un oficial austríaco, fillo dun príncipe alemán aliado do Reino Unido, Augusto de Saxonia-Coburgo-Gotha, e dunha francesa, Clementina de Orleáns, e elixido por unha asemblea antirrusa fixeron que as relacións coa ortodoxa Rusia se deterioraran.

Cando Boris xa fora bautizado como católico, Fernando pensou en convertelo ao cristianismo ortodoxo. Un bautismo ortodoxo non só o achegaría ao seu pobo, senón tamén ao tsar Alexandre III de Rusia, que se negaba a recoñecer a súa posición. Con todo, esa decisión supoñía diversos riscos e a noticia conmocionou a toda a Europa católica. O papa León XIII ameazou a Fernando coa excomuñón, o emperador Francisco Xosé I de Austria con declararlle a guerra e a princesa María Luisa opúxose rotundamente á idea. Fernando dubidou pero, por razóns de Estado, tomou unha decisión: o 15 de febreiro de 1896, Boris converteuse ao rito ortodoxo e o tsar Nicolao II de Rusia, quen sucedeu a Alexandre III e estaba casado cunha neta da raíña Vitoria do Reino Unido, foi o seu padriño. Fernando foi excomungado e a súa esposa, indignada e avergoñada, deixou o país e levouse ao seu segundo fillo, o príncipe Cirilo, bautizado como católico.

Educación

Boris con cinco anos.

O 31 de xaneiro de 1899, un día logo de dar a luz á princesa Nadezhda, a princesa María Luísa morreu por complicacións no parto, agravadas por unha pneumonía. A educación do príncipe Boris foi confiada á súa avoa paterna, a princesa Clementina de Orleáns, filla do rei Lois Filipe I de Francia. Coa súa morte, o 16 de febreiro de 1907, Fernando asumiu a responsabilidade da educación do fillo. Escolleu como titor do príncipe a un romando, pero elixiu persoalmente a todos os profesores, aos que lles esixiu que lle desen unha instrución rigorosa. Boris estudou todas as disciplinas que se ensinaban nas escolas búlgaras, ademais de francés e alemán. Máis tarde aprendería tamén italiano, inglés e ata albanés. A educación militar estivo a cargo de oficiais búlgaros.

O seu pai inculcoulle a paixón polas ciencias naturais, disciplina que Boris continuou estudando ao longo da súa vida e da que se converteu nun verdadeiro especialista. Fernando tamén foi o responsable do gusto do príncipe pola mecánica, especialmente pola locomoción. En setembro de 1910, con só 15 anos, Boris aprobou os exames para mecánico ferroviario.

Con todo, a vida en palacio non era fácil para o mozo Boris. O seu pai, ou mellor o «monarca», como os fillos chamábano, era autoritario e violento. Arrogante e indiferente, con frecuencia facía chorar aos seus familiares cos seus comentarios sarcásticos. Salvo nas cerimonias oficiais, Boris non tiña ningún contacto co pobo búlgaro nin co mundo exterior. O palacio, alcumado por el como «a prisión», non lle ofrecía unha vida sinxela, nin fácil nin alegre.

Testemuña de grandes acontecementos

O príncipe na adolescencia.

O 22 de setembro de 1908, aproveitándose da crise política derivada da Revolución dos Mozos Turcos no Imperio Otomán, Fernando declarou a Independencia de Bulgaria e proclamouse tsar, como Fernando I.

A partir de 1911, Boris conseguiu unha relativa liberdade do control paterno e empezou a viaxar para coñecer o mundo. Estas viaxes supuxeron a súa entrada no escenario internacional. Así, no mesmo ano, asistiu á coroación do seu primo Xurxo V do Reino Unido en Londres e ao funeral da raíña María Pía de Portugal en Turín, acontecementos nos que puido manter contacto coa realeza e outros xefes de Estado. O 1 de setembro de 1911, nunha visita ao seu padriño, o tsar Nicolao II, Boris foi testemuña presencial dun atentado que acabaría catro días despois coa vida do primeiro ministro ruso Piotr Stoliipin, durante unha representación na ópera de Kíiv.

En xaneiro de 1912, Boris alcanzou a maioría de idade e converteuse en capitán e comandante dun rexemento. Co estoupido da primeira guerra dos Balcáns en outubro dese ano, conflito que uniu a serbios, gregos, montenegrinos e búlgaros contra o dominio otomán en Macedonia, o príncipe entrou a formar parte do Estado Maior do Exército e non dubidou en loitar nas liñas da fronte.

