Historia de Albania
A historia de Albania refírese á historia de Albania e a dos seus estados predecesores. Durante a antigüidade clásica, o territorio da actual Albania atopábase ao sur de Iliria, foi o fogar de varias tribos ilirias como os albanoi, ardiaei, bylliones, dassaretii, enchele, labeatae, taulantii, parthini, penestae, amantes e moitas outras, tamén as tribos dos bryges e epirotes, así como varias colonias gregas establecidas na costa iliria dor mar Adriático en cooperación cos ilirios locais, especialmente Epidamnos-Dyrrhachium (Durrës) e Apolonia.
O sistema político dos enqueleos (Enchele) foi o primeiro en xurdir e centrarse en Albania. Tamén o primeiro rei ilirio coñecido, Bardilis I, xurdiu no que hoxe é Albania ao redor do 400 a. C., co obxectivo de facer de Iliria unha potencia rexional que interferise con Macedonia. Uniu moitas tribos ilirias do sur baixo o seu reino e derrotou varias veces aos macedonios e molosos, ampliando o seu dominio sobre a Alta Macedonia e Lincestis. Antes do ascenso de Macedonia da man de Filipo II, os ilirios eran o poder dominante na rexión. O reino dos taulantios baixo o dominio de Glaucias estaba baseado no centro de Albania e dominou os asuntos ilirios do sur a finais do século IV a. C. Baixo os ardieos (Ardiaei) xurdiu no século III a. C. o reino ilirio máis grande coñecido que abarcaba tamén o norte de Albania no seu territorio central. Converteuse nun poder formidable tanto na terra como no mar ao reunir un gran exército e unha frota, e gobernando directamente unha gran área formada por diferentes tribos e cidades ilirias que se estendían desde o río Neretva no norte ata as fronteiras do Epiro no sur, mentres que a súa influencia se estendeu por todo o Epiro e ata Acarnania. O poder dominante do reino ilirio na rexión cesou despois da derrota iliria nas guerras iliro-romanas (229–168 a. C.). O último "rei dos ilirios" coñecido foi Xencio, da tribo dos labeatas (Labeatae).
A principios do século II a. C., a zona foi anexionada pola República Romana e pasou a formar parte das provincias romanas de Dalmacia, Macedonia e Mesia. Despois, o territorio permaneceu baixo control romano e bizantino ata as migracións eslavas do século VII. Integrouse no Imperio Búlgaro no século IX.
Na Idade Media, estableceuse o Principado de Arbanon e unha unión siciliana coñecida como o Reino medieval de Albania. Algunhas áreas pasaron a formar parte da República de Venecia e posteriormente do Imperio serbio. Entre mediados do século XIV e finais do XV, a maior parte da Albania actual estivo dominada por principados albaneses, cando os principados albaneses caeron ante a rápida invasión do Imperio Otomán. Albania permaneceu baixo control otomán como parte da provincia de Rumelia ata 1912; con algunhas interrupcións durante os séculos XVIII e XIX co establecemento de señores albaneses de mentalidade autonomista. O primeiro estado albanés independente foi fundado pola Declaración de Independencia de Albania tras unha breve ocupación polo Reino de Serbia. A formación dunha conciencia nacional albanesa data de finais do século XIX e foi o fenómeno máis amplo do ascenso do nacionalismo no Imperio Otomán.
Un estado monárquico de curta duración coñecido como Principado de Albania (1914–1925) foi sucedido por unha primeira República Albanesa aínda máis curta (1925–1928). Outra monarquía, o Reino de Albania (1928–1939) , substituíu á república. O país sufriu a ocupación de Italia xusto antes da Segunda guerra mundial (1939-1945). Despois do armisticio de Cassibile entre Italia e os aliados, Albania foi ocupada pola Alemaña nazi. Tras o colapso das potencias do Eixe, Albania converteuse nun estado comunista de partido único, a República Popular Socialista de Albania, que durante a maior parte da súa duración estivo dominada polo ditador Enver Hoxha (morto en 1985). O herdeiro político de Hoxha, Ramiz Alia, supervisou a desintegración do estado hoxhaista durante o colapso máis amplo do Bloque do leste a finais da década de 1980.
