Hatshepsut

Hatshepsut, raíña-faraón da dinastía XVIII de Exipto. Quinto gobernante de devandita dinastía, reinou aproximadamente entre os anos 1479 e 1457 a. C., segundo von Beckerath, Kitchen, Aldred e Málek. Gobernou co nome de Maatkara Hatshepsut, Maatkara Hatshepsut é a transcrición do seu nome de trono e de nacemento, segundo as convencións académicas. Os títulos da raíña, gravados no seu templo de Deir el-Bahari, son: Horus Useretkau "Poderosa en kas", as dúas Señoras Uadyetrenput "Afortunada en anos", Horus de ouro Necheretjau "Divina en aparicións", rei das Dúas Terras (Exipto) Maatkara "O espírito de Ra é Xusto", "imaxe (sacra) de Amón", ..."Procreada por Amón". O nome da raíña segundo os epítomes de Manetón:

Hatshepsut

Biografía
Nacemento	1507 a. C. Tebas, Exipto, posiblemente
Morte	1458 a. C.
Causa da morte	cancro óseo
Lugar de sepultura	Val dos Reis
Faraón
1479 a. C. – 1458 a. C. ← Tutmés II (pt) – Thutmose III →
God's Wife of Amun (en)
Datos persoais
Outros nomes	Maatkara Hatshepsut
Actividade
Ocupación	estadista
Período de tempo	Antigo Exipto, Imperio Novo de Exipto e Dinastía XVIII de Exipto
Período de actividade	dinastía XVIII de Exipto
Outro
Título	Great Royal Wife (en)
Familia	Dinastía XVIII de Exipto
Cónxuxe	Tutmés II
Fillos	Neferure
Pais	Tutmés I   e Ahmose
Descrito pola fonte	Paulys Realenzyklopädie der klassischen Altertumswissenschaft Dictionary of African Biography, Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron

Amesis (Flavio Xosefo, Contra Apión)

Amesse (Flavio Xosefo, de Teófilo)

Amensis (Xulio Africano, versión de Sincelo)

(Omitido) (Eusebio de Cesarea, versión de Sincelo)

(Omitido) (Eusebio de Cesarea, versión armenia)

Outras grafías do seu nome: Amesses, Hasepsowe, Hatasu, Hatchepset, Hatchepsout, Hatshopsitou, Hatshopsitu, Kamara, Kamare, Kematra, Kematre, Khenemetamon, Maatkare, Maetkara, Maetkare, Makara, Makare, Makera, Makere, Mattkara, Mattkare, Netcheretjau, Netjeretkhau, Netkheretkhau, Uadjetrenput, Uadjitrenpet, Useretkau, Userkhau, Wazi. e chegou a ser a muller que máis tempo estivo no trono das "Dúas Terras".

O nome de Hatshepsut co que lla recoñece hoxe en día en principio era un título co significado de "A primeira entre as damas nobres", que tamén se presentaba na súa forma completa de Hatshepsut Jenemetamón, isto é, "A primeira entre as damas nobres que abraza a Amón".

Primeiros pasos

Familia

Ignoramos o momento exacto do nacemento de Hatshepsut, aínda que é de supor que sucedese na por entón capital do estado, Tebas, a finais do reinado de Amenhotep I. Ante a falta de descendencia do faraón, o sucesor designado era o pai de Hatshepsut, o futuro Thutmose I (Tutmosis I), quen para poder lexitimar o seu inminente acceso ao trono tívose que casar coa princesa Ahmose.

Este matrimonio trouxo ao mundo, á parte da Hatshepsut, polo menos a outros tres nenos, de nomes Amenmose, Uadymose e Neferubity. Desgraciadamente, e debido á alta taxa de mortalidade infantil, só Hatshepsut e a súa irmá máis nova, Neferubity (e esta só por un curto espazo de tempo) chegarían a idade adulta.

Ademais dos seus irmáns de pai e nai, Hatshepsut tivo que ter outros medio-irmáns, froito das relacións do seu pai con esposas secundarias e concubinas. Do único do que nos chegaron datos é de quen máis tarde reinaría como Thutmose II, un fillo de Thutmose I e dunha esposa secundaria, de nome Mutnefert.