Trala vitoria na guerra, e ante a falta dun consenso sobre a partición do territorio macedonio, en 1913 Bulgaria decidiu atacar os seus antigos aliados, dando principio á segunda guerra dos Balcáns, un conflito no que o exército búlgaro enteiro foi diminuído polo cólera. Como testemuña ocular dos feitos, Boris volveuse máis tarde un pacifista convencido.

O fracaso militar parecía facer inevitable a abdicación de Fernando I. Boris foi animado a abandonar o palacio e refuxiarse no exército, para prepararse a ascender ao trono. Negándose a retirarse, o príncipe respondeu: «Non quero reinar. Se o tsar vaise, voume con el.» Finalmente, Fernando I non abdicou e Boris foi enviado a unha Escola Superior de Guerra, onde recibiu o mesmo tratamento que os demais oficiais.

Boris III xunto aos seus irmáns.

En 1915, Fernando I aliouse cos Imperios centrais e fixo que Bulgaria entrase na primeira guerra mundial. Boris protestou publicamente contra a decisión e foi apresado, por orde do seu pai, durante varios días (por esa actitude Francia e o Reino Unido expresaron a súa gratitude ao príncipe en 1918). Posteriormente, foi nomeado oficial en misión especial nunha base militar do exército búlgaro. As súas funcións foron, en xeral, garantir a boa execución das operacións e coordinar as diferentes frontes. Cumprindo este papel, tivo a oportunidade de visitar a fronte e inspeccionar trincheiras, co que conseguiu trabar amizade con oficiais e soldados.

Tsar dos búlgaros

Baixo o reinado do seu pai, Bulgaria coñeceu diversos fracasos militares:

• A segunda guerra dos Balcáns acabou no Tratado de Bucarest, polo que Bulgaria tivo que ceder moitos territorios e pagar indemnizacións aos seus veciños.
• A primeira guerra mundial acabou no Tratado de Neuilly-sur-Seine, que supuxo para Bulgaria a perda de varios territorios, incluída a súa saída ao mar Exeo, e o pago de grandes compensacións económicas aos países ganadores.

Premido polo pobo búlgaro e os vencedores, Fernando I abdicou o 3 de outubro de 1918 e partiu xunto cos seus fillos cara ao exilio en Coburgo. Ese mesmo día, o príncipe herdeiro foi proclamado tsar co título de Boris III.

Con todo, o seu reinado non empezou ben: as malas colleitas de 1917 e 1918, os racionamentos e a ocupación estranxeira deron impulso aos partidos de esquerdas: a Unión Nacional Agraria de Bulgaria e o Partido Comunista. No entanto, de todos os Estados derrotados en 1918, só Bulgaria seguía sendo unha monarquía.

Pola súa banda, Boris -illado da súa familia- só volvería ver ás súas irmás en 1921 e ao seu irmán Cirilo en 1926.

Impotencia ante os réximes autoritarios

Selo conmemorativo do primeiro aniversario da coroación de Boris III.

O 6 de outubro de 1919, un ano despois da subida de Boris III ao trono, a Unión Agraria venceu nas eleccións e forzou ao tsar a nomear ao seu líder, Aleksandr Stamboliski, primeiro ministro. Moi popular entre os campesiños, que compoñían a maior parte da poboación, Stamboliski deixou clara a súa oposición á monarquía. Ao instituír unha «ditadura campesiña» gañouse a hostilidade das clases medias e dos militares.

A Unión Agraria gobernou o país ata o 9 de xuño de 1923, cando un golpe militar lle arrebatou o poder. Aleksandr Tsankov, un dos xefes golpistas, asumiu o goberno e implantou un réxime autoritario. Durante o seu goberno, Bulgaria viviu un período de gran inestabilidade. O 23 de setembro dese mesmo ano, houbo unha insurrección comunista que fracasou, e que serviu de pretexto para un «terror branco», durante o cal terrorismo e contraterrorismo causaron máis de vinte mil vítimas. Calcúlase que en 1924 houbo douscentos asasinatos por motivos políticos.