O réxime comunista derrubouse en 1990, e o antigo Partido do Traballo de Albania foi derrotado nas eleccións de marzo de 1992, no medio do colapso económico e os disturbios sociais. A inestable situación económica levou a unha diáspora albanesa, principalmente a Italia, Grecia, Suíza, Alemaña e América do Norte durante a década de 1990. A crise alcanzou o seu punto álxido na Revolta en Albania de 1997. Unha mellora das condicións económicas e políticas nos primeiros anos do século XXI permitiu a Albania converterse en membro de pleno dereito da OTAN en 2009. O país solicita unirse á Unión Europea.
Prehistoria
editar
Mesolítico e Neolítico
editarOs primeiros vestixios de presenza humana en Albania, que datan do Paleolítico medio e do Paleolítico Superior, foron atopados na aldea de Xarrë, preto de Sarandë e Dajti preto de Tirana.[1] Os obxectos atopados nunha cova preto de Xarrë inclúen obxectos de sílex, xaspe e ósos de animais fosilizados, mentres que os atopados no monte Dajt comprenden ferramentas de óso e pedra similares ás da cultura auriñaciense. Os achados paleolíticos de Albania mostran grandes semellanzas con obxectos da mesma época atopados en Crvena Stijena en Montenegro e no noroeste de Grecia.[1] Hai varios sitios arqueolóxicos en Albania que levan artefactos que datan da era neolítica. Os máis importantes atópanse en Maliq, Gruemirë, Dushman (Dukagjin), no río Erzen (preto de Shijak), preto de Durrës, Ziçisht, Nepravishtë, Finiq e Butrint.[2]
Idade do Bronce
editarO seguinte período da prehistoria de Albania coincide coa indoeuropeización dos Balcáns, que implicou migracións esteparias pónticas que trouxeron as linguas indoeuropeas na rexión e a formación dos pobos paleobalcánicos como resultado da fusión entre os indoeuropeos. En Albania, os movementos consecutivos das partes do norte da rexión que se coñeceu como Iliria na Idade de Ferro tiveron un impacto significativo na formación da nova poboación migratoria post-indoeuropea. Os grupos ancestrais dos ilirios da Idade do Ferro adoitan identificarse en Albania coa construción de cemiterios de túmulos de clans organizados patrilinealmente.[3] Algúns dos primeiros túmulos datan do século 26 a. C. Estes túmulos pertencen á expresión meridional da cultura Adriático-Liubliana (relacionada coa cultura de Cetina) que se desprazaba cara ao sur ao longo do Adriático desde o norte dos Balcáns. A mesma comunidade construíu túmulos similares en Montenegro (Rakića Kuće) e no norte de Albania (Shtoj).[4]
A finais da Idade de Bronce e principios da Idade de Ferro producíronse unha serie de posibles movementos de poboación nos territorios da Albania moderna, por exemplo o asentamento dos brigos en áreas do sur de Albania-noroeste de Grecia[5] e as tribos ilirias no centro de Albania.[6] Estes últimos derivan da primeira presenza indoeuropea na península balcánica occidental. Pódese supoñer que o movemento das tribos brigas coincide co inicio da Idade do Ferro nos Balcáns durante o inicio do I milenio a. C.[7]
Antigüidade
editarIlirios
editarOs ilirios eran un grupo de tribos que habitaban os Balcáns occidentais durante a época clásica. O territorio que ocupaban as tribos pasou a ser coñecido como Iliria para os autores gregos e romanos, correspondendo aproximadamente á área comprendida entre o mar Adriático no oeste, o río Drava no norte, o río Morava no leste e a desembocadura do río Vjosë no o sur.[1][7] O primeiro relato dos pobos ilirios procede do Paso Costeiro contido nun periplo, un texto grego antigo de mediados do século IV a.C.[7]
Varias tribos ilirias que residían na rexión de Albania foron os ardieos, taulancios e albanos[8] no centro de Albania,[9] os partinos, os abros e os cavios no norte, os enqueleos no leste,[7] os biliones no sur, entre outros. Nas partes máis occidentais do territorio de Albania, xunto coas tribos ilirias, vivían os brigos,[7] un pobo frixio, e no sur[1] vivía a tribo grega dos caones.[7]
No século IV a. C., o rei ilirio Bardilis I uniu varias tribos ilirias e enfrontouse con Macedonia no sueste, pero foi derrotado. A Bardilis sucedeuno Grabos II, despois Bardilis II, e despois Clito, que foi derrotado por Alexandre o Grande.