Neta, filla e esposa de faraóns

O pai de Hatshepsut, Thutmose I, lograra expandir o Imperio exipcio de xeito nunca antes vista en tan só trece anos de reinado. Este prodixioso monarca pasaría á historia por levar ás súas tropas ao curso dun río enorme que, ao contrario que o río Nilo, non discorría de sur a norte, senón á inversa: o río Éufrates.

Á morte, algo temperá, de Thutmose I, Hatshepsut era a mellor situada para sucederlle no trono, pois os seus irmáns homes xa morreran. É posible que ata o propio Thutmose I tratase en vida de asociar á súa filla ao trono, como así o demostra que a nomease Herdeira. Con todo, os seus desexos foron incumpridos, pois ao parecer unha conxura palaciana encabezada polo visir e arquitecto real, o poderoso Ineni conseguiu sentar no trono a Thutmose II, nado dunha esposa secundaria. Hatshepsut tivo que soportar converterse na grande esposa real do seu medio irmán, e crese que este foi un duro golpe ao seu orgullo.

A nova raíña era descendente directa dos grandes faraóns liberadores dos hicsos e ademais ostentaba o importante título de Esposa do deus, o que a facía portadora do sangue sacro da raíña Ahmose-Nefertari. É lóxico que o seu orgullo fose inmenso, e que non soportase moi ben a idea de supeditarse ao seu marido. Así, non é de estrañar que mentres o seu débil e brando esposo cinguía a dobre coroa, Hatshepsut comezase a rodearse dun círculo de adeptos que non deixaron de crecer en poder e influencias: entre eles destacamos sobre todo a Hapuseneb e a Senenmut. A grande esposa real converteuse, para temor do visir Ineni, nun perigoso opoñente.

O terceiro dos Thutmose

Thutmose II tivo un reinado moi breve, e morreu en plena mocidade cando os seus dous únicos fillos coñecidos aínda estaban na primeira infancia. Como pasara na xeración anterior, a grande esposa real Hatshepsut non trouxera ao mundo un home, senón unha nena, polo que volveu abrirse unha crise sucesoria. Unha vez máis, Ineni conseguiu que a nobreza aceptase como único candidato factible a un fillo de Thutmose II e dunha simple concubina, que sería nomeado rei como Thutmose III. No entanto, a raíña viúva Hatshepsut non quería que a historia repetísese por segunda vez, e o certo é que a modificou considerablemente.

Dado que Thutmose III era demasiado pequeno para gobernar, a grande esposa real de Thutmose II asumiu a rexencia e pospuxo indefinidamente o matrimonio entre o novo rei e a súa filla, a princesa real Neferura, única persoa que podería lexitimar o seu ascenso ao poder absoluto. A situación non era rara: houbo moitos casos de rexencia ao longo da historia exipcia, aínda que nunca dunha muller á que non a unía ningún lazo sanguíneo co rei.

Durante os primeiros anos de reinado de Thutmose III, Hatshepsut estivo preparando minuciosamente un "golpe de estado" que revolucionaría á tradicional sociedade exipcia. Afastou para sempre da escena política a Ineni, e elevou aos seus fieis Hapuseneb e Senenmut aos máis altos cargos. Parece ser que a figura política máis importante da época foi Hapuseneb, quen uniu para si os cargos de visir e de sumo sacerdote de Amón. Cuns aliados tan poderosos, Hatshepsut tiña agora os medios e o apoio suficientes para sorprender ao mundo.

Hatshepsut, con barba faraónica claramente visible. MMNY

Hatshepsut, faraón

Dous faraóns nun mesmo trono

Cando se viu o suficientemente forte, a ata entón grande esposa real e esposa do deus, Hatshepsut, en presenza do faraón Thutmose III, se autoproclamou tamén faraón das Dúas Terras e primoxénita de Amón, co beneplácito dos sacerdotes, encabezados por Hapuseneb. O golpe de efecto foi maxistral, e o inexperto Thutmose III non puido facer outra cousa máis que admitir a superioridade da súa tía e madrasta. Hatshepsut converteuse na terceira raíña-faraón coñecida na historia exipcia.

Hatshepsut asumiu todos os atributos masculinos do seu cargo (agás o título de "Touro poderoso"), facéndose representar a partir de entón como un home e tocándose de barba postiza. Estableceu unha insólita correxencia co seu sobriño, aínda que houbo un claro predominio da primeira sobre o segundo, ata tal extremo de colocalo nun segundo plano impropio do papel futuro que tería Thutmose III na historia. Tal era o carisma e a personalidade desta muller.