Os dous atentados

O 13 de abril de 1925, Boris III e outras catro acodes volvían de cazar en Arabakonak, preto da cidade de Botevgrad, cando foron emboscados nun atentado que acabou coa morte de dous membros do grupo. O condutor do tsar foi ferido de bala e perdeu o control do vehículo, que se estrelou contra un poste. Boris e os outros superviventes salváronse grazas a un autobús que pasaba por alí. Ese mesmo día, tamén o antigo xeneral e deputado Konstantin Georgiev foi asasinado.

Tres días despois, durante o funeral do xeneral Georgiev -acto que contaba coa presenza de diversos dirixentes búlgaros-, comunistas e anarquistas colocaron bombas na catedral de Sveta-Nedelya, que explotaron en metade da cerimonia funeraria e causaron cento vinte e oito vítimas, entre elas o alcalde de Sofía, once xerais, vinte e cinco oficiais superiores, o xefe de policía e un grupo de nenas. Boris III salvouse porque estaba no funeral dun dos seus amigos, que morrera no atentado anterior, e chegou á catedral tralas explosións. Este segundo ataque, que fracasou pois o seu obxectivo era matar a Boris III, motivou unha gran represión por parte das autoridades, que arrestaron a 3194 persoas, das que 268 foron condenadas a morte.

A popularidade do tsar

As princesas Nadezhda e Eudoxia, irmás de Boris III.

Desde a súa subida ao trono, Boris foi afastado dos asuntos de Estado. Pasábase a maior parte do tempo completando as súas coleccións de flores silvestres e bolboretas e dedicándose á mecánica -especialmente de locomotoras- ou viaxando polo país. Visitaba cidades, pobos, fábricas e facendas, e comía e durmía nas casas dos agricultores. Eses actos crearon fortes lazos entre o tsar e o pobo búlgaro.

A personalidade do tsar aumentou a súa popularidade e a prensa retrataba constantemente o seu carácter «heroico», como cando salvou a seis acodes de afogarse no mar Negro en 1931, ou cando tomou o control do tren no que viaxaba en 1934, debido a unha avaría que acabou nun conato de incendio.

En 1926, Boris realizou a súa primeira viaxe ao exterior como tsar e elixiu como primeiros destinos Suíza e Italia. Percorreu Europa coa súa irmá, a princesa Eudoxia, ata 1930. Con todo, ante o temor de sufrir un novo atentado, viaxaba co pseudónimo de «conde Stanislaw Rilski de Varsovia» e só utilizaba o seu verdadeiro nome en actos oficiais. Visitou a Sociedade de Nacións, ao presidente francés Gaston Doumergue, ao presidente alemán Paul von Hindenburg, ao rei de Bélxica Alberte I, ao rei de Italia Vítor Manuel III e cazou co rei Xurxo V do Reino Unido. Tamén coñeceu a Albert Einstein e ao filósofo Henri Bergson. Na súa primeira reunión co Duce Benito Mussolini en Roma, declarou:

Admírolle por conseguir reorganizar Italia, pero unha ditadura, un réxime totalitario, só pode ser transitoria. Recordei as palabras de Bismarck: pódese facer de todo coas baionetas, excepto sentarse encima. Admirareino moito máis se vaise, cando sexa necesario, e volve a legalidade.

Unha tsarina para os búlgaros

A tsarina Xoana de Savoia.

En 1927, aos 33 anos, Boris seguía solteiro e en toda Europa se especulaba sobre quen sería a elixida como futura tsarina. Finalmente, tras tres anos de procura polas diferentes cortes europeas, Boris namorouse da princesa Xoana de Savoia, terceira filla do rei Vítor Manuel III e da princesa Helena de Montenegro. En xaneiro de 1930, trala voda do príncipe herdeiro italiano Humberto, o futuro Humberto II de Italia, Boris pediu a man de Xoana ao rei.

María Luísa de Bulgaria, filla de Boris III e Xoana de Savoia.

A relixión do futuro príncipe herdeiro foi unha cuestión polémica, pois -segundo a Constitución de Bulgaria- o herdeiro ao trono debía pertencer á Igrexa ortodoxa. Con todo, para o papa Pío XI estaba fóra de toda lóxica bendicir un matrimonio se toda a descendencia vindeira non sería bautizada como católica, o que colocaría a Xoana en risco de excomuñón. Con todo, grazas ao nuncio apostólico en Bulgaria, Angelo Roncalli, futuro papa Xoán XXIII, Boris chegou a un acordo coa Santa Sé. O 25 de outubro de 1930 celebrouse a cerimonia católica en Asides, seguida o 9 de novembro da cerimonia ortodoxa, en Sofía.