Ao redor do 230 a. C., os ardieos alcanzaron brevemente o poder militar baixo o reinado do rei Agron. Agron estendeu tamén o seu dominio sobre outras tribos veciñas.[10] Asaltou partes de Epiro, Epidamnos e as illas de Corcira e Pharos (Hvar). O seu estado estendíase desde Narona ao sur de Dalmacia ata o río Aoos e Corcira. Durante o seu reinado, o reino dos ardieos alcanzou o auxe do seu poder. O exército e a frota convertérono nunha gran potencia rexional nos Balcáns e no sur do Adriático. O rei recuperou o control do Adriático cos seus navíos de guerra (lembi), un dominio que antes gozaron os liburnios. Ningún dos seus veciños era tan poderoso. Agron divorciouse da súa primeira muller.
Agron morreu de súpeto, c. 231 a. C. , despois do seu triunfo sobre a liga etolia. A (segunda) esposa de Agron foi a raíña Teuta, que actuou como rexente despois da morte de Agron. Segundo Polibio, gobernaba "co razoamento das mulleres".[11] Teuta comezou a dirixirse aos estados veciños de forma malévola, apoiando as incursións piratas dos seus súbditos. Despois de capturar Dyrrhachium e Fénice, as forzas de Teuta estenderon as súas operacións máis ao sur cara ao mar Xónico, derrotando á frota combinada aquea e etólica na batalla de Paxos e capturando a illa de Corcira.[Cómpre referencia] Máis tarde en 229 a. C., ela enfrontouse cos romanos e iniciou as Guerras Ilirias. Estas guerras, que se estenderon ao longo de 60 anos, finalmente resultaron na derrota dos ilirios no 168 a. C. e no final da independencia de Iliria cando o rei Xencio foi derrotado por un exército romano despois de duros enfrontamentos con Roma e cidades aliadas romanas como Apolonia e Dyrrhachium baixo Anicius Gallus.[Cómpre referencia] Despois da súa derrota, os romanos dividiron a rexión en tres divisións administrativas, chamadas meris.[12]
Gregos e romanos
editarA partir do século VII a. C., as colonias gregas establecéronse na costa de Iliria. Os máis importantes foron Apolonia, Aulon (actual Vlorë), Epidamnos (actual Durrës) e Lissus (actual Lezhë). A cidade de Buthrotum (actual Butrinto), Patrimonio da Humanidade da UNESCO, é probablemente máis importante hoxe que cando Xulio César a utilizou como depósito de provisiones para as súas tropas durante as súas campañas no século I a. C. Nese momento, era considerado un posto avanzado sen importancia, eclipsado por Apolonia e Epidamnos.[13]
As terras que comprenden a Albania actual foron incorporadas ao Imperio Romano como parte da provincia de Iliria por riba do río Drin, e a Macedonia romana (especificamente como Epiro Nova) debaixo dela. A parte occidental da Vía Egnatia corría dentro da Albania moderna, rematando en Dyrrachium. Illyricum dividiuse máis tarde nas provincias de Dalmacia e Panonia.