Aínda así, non se pode ver de ningún xeito a Hatshepsut como unha usurpadora, visión que trasladaron á nosa época algúns autores. Polo menos non se viu así no seu tempo, pois de ser o caso, Hatshepsut eliminaría con total facilidade aos seus adversarios ou se produciu unha guerra civil. Thutmose III non estivo encerrado en palacio, como se chegou a pensar, nin tampouco Hatshepsut evitou facer mención algunha á súa existencia. A sociedade de entón asumiu sen problemas a nova situación, e Hatshepsut gozou dun dos reinados máis prósperos de toda a historia exipcia, grazas tamén ao apoio recibido por Hapuseneb e Senenmut, auténticos gobernantes na sombra.

A Teogamia

Hatshepsut non puidese nin soñar sequera acceder ao trono de non contar cos apoios que conseguiu entre o clero do deus Amón en Tebas mentres era a esposa de Thutmose II. As cuantiosas doazóns e os privilexios que concedeu aos sacerdotes, encabezados pola eminencia gris do réxime, o visir Hapuseneb, foron unha forma de pago polos servizos prestados, pois de non ser polo inmenso agasallo que recibiu Hatshepsut deles, a súa lexitimidade sería menor. E este valioso obsequio da caste sacerdotal a raíña-faraón foi a soada Teogamia.

Na Teogamia, Hatshepsut declara ao pobo exipcio que o seu verdadeiro pai non é Thutmose I, senón o propio deus Amón, que coa súa sabia previsión visitou unha noite á grande esposa real Ahmose e permitiuna concibir á muller que estaba sentada agora no trono das Dúas Terras co beneplácito do panteón enteiro. Hatshepsut declarábase polo tanto primoxénita de Amón, e a súa substituta e fiel delegada na terra, co que a súa figura se trocaba en completamente sacra.

Hatshepsut, a primeira muller que se fixo esculpir como esfinxe. MMNY

É necesario destacar que moi poucos faraóns recorreron á Teogamia para validar o seu dereito ao trono, e o seu status pasaba a ser pouco menos que o dun deus vivo. O ardid de Hatshepsut e o alto prezo que tivo que pagar aos sacerdotes por el, aseguraríanlle un reinado tranquilo e sen disidencias, aínda que acabaría pasándolle factura á dinastía polo, desde entón, imparable crecemento dos sacerdotes de Amón.

Nomes

Como todo rei que accedía ao trono, Hatshepsut tiña dereito a usar ata cinco nomes diferentes: o de Horus, o de Nebty, o de Horus de Ouro, e os dous principais, coñecidos vulgarmente como nome de nacemento e nome de coroación. Este último resultou ser o de Maat-Ka-Ra, é dicir, "O espírito de Ra é xusto" e utilizouno sempre conxuntamente co seu nome de nacemento.

Con todo, este último apelativo sufriu unha serie de cambios ao longo do reinado de Hatshepsut. Aínda que a forma orixinal do nome de nacemento era Hatshepsut, en numerosos monumentos aparece de formas ben distintas: engadindo a segunda parte de nome e quedando como Hatshepsut-Jenemetamón, masculinizándoó en parte como Hatshepsu O signo xeroglífico "t" ao final da palabra determinaba o xénero feminino, no idioma exipcio antigo. ou completamente como Hashepsu. Só así se pode comprender a sorpresa dos exiptólogos que descubriron a existencia desta muller que xogaba nas súas aparicións, sendo representada home, cos seus nomes unhas veces escritos tal que nacera home ou muller. Un curioso xogo de intercambio de sexos que sen dúbida realzou o seu carácter divino e concentrou en si mesma a dualidade que tanto veneraba o pobo exipcio.

Actividade construtora

"O" faraón Hatshepsut dedicou a maior parte do seu reinado a embelecer o país e a restaurar os templos, co beneplácito dos seus aliados os sacerdotes. Exipto sufrira facía dúas xeracións a última das súas guerras, cando o avó da raíña, o rei Ahmose, expulsou os hicsos, un pobo semita que conseguira dominar o país durante cen anos. Como fixeran os seus antecesores, Hatshepsut investiu moito en borrar todos os danos ocasionados pola guerra de liberación que elevara á súa dinastía todo o máis alto.