Máis tarde, o matrimonio decidiu de común acordo bautizar aos seus dous fillos segundo o rito ortodoxo. A Santa Sé protestou:

A Súa Maxestade asinou unha promesa de bautizar aos seus fillos no catolicismo. Se non cumpre con este compromiso, terá que responder á súa consciencia.

Monarca absoluto

Bulgaria empezou a atravesar un período difícil. Coa fin dos atentados a situación interna mellorou, pero Bulgaria empezou a padecer os efectos da Gran Depresión. A produción industrial caera un 40 % en dous anos e o número de desempregados alcanzou os 200 000 para unha poboación de 7 millóns. O goberno elixido en 1931, do Bloque Popular, decepcionou debido á súa incapacidade de reverter a situación. A vitoria dos comunistas nas eleccións municipais de 1932 en Sofía levou ao Goberno a disolver rapidamente o Concello.

A familia real de vacacións.

A situación agravábase día a día. Por iso, un grupo de intelectuais e militares, a Zveno, decidiu dar un golpe de Estado. O 19 de maio de 1934, os coroneis Damian Velchev e Kimon Georgiev tomaron o poder e obrigaron a Boris a aceptar o novo goberno. Instaurouse unha ditadura corporativista que iniciou a recuperación do país, pero os seus líderes mostrábanse claramente contrarios á monarquía e planeaban establecer unha república. Boris decidiu tomar cartas no asunto. O 22 de xaneiro de 1935, oito meses logo da chegada ao poder de Georgiev, o tsar encargou ao xeneral Pentcho Zlatev que «cazase aos republicanos» e formase un novo goberno. Boris, que ata entón se mantivo apartado da vida política do país, asumiu os resortes do poder.

Instauración da ditadura real

Nun primeiro momento, Boris mantivo as bases do goberno de Georgiev. O novo gabinete estivo composto por tres xerais, tres membros dos principais partidos prohibidos e tres civís. De forma gradual, o tsar afastou aos militares do poder, fortaleceu o seu poder persoal e estableceu unha monarquía absoluta. El definiu este novo réxime como transitorio, coa ditadura do Zveno, ata a volta ao sistema parlamentario tradicional.

No outono de 1936 restauráronse a liberdade de prensa e o dereito de reunión política, pero os partidos políticos seguiron estando prohibidos. Nas eleccións municipais de 1937, as mulleres casadas e con fillos tiveron dereito ao voto. En 1938, a Asemblea Nacional foi reaberta para as eleccións lexislativas.

Política exterior

Aproximación á Alemaña nazi

De acordo co Tratado de Neuilly-sur-Seine, o exército búlgaro non podería ter características ofensivas, cláusula que o goberno solicitou revisar en moitas ocasións. En 1935 xurdiu a oportunidade cando Turquía, para defender os seus dereitos territoriais, fortaleceu militarmente a Tracia occidental. O equilibrio de forzas na rexión rompeuse e Bulgaria reclamou o dereito de defenderse ante eventuais ataques, un pretexto que fora aceptado para as grandes potencias.

Malia buscar o apoio francés e inglés para renovar o seu arsenal bélico, só o Reich alemán respondeu favorablemente aos búlgaros. Boris aceptou ofértaa pero evitou asinar un tratado de axuda militar con Alemaña.

Comercialmente, Bulgaria volveuse case dependente da Alemaña nazi. Esta última, que buscaba unha alianza con algún país que puidese cubrir a súa necesidade de alimentos, viu en Bulgaria unha especie de despensa e importaba preto do 70% todas as exportacións búlgaras. Malia a crecente prosperidade proveniente desa relación comercial, Boris temía someterse á hexemonía alemá e volveuse cara ás democracias occidentais.

Tsar diplomático

Desde 1935, Boris e Georgii Kioseivanov esforzáronse en establecer boas relacións coas democracias occidentais. O tsar foi en diversas ocasións a Francia e a Inglaterra intentando en balde pechar contratos comerciais. Durante un desas viaxes a Inglaterra, en agosto de 1938, ofreceuse como mediador entre o primeiro ministro Neville Chamberlain e Adolf Hitler sobre a Crise dos Sudetes. Acto seguido, Boris foi a Alemaña, onde tivo un encontro secreto co Führer. Tras esta entrevista, escribiulle a Chamberlain e aconselloulle manter contacto directo con Hitler e cederlle a rexión dos Sudetes

Boris non era un home facilmente manipulable. En 1935, cando a Sociedade de Nacións impúxolle sancións económicas a Italia trala invasión italiana a Etiopía, non dubidou en apoiar publicamente esta decisión. Mussolini recordoulle os lazos familiares que o unían á dinastía italiana, ao que Boris respondeu: «Non fago política servíndome dos meus sentimentos cara aos meus sogros».