A provincia romana de Illyricum[14][15] ou Illyris Romana ou Illyris Barbara ou Illyria Barbara substituíu a maior parte da rexión de Iliria. Estendíase desde o río Drilon na Albania moderna ata Istria (Croacia) no oeste e ata o río Save (Bosnia e Hercegovina) no norte. Salona (preto da moderna Split en Croacia) funcionaba como a súa capital. As rexións que incluía cambiaron ao longo dos séculos aínda que unha gran parte da antiga Iliria seguía sendo parte de Illyricum.
O sur de Iliria converteuse en Epiro Nova, parte da provincia romana de Macedonia. No ano 357 a rexión formaba parte da prefectura pretoriana de Iliria, unha das catro grandes prefecturas pretorianas nas que se dividía o Imperio Romano tardío. En 395 as dioceses nas que se dividía a rexión eran a Diocese de Dacia (como Pravealitana ) e a Diocese de Macedonia (como Epirus Nova ). A maior parte da rexión da Albania moderna corresponde a Epiro Nova.
Cristianización
editarDesde os séculos III e IV, o cristianismo converteuse na relixión establecida no Imperio Bizantino, suplantando o politeísmo pagán e eclipsando na súa maior parte a visión humanística do mundo e as institucións herdadas das civilizacións grega e romana. O Anfiteatro de Durrës é un monumento histórico da época situado en Durrës, Albania, que foi usado para predicar o cristianismo aos civís durante ese tempo.
Cando o Imperio Romano foi dividido en metades oriental e occidental no ano 395, Iliria ao leste do río Drina (entre Bosnia e Serbia), incluídas as terras de Albania, eran administradas polo Imperio de Oriente pero dependían eclesiásticamente de Roma. Aínda que o país estaba no redil de Bizancio, os cristiáns da rexión permaneceron baixo a xurisdición do Papa ata 732. Nese ano o emperador bizantino iconoclasta León III, irritado polos arcebispos da rexión porque apoiaran a Roma na Controversia Iconoclasta, separou a igrexa da provincia do papa romano e púxoa baixo o patriarca de Constantinopla.
Cando a igrexa cristiá se dividiu en 1054 entre a ortodoxia oriental e o catolicismo, a rexión do sur de Albania mantivo os seus vínculos con Constantinopla, mentres que o norte volveu á xurisdición de Roma. Esta escisión marcou a primeira fragmentación relixiosa significativa do país. Despois da formación do Principado de Dioclia (actual Montenegro), en 1089 creouse a sé metropolitana de Bar, e as dioceses do norte de Albania (Shkodër, Ulcinj) convertéronse nas súas sufragáneas. A partir de 1019, as dioceses albanesas de rito bizantino foron sufragáneas da arquidiocese de Ohrid ata que Dyrrachion e Nicopolis foron restablecidas como sedes metropolitanas. Despois, só as dioceses do interior de Albania (Elbasan, Krujë) permaneceron unidas a Ohrid. No século XIII, durante a ocupación veneciana, fundouse a Arquidiocese latina de Durrës.