Con todo, o centro de acción principal da raíña foi a súa cidade, a puxante Tebas. Edificou a chamada Capela Vermella do enorme templo de Amón en Karnak e das canteiras de Asuán mandou facer os obeliscos máis grandes que se erixiron en Exipto ata entón, e levounos a Karnak decorados con electrum, aliaxe de ouro e prata. Crese que o obelisco inacabado que aínda hoxe se pode ver en Asuán data do reinado de Hatshepsut, e de haberse acabado sería o maior de toda a historia do país.

Dyeser-Dyeseru, o templo de Hatshepsut en Deir o-Bahari

Aínda que non foi en Karnak onde Hatshepsut despregou toda a súa imaxinería, senón na beira oeste de Tebas, a necrópole de entón. Como era costume por entón, os faraóns facían construírse, ademais da súa tumba, un templo funerario algo afastado desta, que servise a un mesmo tempo para protexer e recordar ao defunto. Hatshepsut escolleu a paraxe de Deir el-Bahari para edificar o seu templo, e encargou a tarefa ao seu arquitecto favorito, Senenmut.

O resultado final foi envexable: construído á beira do templo de Mentuhotep II, o de Hatshepsut é unha das xoias do Antigo Exipto e un dos destinos máis visitados polos turistas. Coñecido por aquel entón como o Dyeser-Dyeseru (o sublime dos sublimes), a súa estrutura en forma de longas terrazas e de ramplas con suave inclinación, de estilo similar ao de Mentuhotep II, fanlle fundirse á perfección coa roca e a contorna. Un dos misterios en devandito templo radica nun sector selado como unha caixa na parede en que se pode observar a Hatshepsut por unha banda en actitude amatoria e a Senenmut na outra cara, como receptor da pose amatoria da raíña, o que deduce un íntimo vínculo (prohibido pola súa liñaxe) entre o arquitecto e a raíña-Faraón.

Campañas militares

Hatshepsut pasou á historia como unha gobernante pacífica e que preferiu gastar parte do seu tesouro en construír templos no canto de conquistar territorios, pero o certo é que houbo polo menos seis campañas durante as súas 22 anos de reinado. Hai que destacar que a maioría destas non pasaron de ser meras escaramuzas ou actividades disuasorias cuxa única finalidade era disuadir aos sempre belicosos pobos fronteirizos de atacar ás Dúas Terras.

Obelisco de Thutmose III no templo de Amón en Karnak

• Primeira campaña. Era case costume que ao morrer un faraón, os pobos nubios atacasen as fronteiras meridionais e queimasen algunhas das fortalezas do lugar, a modo de tenteo de como reaccionaría o novo monarca. Hatshepsut non se deixou avasalar e, a pesar de que aínda era só raíña rexente, foi a Nubia e dirixiu os ataques.

• Segunda campaña. Neste caso os inimigos foron tribos de Siria-Palestina, cuxos continuos ataques aos postos fronteirizos fixeron responder a Exipto. Ignoramos a data exacta desta acción bélica, aínda que é moi posible que acaecese cando Hatshepsut xa fora coroada. Unha cousa que parece segura é que a raíña non viaxou á fronte nesta ocasión.

• Terceira e cuarta campañas. O motivo volve ser Nubia. Ignoramos por que os nubios revolvéronse tanto en época de Hatshepsut, pero as tropas exipcias foron implacables. A terceira campaña foi no ano 12º e a cuarta no 20º, e ambas se solucionaron sen ningún problema. Crese que nesta última participou Thutmose III.

• Quinta campaña. Contra o país de Mau, ao sur de Nubia. Foi inmediatamente logo da cuarta campaña, talvez debido a unha coalición destes dous pobos. Existen mencións a unha caza de rinocerontes, e tamén é probable que Thutmose III estivese á fronte do exército.

• Sexta campaña. Unha vez máis, Thutmose III -anticipando o seu papel de rei guerreiro que no seu reinado en solitario acabaría por desenvolver con excelentes resultados- marchou a Palestina e conquistou a cidade de Gaza, que se rebelou recentemente. As datas sobre esta campaña datan de finais do reinado de Hatshepsut, quizais inmediatamente antes de morrer a raíña. Como se pode ver, o seu papel era xa unicamente representativo, e Thutmose III converteuse no monarca dominante do curioso tándem real.