As relacións entre os países balcánicos eran xa bastante tensas. Bulgaria sempre se negou a adherirse á «Entente Balcánica», un pacto que aparentemente fora creado para sufocar o irredentismo búlgaro, pois se viu obrigado a aceptar un statu quo que lle forzaba a renunciar de facto ás reivindicacións territoriais sobre os seus veciños. O seu rexeitamento alimentaba a desconfianza dos países asinantes: Romanía, Iugoslavia, Turquía e Grecia. Sorprendentemente, o 24 de xaneiro de 1937 asinouse un pacto de amizade entre Bulgaria e Iugoslavia.

Aínda que era un pacifista, Boris III cría que o irredentismo búlgaro podería ser resolto pola vía diplomática. Esta vía sería claramente favorecida por Adolf Hitler na segunda guerra mundial.

«Neutralidade»

Nos primeiros momentos da segunda guerra mundial, a opinión pública búlgara dividiuse entre o apoio a Alemaña -que prometía restituír os territorios perdidos nas guerras anteriores- e unha simpatía polos opositores ao Eixo. Ao respecto, Boris declarou en 1940:

Os meus xenerais son xermanófilos, os meus diplomáticos anglófilos, a raíña é italófila e o meu pobo rusófilo. Eu son o único neutral en Bulgaria».

En febreiro de 1940, o éxito de Adolf Hitler forzou a Boris a substituír o seu primeiro ministro pro-occidental por Bogdan Filov, un xermanófilo recoñecido. O 22 de xullo de 1940, tras unha visita a Hitler, Filov anunciou ao tsar a intención romanesa de ceder Dobruya. Efectivamente, os Acordos de Craiova do 7 de setembro de 1940 ratificaron a devolución de Dobruya meridional a Bulgaria. Boris, pola súa banda, enviou agradecementos a Hitler e a Mussolini, aínda que tamén á Unión Soviética e ao Reino Unido.

En outubro de 1940, Mussolini invitou a Boris a participar con el na invasión de Grecia, o que permitiría a Bulgaria recuperar o acceso ao mar Exeo, pero a invitación foi rexeitada. Da mesma xeito, malia a presión que Hitler exercía sobre o tsar, non conseguiu que se unise ao Pacto Tripartito do 17 de novembro de 1940. Boris buscaba por todos os medios manterse neutral, polo que a invitación do Führer foi respondida cun «aínda non». Esta actitude fixo que Goebbels denomináseo «suxeito astuto e disimulado».

Preocupada coa visita a Hitler, o 19 de novembro a Unión Soviética propuxo a Boris un pacto bilateral, pero este tamén o rexeitou. Alarmados coa noticia, os nazis reiteraron a súa proposta o 21 de novembro, seguida doutra da Unión Soviética o 25 dese mesmo mes; intentando gañar tempo, Boris rexeitou amablemente ambas ofertas.

O novo aliado de Alemaña

Boris III e Adolf Hitler.

En xaneiro de 1941, tralo fracaso italiano en Grecia, Hitler enviou axuda a Mussolini. As tropas alemás tiñan que atravesar Romanía e Bulgaria, polo que Boris foi obrigado a unirse ao Pacto Tripartito: Bodgan Filov asinou a adhesión o 1 de marzo de 1941. Ese mesmo día, o exército alemán entrou en territorio búlgaro. Con todo, Boris negouse a participar nas operacións militares, polo que os alemáns propuxéronlle en abril dese mesmo ano que as tropas búlgaras ocupasen os territorios xa conquistados de Tracia e Macedonia. Para abordar o problema do irredentismo, Alemaña concedeu a Bulgaria a administración de gran parte dos Balcáns, o que lle valeu a Boris o alcume de «O Reunificador». O 13 de decembro de 1941 Bulgaria declarou simbolicamente a guerra a Inglaterra e aos Estados Unidos, cos cales -debido á distancia xeográfica- o risco de confrontación militar era pouco probable.