Idade Media
editar
Despois de que a rexión caese en mans dos romanos en 168 a. C. pasou a formar parte de Epiro Nova que, á súa vez, formaba parte da provincia romana de Macedonia. Cando o Imperio Romano foi dividido, os territorios da Albania moderna pasaron a formar parte do Imperio Bizantino. A partir das primeiras décadas do dominio bizantino (ata 461), a rexión sufriu incursións devastadoras de visigodos, hunos e ostrogodos. Nos séculos VI e VII, as migracións eslavas cara ao sueste de Europa obrigaron aos albaneses e aos valacos a retirarse ás rexións montañosas e adoptar un estilo de vida nómade, ou fuxir á Grecia bizantina.[16] En xeral, os invasores destruíron ou debilitaron os centros culturais romanos e bizantinos nas terras que se converterían en Albania.[17]
A finais dos séculos XI e XII, a rexión xogou un papel crucial nas guerras bizantino-normandas; Dyrrhachium foi o término máis occidental da Vía Egnatia, a principal ruta terrestre a Constantinopla, e foi un dos principais obxectivos dos normandos (Batalla de Dirraquio (1081)). Cara a finais do século XII, a medida que a autoridade central bizantina se debilitaba e as rebelións e o secesionismo rexionalista facíanse máis comúns, a rexión de Arbanon converteuse nun principado autónomo gobernado polos seus propios príncipes hereditarios. En 1258, os sicilianos tomaron posesión da illa de Corfú e da costa albanesa, desde Dyrrhachium ata Valona e Buthrotum e entraron ata Berat. Este punto estratéxico, sería reformado en 1272 como o Reino de Albania, foi creado polo dinámico gobernante siciliano, Carlos de Anjou, para converterse na plataforma de lanzamento dunha invasión terrestre contra o Imperio Bizantino. Os bizantinos, con todo, conseguiron recuperar a maior parte de Albania en 1274, deixando só Valona e Dyrrhachium en mans de Carlos. Finalmente, cando Carlos lanzou o seu atrasado avance, foi detido no cerco de Berat (1280-1281). Albania seguiría sendo en gran parte parte do Imperio Bizantino ata a guerra civil bizantina (1341-1347), cando pronto caeu en mans do gobernante serbio Estevo Uroš IV Dušan. Durante este tempo, o territorio converteuse en maioría albanesa xa que a peste negra exterminou gran parte da súa poboación grega.[16]
A mediados do século IX, a maior parte do leste de Albania pasou a formar parte do Imperio Búlgaro. A zona, coñecida como Kutmichevitsa, converteuse nun importante centro cultural búlgaro no século X con moitas cidades prósperas como Devol, Glavinitsa (Ballsh) e Belgrad (Berat). Cando os bizantinos lograron conquistar o Primeiro Imperio Búlgaro, as fortalezas do leste de Albania foron algunhas das últimas fortalezas búlgaras en someterse aos bizantinos. Máis tarde a rexión foi recuperada polo Segundo Imperio Búlgaro.
Na Idade Media, o nome de Arberia comezou a aplicarse cada vez máis á rexión que agora comprende a nación de Albania. A primeira mención indiscutible de albaneses no rexistro histórico atestigua nunha fonte bizantina por primeira vez entre 1079 e 1080, nun traballo titulado "Historia" do historiador bizantino Miguel Ataliates, quen se referiu aos albanoi como participantes nunha revolta contra Constantinopla en 1043 e aos arbanitai como súbditos do duque de Dyrrhachium. Unha referencia posterior aos albaneses do mesmo historiador, relativa á participación dos albaneses nunha rebelión ao redor de 1078, é indiscutible.[18]
Principado de Arbër
editar