A viaxe a Punt

Outro feito relevante do reinado de Hatshepsut foi a dobre misión a Punt, o país lendario de onde procedían as mellores árbores de incenso e mirra, que probablemente estaba na unha rexión da actual Somalia, aproximadamente no ano 15º do seu reinado. Comandada por Nehesi, portador do selo real, a expedición foi tanto por terra como por mar, e durante ela non só se dedicou a delegación exipcia a comerciar, senón que tamén fixo un minucioso estudo da fauna e a flora de Punt, así como da organización política e social do lugar.

Tivo que ser tan importante esta acción para a posición de Hatshepsut, que non dubidou en decorar gran parte das paredes do Dyeser-Dyeseru con escenas daquel máxico periplo polo que sería recordada durante moito tempo pola poboación chaira. Non só foi un éxito ao conseguir importar a preciosa mirra a Exipto, senón que trouxo estrañas especies animais antes nunca vistas e xenerosos cargamentos de ouro, marfil, ébano e outras madeiras preciosas que enriqueceron considerablemente as arcas reais e as dos templos.

Aínda así, é estraño que Hatshepsut puxese tanto empeño en promocionar a viaxe a Punt, un país que se coñecía xa desde a época das pirámides, e só pode explicarse como unha parte máis da intensa propaganda que distribuíu polo Dyeser-Dyeseru e por outros lugares do país co único fin de lexitimar a súa posición. Sen dúbida, naquel momento do seu reinado, coa inauguración do seu fermoso templo e o regreso dos viaxeiros do Punt, Hatshepsut chegara ao cenit do seu goberno.

Decoración do templo de Hatshepsut en Deir o-Bahari.

Descendencia

Moito se falou do tema e pouco se conseguiu aclarar. O único que se sabe de certo é que Hatshepsut foi nai dunha filla, á que puxo de nome Neferura e cuxo coidado encargou ao seu arquitecto favorito, Senenmut. Ignórase o verdadeiro papel deste home na trama; non son poucas as voces que din que foi el o pai de Neferura e non Thutmose II, e que houbo unha tórrida historia de amor entre o arquitecto e chanceler real e a raíña, unha historia que a pesar de ser moi interesante desde o punto de vista novelesco, segue sen estar demostrada. A favor de todo isto hai algunhas probas, como que aparezan en actitude certamente cariñosa Senenmut e Neferura, ou un ostracón achado nas proximidades do templo de Deir o-Bahari onde se ve a un faraón feminino tendo relacións sexuais cun home. Aínda así, aínda que cada vez máis voces álzanse a favor dun romance de Hatshepsut con Senenmut, séguese pensando que Neferura era filla de Thutmose II. É necesario destacar que segundo os estudos do Museo do Cairo, patrocinado por Discovery Channel e liderado polo arqueólogo Zahi Hawass, a descendencia de Tumotosis padecía dunha variedade de Vexigass hereditaria, ao que non escapou ningún descendente.

Tamén se divagou moito acerca da posible maternidade de Hatshepsut Meritra, quen sería máis tarde grande esposa real de Thutmose III. Debido ao seu nome, sempre se pensou que era a segunda filla de Hatshepsut, pero era realmente estraño que nunca lla mencionase en vida da súa presunta nai, mentres que Neferura aparecese tan a miúdo. Actualmente parece quedar claro que, a pesar de levar o seu nome, Hatshepsut Meritra era en realidade filla da dama Huy, unha muller moi influente na corte de entón, e quizais aquel apelativo tivese como destino afagar á raíña-faraón. Así podería entenderse por que cando Thutmose III comezou a perseguir a memoria da súa madrasta, a súa grande esposa real optase por chamarse simplemente Meritra.

Desaparición

Morte de Hatshepsut

Con todo, foi por mor da finalización do templo de Deir o-Bahari, sobre o ano 15-16 de reinado, cando a estrela de Hatshepsut comezou a minguar a favor da de Thutmoses III. O rei era un mozo que cada vez ansiaba máis o poder, e a calquera prezo. Así, non é de estrañar que en apenas nun ano morresen os dous principais sustentos da raíña e os seus máis grandes apoios, Hapuseneb e Senenmut. E por se non fose pouco, pouco despois morreu a grande esperanza, a arma secreta da raíña, a princesa Neferura.