Os xudeus búlgaros

O 29 de decembro de 1940, o goberno creou o «Brannik», organización xuvenil inspirada nas Xuventudes Hitlerianas. Catro días antes, a Asemblea Nacional aprobara a «Lei de Protección da Nación», a primeira medida antisemita, que afectaba a preto de cincuenta mil xudeus. Malia a rápida reacción popular contraria á aprobación da lei, esta entrou en vigor o 13 de xaneiro de 1941.

Atendendo unha esixencia de Hitler, que esixía a resolución da «cuestión xudía» en territorio búlgaro, o 26 de agosto de 1942 creouse unha comisión de asuntos xudeus, responsable no seu inicio de aplicar restricións á poboación hebrea: toque de queda obrigatorio, arresto domiciliario, racionamento de alimentos e uso da estrela amarela na roupa. Posteriormente, a comisión empezou a organizar a deportación de xudeus cara aos campos de concentración. Para asegurarse que as medidas fosen postas en práctica, Hitler enviou a Bulgaria a un especialista: Theodor Dannecker, oficial das SS.

Trala deportación de 11 363 xudeus que vivían nos territorios ocupados de Tracia e Macedonia, chegou a quenda dos que vivían en Bulgaria. A poboación, indignada, protestou enerxicamente; moitas personalidades mobilizáronse contra estas medidas, entre elas Dimitar Pešev, vicepresidente do Parlamento, e Estevo I, exarca metropolitano de Sofía, que simbolizaban este movemento e convenceron a Boris de negarse.

Os xudeus con cidadanía búlgara estaban relativamente a salvo da deportación a territorio ocupado polos alemáns. Con todo, todos os homes xudeus búlgaros de entre 20 e 40 anos de idade foron recrutados para traballos forzados logo de 1941, e en maio de 1943 o goberno do país anunciou a expulsión de 20 000 xudeus de Sofía cara ás provincias (en 1934, Sofía tiña aproximadamente 26 000 habitantes xudeus, quen representaban o 9 por cento da poboación total da capital). A policía reprimiu brutalmente as protestas organizadas por búlgaros xudeus e non xudeus. Ao cabo dunhas dúas semanas, expulsaran pola forza a case 20 000 xudeus.

En maio de 1943, o Goberno ideou un segundo intento de deportación. A poboación opúxose de novo e organizouse un grande acto que reuniu a preto de dez mil acodes ante o palacio do tsar. Boris, en liña co sentimento popular, asumiu a non deportación de xudeus e alegou ao enfurecido Führer que «necesitaba moito a "os seus" xudeus para o mantemento dos seus camiños». Grazas a esa decisión, os xudeus búlgaros puideron escapar dos campos de concentración.

Morte misteriosa

Tumba de Boris III.

Escultura regalo da poboación de Osoi, coa inscrición: «Ao tsar Boris III, "O Libertador", de parte da agradecida Macedonia».

En 1943, a guerra sufriu un cambio de signo coa batalla de Stalingrado e as cousas empezaron a complicarse para Alemaña. Ao darse conta disto, e querendo evitar o mesmo erro que o seu pai 25 anos antes, Boris iniciou contactos secretos con diplomáticos estadounidenses.

Ao coñecer estes rumores, Hitler convocouno o 14 de agosto de 1943 ao cuartel xeral da fronte oriental, próximo a Rastembork en Prusia Oriental. A reunión foi bastante tensa: o chanceler recordoulle todo o que lle debía a Alemaña sen que nunca se lle cobrou nada. Certamente, desde o inicio da guerra, Bulgaria nunca estivo moi involucrada no conflito. A súa axuda resumiuse ao envío dun equipo médico ao Fronte Oriental en outubro de 1941.

Hitler ordenou a Boris que dispuxese as súas tropas nunha nova fronte no suroeste, coa esperanza de dispersar as forzas soviéticas. O tsar negouse a atender esta proposta e abandonou o despacho tras 45 minutos de reunión, moi abatido. Volveu a Sofía o día seguinte nun avión alemán. Nove días logo da reunión, o 23 de agosto, sen que presentase síntomas de ningunha enfermidade, Boris empezou a padecer vómitos violentos. Cinco días despois, o 28 de agosto de 1943, aos 49 anos de idade, morreu o tsar Boris.