O principado de Arbanon (Arbër) foi establecido en 1190 polo arconte nativo Progon na rexión que rodea Krujë, ao leste e nordeste dos territorios venecianos.[19] Progon foi sucedido polos seus fillos Gjin Progoni e despois Dhimitër Progoni (Demetrio), que lograron manter un considerable grao de autonomía do Imperio Bizantino.[20] En 1204, Arbanon alcanzou unha plena, aínda que temporal, independencia política, aproveitando o debilitamento de Constantinopla tras o seu saqueo durante a cuarta cruzada.[19] Porén, Arbanon perdeu a súa gran autonomía ca. 1216, cando o gobernante de Epiro, Miguel I Comneno Ducas, iniciou unha invasión cara ao norte de Albania e Macedonia, tomando Krujë e poñendo fin á independencia do principado de Arbanon tras a morte de Dhimitër.[21] Despois da morte de Dhimitër, o último gobernante da familia Progon, o mesmo ano, Arbanon foi controlado sucesivamente posteriormente polo Despotado de Epiro, o Imperio Búlgaro e, a partir de 1235, polo Imperio de Nicea.[22]
Durante os conflitos entre Miguel II Comneno Ducas de Epiro e o emperador Xoán III Ducas Vatatzés, Golem (gobernante de Arbanon naquel momento) e Teodoro Petralifa, que inicialmente eran aliados de Miguel, desertaron a Xoán III en 1252.[23] Foi mencionado por última vez nas fontes entre outros líderes locais, nunha reunión con Xurxo Acropolita en Durrës en 1256. Arbanon foi un beneficiario da vía comercial Via Egnatia, que trouxo riqueza e bens da civilización bizantina máis desenvolvida.[24]
Reino de Albania
editar
Despois da caída do Principado de Arbanon en territorios capturados polo Despotado de Epiro, o Reino de Albania foi establecido por Carlos de Anjou. Tomou o título de rei de Albania en febreiro de 1272. O reino estendíase desde a rexión de Durrës ao sur ao longo da costa ata Butrint. Despois do fracaso da oitava cruzada, Carlos de Anjou volveu a atención a Albania. Comezou a contactar cos líderes albaneses locais a través do clero católico local. Dous sacerdotes católicos locais, Xoán de Durrës e Nicola de Arbanon, actuaron como negociadores entre Carlos de Anjou e os nobres locais. Durante 1271 realizaron varias viaxes entre Albania e Italia logrando finalmente a súa misión.[25]
O 21 de febreiro de 1272, unha delegación de nobres albaneses e cidadáns de Durrës dirixiuse á corte de Carlos. Carlos asinou un tratado con eles e foi proclamado rei de Albania "por común acordo dos bispos, condes, baróns, soldados e cidadáns" prometendo protexelos e honrar os privilexios que tiñan co Imperio Bizantino.[26] O tratado declarou a unión entre o Reino de Albania (en latín: Regnum Albanie) co Reino de Sicilia baixo o mandato do rei Carlos de Anjou (" Carolus I, dei gratia rex Siciliae et Albaniae ").[25] Nomeou a Gazzo Chinardo como o seu vicario xeral e esperaba retomar a súa expedición contra Constantinopla. Ao longo de 1272 e 1273 enviou enormes provisións ás cidades de Durrës e Vlorë. Isto alarmou ao emperador bizantino, Miguel VIII Paleólogo, que comezou a enviar cartas aos nobres albaneses locais, tentando convencelos de que cesasen o seu apoio a Carlos de Anjou e cambiaran de bando. Porén, os nobres albaneses depositaron a súa confianza en Carlos, quen os eloxiou pola súa lealdade. Ao longo da súa existencia o reino viu un conflito armado co Imperio Bizantino. O reino quedou reducido a unha pequena área en Durrës. Mesmo antes de que a cidade de Durrës fose capturada, o reino foi bloqueado ao mar polo principado de Carlos Topia. Declarándose como descendente anxevino, coa toma de Durrës en 1368 Carlos Topia creou o Principado de Albania. Durante a súa existencia o catolicismo viu unha rápida propagación entre a poboación que afectou á sociedade e á arquitectura do principado. Introduciuse un tipo de feudalismo occidental que substituíu á pronoia bizantina.