Os golpes que sufriu Hatshepsut en torno ao ano 16 do seu reinado foron tan grandes que a partir de entón a raíña retirouse parcialmente do cargo e o outro rei, Thutmose III, comezou a tomar as rendas do goberno. Ao parecer, a ambición de Hatshepsut era aínda máis grande e non estaba satisfeita con ser ela soa "faraón", senón que se propuña inaugurar unha auténtica dinastía feminina de reis, e por esa razón declarou "Herdeira" á súa amada filla Neferura. A morte da princesa foi tan repentina e favorable a Thutmose III que hai quen pensa que foi intencionada, e que conseguiu o seu obxectivo: derrubar á raíña-faraón.

Thutmose III, correxente e sucesor de Hatshepsut.

Hatshepsut acabou por morrer no seu palacio de Tebas tras un longo reinado de 22 anos, abandonada por todos. Ignórase a idade da súa morte, pero supomos que debería oscilar entre os corenta e os cincuenta anos. Ata agora non se sabía como morreu exactamente, se foi morte natural ou durante un golpe de estado liderado polo seu fillastro, pero hai que dicir que Thutmose III era virtualmente o único rei, e que Hatshepsut retirouse da loita.

Segundo O Discovery Channel e o arqueólogo Zahi Hawass, a momia foi escaneada imaxenolóxicamente e atopouse que a raíña padecera en vida, dunha avanzada osteoporose nas cadeiras, e ademais contraera un absceso séptico na cavidade bucal que ben puido provocar un shock septicémico como causa máis probable da súa morte que un atentado á súa vida.

A súa tumba definitiva atópase no Val dos Reis e está catalogada como KV20. Alí existen indicios que mandou ampliar a tumba do seu pai para ser utilizada tamén para ela. O amor e a lealdade que a filla profesou ao pai tivo que ser tan grande que quixo permanecer xunto a el toda a eternidade.

Á súa morte, Thutmose III converteríase nun gran faraón, que, emulando ao seu avó Thutmose I, realizou numerosas campañas e ascendeu a Exipto ao rango de superpotencia mundial. Pero xamais o logrou sen a preparación á que o someteu a súa colosal tía-madrasta. Nunca lle perdoou asumir o trono: borrou o seu nome e o de Senenmut dos anais e fixo seu o fermoso templo de Deir o-Bahari, e simulou que o seu reinado era continuación do do seu pai, obviar o de Hatshepsut. Mais, a pesar desta terrible acción -que condenaba á raíña-faraón á morte e o esquecemento eternos-, a gran personalidade de Hatsehpsut, a muller que máis tempo estivo sentada no trono dos faraóns, sobreviviu ao seu castigo e aínda hoxe segue cativándonos desde máis de tres mil anos de historia.

A momia da raíña

A momia de Hatshepsut foi presentada ao público en xuño de 2007, logo de longos períodos de incerteza acerca da súa correcta identificación. Zahi Hawass, Secretario Xeral do Consello Supremo de Antigüidades en Exipto, asegurou que se trataba do descubrimento arqueolóxico máis importante desde o achado da tumba de Tutankamón, en 1922. A momia puido identificarse mediante a análise dunha moa da mesma. Así se confirmaba a teoría de Zahi Hawass, quen afirmara previamente que a momia era da raíña faraón, cando nun principiou confundiuse coa momia da súa ama de leite, enterrada xunto a ela. Ambas as momias foron descubertas na tumba KV60 do Val dos Reis. Este sepulcro foi construído pola propia Hatshepsut destinado á súa ama de cría, á que profesaba un gran agarimo, a dama Sitra, e nel acháronse os corpos dunha muller duns corenta ou cincuenta anos e dunha anciá obesa de máis de sesenta anos, que presentaba a peculiaridade de ter o brazo esquerdo dobrado nunha posición claramente de raíña. Foi entón cando se empezou a pensar que dita momia pertencía a Hatshepsut, dada a anómala posición do brazo. Iso xeraba múltiples cuestións, ¿como querería enterrarse esta muller, como unha grande esposa real ou como un faraón, cos dous brazos cruzados sobre o peito? ¿Permitiría Thutmose III que a súa madrasta fose enterrada na posición típica dos reis?

Antes da verificación da momia xa se descubriu o fígado momificado que con toda certeza pertencía a Hatshepsut, xunto ao fígado estaban os intestinos e un molar cunha soa raíz, esta peza foi a clave para a súa correcta identificación, a caixa de vasos canopos foi achada no agocho de momias reais da tumba de DB320. O cal fixo pensar orixinalmente que o corpo de Hatshepsut achásese entre algunha das mulleres anónimas de DB320.