Esta «oportuna» morte é aínda moi controvertida. Algúns acusaron rapidamente a Hitler de haber envelenado ao testudo monarca coa expectativa da chegada ao poder dun goberno máis de acordo cos seus puntos de vista. O asunto nunca se resolveu e moitos aínda cren que Boris foi asasinado, aínda que non haxa probas diso. Segundo o diario do coronel alemán von Schoenebeck, residente naquela época en Sofía, os dous médicos alemáns que atenderon ao tsar -Sajitz e Hans Eppinger- creron que o rei morrera pola acción do mesmo veleno que Eppinger atopara dous anos antes no exame post mortem do primeiro ministro grego Ioannis Metaxás, un veleno lento que tarda semanas en facer efecto e provoca a aparición de manchas na pel da vítima antes da morte.

Durante o proceso ao que foi sometido polos comunistas en 1945 por colaboracionismo e traizón, o seu irmán, o príncipe Cirilo, declarou que Boris fora envelenado durante o voo de volta a Bulgaria o 14 de agosto. O piloto voara a unha altitude moi elevada e forzaría ao tsar a inhalar un veleno contido na máscara de osíxeno.

Porén, o informe da autopsia que se divulgou na época indicou que Boris III sufriu unha trombose na arteria coronaria esquerda, pneumonía bilateral, edema pulmonar e edema cerebral, e que morreu dun ataque cardíaco debido ao estrés que viña sufrindo.

Bulgaria tras a súa morte

Mosteiro de Rila, onde o tsar foi soterrado.

A súbita desaparición do tsar levou ao trono ao seu fillo de seis anos, Simeón. Creouse un consello de rexencia composto polo seu tío, o príncipe Cirilo, o primeiro ministro Bogdan Filov -alcumado o «vice tsar»- e o ministro de Guerra, Nikola Mihov. Tamén se invitou a formar parte do consello de rexencia ao representante metropolitano da Igrexa ortodoxa búlgara, Filaret Lovchansky, pero este rexeitou a invitación.

Neste período, os Aliados pasaron á ofensiva. O Goberno intentou manterse neutral no conflito, pero xa era demasiado tarde: o 5 de setembro de 1944, a Unión Soviética declarou a guerra a Bulgaria. Ao día seguinte, unha revolta levou ao poder ao Fronte Patriótico, unha coalición dominada polos comunistas e pola «Zveno». O novo Goberno, presidido polo ex primeiro ministro republicano Kimon Georgiev, promoveu violentas purgas, durante as cales preto de dezaseis mil acodes foron executadas sen xuízo previo. En outubro de 1944 comezou unha serie de procesos que condenaron a 2730 persoas a morte; entre estas atopábanse diversos representantes do antigo réxime, como os tres rexentes, 22 exministros, 67 deputados, oito conselleiros do tsar e 47 oficiais superiores.

Tralo final da purga, o Goberno empezou a ocuparse da familia real. O 24 de abril de 1946, as autoridades obrigárona a exhumar o corpo de Boris III, que foi máis tarde sepultado nun lugar secreto. Posteriormente, en setembro de 1946, un plebiscito puxo fin ao réxime monárquico e a familia real viuse obrigada a exiliarse, nun primeiro momento en Exipto e posteriormente en España.

Tras a caída do comunismo, descubriuse unha vasilla de cristal co corazón do tsar no instituto de medicina do Ministerio do Interior, extraído durante o embalsamamento do monarca. En agosto de 1993, para conmemorar o 50 aniversario da súa morte, a súa viúva Xoana depositouno de novo no mosteiro de Rila, aínda que o corpo segue en paradoiro descoñecido.