Principados albaneses
editar
En 1371, o Imperio Serbio foi disolto e formáronse varios principados albaneses, incluíndo o Principado de Kastrioti, o Principado de Albania e o Despotato de Arta como os principais. A finais do século XIV e principios do XV o Imperio Otomán conquistou partes do sur e do centro de Albania. Os albaneses recuperaron o control dos seus territorios en 1444 cando se estableceu a Liga de Lezhë, baixo o goberno de Skanderbeg, o heroe nacional albanés. A liga foi unha alianza militar de señores feudais en Albania forxada en Lezhë o 2 de marzo de 1444, iniciada e organizada baixo o patrocinio veneciano[27] con Skanderbeg como líder dos xefes rexionais albaneses e serbios unidos contra o Imperio Otomán.[28] Os principais membros da liga foron os Arianiti, Balšić, Dukagjini, Muzaka, Spani, Thopia e Crnojevići. Durante 25 anos, de 1443 a 1468, o exército de 10.000 homes de Skanderbeg marchou polo territorio otomán vencendo contra forzas otomás cada vez máis grandes e mellor abastecidas.[29] Ameazados polos avances otománs na súa terra natal, Hungría, e máis tarde Nápoles e Venecia, os seus antigos inimigos, proporcionaron apoio financeiro e ao exército de Skanderbeg.[30] En 1450, sen dúbida, deixara de funcionar como se pretendía orixinalmente, e só o núcleo da alianza baixo Skanderbeg e Araniti Comino continuou loitando.[31] Despois da morte de Skanderbeg en 1468, o sultán "subxugou facilmente a Albania", pero a morte de Skanderbeg non puxo fin á loita pola independencia,[32] e a loita continuou ata o cerco otomán de Shkodër (1478-79), un asedio que rematou cando a República de Venecia cedeu Shkodër aos otománs no tratado de paz de 1479.
Idade Moderna
editarPeríodo otomán inicial
editarA supremacía otomá na rexión dos Balcáns occidentais comezou en 1385 co seu éxito na batalla de Savra. Tras esa batalla, o Imperio Otomán en 1415 estableceu o Sandjak de Albania[33] que abarcaba as partes conquistadas de Albania, que incluía o territorio que se estendía desde o río Mat no norte ata Cameria no sur. En 1419, Gjirokastra converteuse no centro administrativo do Sandjak de Albania.[34]
A nobreza do norte de Albania, aínda que tributaria do Imperio Otomán aínda tiña autonomía para gobernar as súas terras, pero a parte sur quedou baixo o dominio directo do Imperio Otomán, motivada pola substitución de gran parte da nobreza local pola otomá. Os terratenentes, o goberno centralizado e o sistema fiscal otomán, a poboación e os nobres, liderados principalmente por Gjergj Arianiti, subleváronse contra os otománs.
Durante as primeiras fases da revolta, moitos posuidores de terras (timar) foron asasinados ou expulsados. A medida que se estendeu a revolta, os nobres, cuxas posesións foran anexionadas polos otománs, volveron unirse á revolta e tentaron formar alianzas co Sacro Imperio Romano Xermánico. Aínda que os líderes da revolta tiveron éxito en derrotar as sucesivas campañas otomás, non conseguiron capturar moitas das cidades importantes do Sandjak de Albania. Os principais combatentes incluían membros das familias Dukagjini, Zenebishi, Thopia, Kastrioti e Arianiti. Na fase inicial, os rebeldes tiveron éxito na captura dalgunhas cidades importantes como Dagnum. Cercos prolongados como o de Gjirokastër, a capital do Sandjak, deron tempo ao exército otomán para reunir grandes forzas doutras partes do imperio e someter a revolta principal a finais de 1436. Os líderes rebeldes actuaron de forma autónoma sen un liderado central, a falta de coordinación contribuíu en gran medida á súa derrota.[35] As forzas otomás realizaron unha serie de masacres despois da revolta.