Cronoloxía precisa

É importante recalcar neste apartado a posible variabilidad das datas que pode existir e que o lector/a pode comprobar facendo unha simple lectura sobre a bibliografía adecuada. De feito, para este momento histórico é habitual que, tanto nas listas de reis como nos propios autores e autoras, poñan de manifiesto variaciones cronolóxicas. Por isto, o que se presenta a continuación nace do intento de configurar unha cronoloxía exacta. Aínda así, débese recalcar a posibilidade de imprecisións no desenvolvemento da mesma.

A cronoloxía que se observa a continuación foi elaborada a través da simbiose doutras, principalmente baseadas nas datas das distintas listas rexias que foron utilizadas tanto na Historia de África de Cambridge como na Enciclopedia da Historia Africana e na Nova Enciclopedia de África. A vida, obra e morte de Hatshepsut se desenvolveu da seguinte maneira:

• Nacemento de Hatshepsut: contra o ano 1513 a.C.

• Casamento con Tutmosis II: non hai información
  • Tutmosis II reina entre 1494-1490, polo que se entende que morre no 1490 a.C.
• Rexencia ou correinado con Tutmosis III (supostamente reina 22 anos): 1490-1468 a.C.
• Campañas militares:
  • Primeira campaña: supónse que a morte á morte de Tutmosis II, no 1490 a.C.
  • Segunda campaña: ignórase a data, posiblemente cando xa fora coroada Hatshepsut (1490-1468 a.C.)
  • Terceira campaña: ano 12º do reinado, é dicir, 1478 a.C.
  • Cuarta campaña: ano 20º do reinado, é dicir, 1470 a.C.
  • Quinta campaña: inmediatamente despois da cuarta campaña, 1470-1469 a.C.
  • Sexta campaña: ao final do reinado, xusto antes de morrer Hatshepsut, 1469-1468 a.C.
• Viaxe ao país mítico de Punt (15º ano do seu reinado): 1475 a.C.
• Morte: 1458 a.C.

Hatshepsut na literatura

O interese que espertou Hatshepsut na sociedade moderna é innegable, e as posicións respecto dela que teñen arqueólogos, historiadores ou simples lectores non poden ser máis variadas. Hatshepsut áchase na actualidade convertida nunha maquiavélica usurpadora, nun animal político que non retrocede nada con tal de satisfacer a súa ambición, nunha muller que tivo que elixir entre o amor e o seu reino, nunha amante da paz ou nun modelo feminista, ou todo isto a un mesmo tempo, dependendo da persoa que opine acerca dela.

Por iso, non é de estrañar que exista un amplo abanico de libros dedicados a Exipto, ao Imperio Novo ou ata a ela por completo nos que existan todos os puntos de vista posibles, e máis. Tampouco falta a súa presenza nas novelas, que adoitan pintala como unha bela e ambiciosa muller que viviu unha vida digna de ser recordada, xunto a Thutmose I, Thutmose III ou Senenmut, para algúns un faraón sen coroa. Sexa como for, é indiscutible o encanto que emana de Hatshepsut que só pode compararse ao que rodea a outras grandes figuras da civilización exipcia como Akhenatón, Nefertiti, Tutankamón, Ramsés II ou Cleopatra.

Véxase tamén

Bibliografía

• Bedman González, Teresa. Reinas de Egipto: el secreto del poder. Madrid: Editorial Oberón, 2003. ISBN 84-96052-16-8
• Bedman González, Teresa. Sen-En-Mut: el hombre que pudo ser rey de Egipto. Madrid: Editorial Oberón, 2004. ISBN 84-96052-49-4
• Casal Aretxabaleta, Begoña del. Hatshepsut: la primogénita del dios Amón. Madrid: Edicións Aldebarán, 1998. ISBN 84-88676-48-4
• Desroches Noblecourt, Christiane. Hatshepsut: la reina misteriosa. Barcelona: Edhasa, 2004. ISBN 84-350-2651-5
• Jacq, Christian. Las egipcias. Barcelona: Editorial Planeta, 2000. ISBN 84-08-03616-5

Outros artigos

• Thutmose III

Ligazóns externas

• Templo de Hatshepsut en Deir el-Bahari (en castelán)
• Capilla Roja de Hatshepsut (en castelán)
• ¿Atopada a momia de Hatshepsut? (en inglés)