Familia

Devanceiros

Devanceiros de Boris III de Bulgaria

16. Francisco de Saxonia-Coburgo-Saalfeld

8. Fernando de Saxonia-Coburgo-Gotha

17. Augusta de Reuss-Ebersdorf

4. Augusto de Saxonia-Coburgo-Gotha

18. Francisco Xosé I Kohary de Čabrad e Szitnya

9. María Antonia de Kohary

19. María Antonia de Waldstein de Wartenberg

2. Fernando I de Bulgaria

20. Luis Filipe II de Orleáns

10. Lois Filipe I de Francia

21. Luisa María Adelaida de Borbón

5. Clementina de Orleáns

22. Fernando I das Dúas Sicilias

11. María Amalia de Borbón-Dúas Sicilias

23. María Carolina de Austria

1. Boris III

24. Carlos II de Parma

12. Carlos III de Parma

25. María Tareixa de Savoia

6. Roberto I de Parma

26. Carlos Fernando de Francia

13. Luísa de Francia

27. María Carolina de Borbón-Dúas Sicilias

3. María Luísa de Borbón-Parma

28. Francisco I das Dúas Sicilias

14. Fernando II das Dúas Sicilias

29. María Isabel de Borbón

7. María Pía das Dúas Sicilias

30. Carlos de Austria-Teschen

15. María Tareixa de Austria-Teschen

31. Henriqueta de Nassau-Weilburg

Descendencia

Nome	Nacemento	Notas
María Luisa	13 de xaneiro de 1933	Casada en primeiras nupcias co príncipe Carlos de Leiningen e, en segundas nupcias, con Bronisław Chrobok. De ambas unións tivo descendencia.
Simeón II	16 de xuño de 1937	Casado con Margarita Gómez-Acebo, con descendencia.

Notas

Referencias

Véxase tamén

Bibliografía

• Anderson, Frank M.; Hershey, Amos S. (1918). Handbook for the Diplomatic History of Europe, Asia, and Africa 1870-1914. Washington D.C.: National Board for Historical Service, Government Printing Office. 
• Aslanian, Dimitrina (2004). Histoire de la Bulgarie de l'Antiquité à nos jours. Versalles: Trimontium. ISBN 2951994613. 
• Batowski, Henryk (1971). "Diplomatic Events in East-Central Europe in 1944,". East European Quarterly (Cracovia). ISSN 0012-8449. 
• Bicer, Abdil (2002). "Le Pacte balkanique et le jeu des alliances de 1933 à 1939 d’après les attachés militaires français en poste en Turquie". Revue historique des armées (226). ISSN 0035-3299. 
• Bulgaria, Simeón II de. Simeón II de Bulgaria (en castelán). Ediciones Paraninfo, S.A. ISBN 9788484597285. 
• Chary, Frederick (2007). "Boris III, Tsar of the Bulgarians". En Fischer, Bernd J. Balkan Strongmen: Dictators and Authoritarian Rulers of South Eastern Europe. West Lafayette: Purdue University Press. ISBN 978-1557534552. 
• Données (1952). Zagreb–Sofia:Une amitié à l’aune des temps de guerre 1941–1945 (en francés). 
• Launay, Jacques de (1965). Histoire contemporaine de la Diplomatie secrète. Éditions Rencontre. 
• Dimitroff, Pashanko (1993). King of Mercy: Boris III of Bulgaria, 1894-1943. Londres: Wexford and Barrow. 
• Goebbels, Joseph (1970). The Goebbels Diaries, 1942-1943. Greenwood Press Reprint. ISBN 978-0837138152. 
• Groueff, Stephan (1998). "Capítulo 2: Childhood and Youth". Crown of Thorns: the Reign of King Boris III of Bulgaria 1918-1943. Lanham: Madison Books. p. 28. ISBN 978-1-56833-114-0. 
• Leverson, Albert (1995). Tsar Boris III: Štrihi kăm portreta. Bulgaria. ISBN 9545091525. 
• Nikolaev, Nikolaĭ P.; Schaufelberger, Constant (1952). La destinée tragique d’un roi. Éditions Uppsala. OCLC 562703838. 
• Snejdarek, Antonin; Mazurowa-Chatea, Casimira (1986). La nouvelle Europe Centrale. Imprimerie Nationale. ISBN 211080890X. 
• Steinhouse, Carl (2008). Wily Fox: How King Boris Saved the Jews of Bulgaria from the Clutches of His Axis Allie Adolph Hitler. AuthorHouse. ISBN 1438922833. 
• Perry, Duncan M. (1993). "Capítulo 8: Opposition Solidifies". Stefan Stambolov and the Emergence of Modern Bulgaria, 1870-1895. Durham: Duke University Press. pp. 192–193. ISBN 978-0-8223-1313-7. 
• Wien, Markus (2008). The Bulgarian monarchy: a politically motivated revision of a historical image in a post-socialist transitional society. Four empires and an enlargement: States, Societies and individuals: transfiguring perspectives and images of Central and Eastern Europe, School of Slavonic and East European Studies (Londres: UCL). ISBN 9780903425803. 

Predecesor: Fernando I de Bulgaria

Tsar de Bulgaria 3 de outubro de 1918-28 de agosto de 1943

Sucesor: Simeón II