Guerras otomás-albanesas
editar
Moitos albaneses foron recrutados no exército xanízaro, incluído o herdeiro feudal Gjergj Kastrioti, que foi rebautizado como Skanderbeg (Iskandar Bey) polos seus oficiais turcos en Edirne. Despois da derrota otomá na batalla de Niš a mans dos húngaros Skanderbeg desertou en novembro de 1443 e comezou unha rebelión contra o Imperio Otomán.[36]
Despois da súa deserción, Skanderbeg reconverteuse ao cristianismo e declarou a guerra contra o Imperio Otomán,[36] que dirixiu entre 1443 e 1468. Skanderbeg convocou aos príncipes albaneses á cidade de Lezhë, controlada polos venecianos, onde formaron a Liga de Lezhë.[37] Edward Gibbon informa que "os albaneses, unha raza marcial, foron unánimes en vivir e morrer co seu príncipe hereditario", e que "na asemblea dos estados de Epiro, Skanderbeg foi elixido xeneral da guerra turca e, a cada un dos aliados comprometidos, a proporcionar a súa respectiva proporción de homes e diñeiro".[38] Baixo unha bandeira vermella que levaba o emblema heráldico de Skanderbeg, unha forza albanesa mantivo as campañas otomás durante 25 anos e venceu varios dos principais asedios: Cerco de Krujë (1450) , Segundo cerco de Krujë (1466–67), Terceiro cerco de Krujë (1467) contra as forzas dirixidas polos sultáns otománs Murad II e Mehmed II. Durante 25 anos o exército de Skanderbeg duns 10.000 homes marchou polo territorio otomán vencendo contra forzas otomás cada vez máis grandes e mellor abastecidas.[29]
Ao longo da súa rebelión, Skanderbeg derrotou aos otománs nunha serie de batallas, incluíndo Torvioll, Oranik, Otonetë, Modric, Ohrid e Mokra; destacando en Albulena. Porén, Skanderbeg non recibiu ningunha das axudas que lle prometeron os papas ou os estados italianos, Venecia, Nápoles e Milán. Morreu en 1468, sen deixar un sucesor claro. Despois da súa morte, a rebelión continuou, pero sen o seu anterior éxito. As lealdades e alianzas creadas e nutridas por Skanderbeg fracasaron e os otománs reconquistaron o territorio de Albania, culminando co cerco de Shkodra en 1479. Porén, algúns territorios do norte de Albania permaneceron baixo control veneciano. Pouco despois da caída dos castelos do norte de Albania, moitos albaneses fuxiron á veciña Italia, dando lugar ao pobo arbëreshë que aínda vive alí.
A longa loita de Skanderbeg para manter a liberdade de Albania tornouse moi significativa para o pobo albanés, xa que reforzou a súa solidariedade, fíxoo máis consciente da súa identidade nacional e serviu máis tarde como unha gran fonte de inspiración na súa loita pola unidade nacional, a liberdade e a independencia.[39]
Período otomán tardío
editar
Ao regreso dos otománs en 1479, un gran número de albaneses fuxiron a Italia, Exipto e outras partes do Imperio Otomán e Europa. Moitos albaneses gañaron fama e fortuna como soldados, administradores e comerciantes en zonas afastadas do Imperio. Con todo, co paso dos séculos, os gobernantes otománs perderon a capacidade de dominar a lealdade dos paxás locais, o que ameazaba a estabilidade na rexión. Os gobernantes otománs do século XIX loitaron por reforzar a autoridade central, introducindo reformas destinadas a aproveitar os paxás ingobernables e controlar a difusión das ideas nacionalistas. Albania formaría parte do Imperio Otomán ata principios do século XX.
O período otomán que seguiu caracterizouse por un cambio na paisaxe a través dunha modificación gradual dos asentamentos coa introdución de bazares, guarnicións militares e mesquitas en moitas rexións albanesas. Parte da poboación albanesa converteuse gradualmente ao Islam, e moitos uníronse á Orde Sufí dos Bektashi. A conversión do cristianismo ao islam trouxo considerables vantaxes, incluíndo o acceso ás redes comerciais otomás, posicións burocráticas e ao exército. Como resultado, moitos albaneses chegaron a servir na elite xenízara e no sistema administrativo Devşirme. Entre estes estaban importantes figuras históricas, incluíndo Iljaz bej Mirahori, Hamza Kastrioti, Koca Davud Pasha, Zağanos Pasha , Köprülü Mehmed Pasha (xefe da familia Köprülü dos grandes visirs), a familia Bushati, Sulejman Pasha, Edhem Pasha, Nezim Frakulla, Haxhi Shehreti, Hasan Zyko Kamberi, Ali Pasha de Gusinje, Muhammad Alí de Exipto.[40] Alí Paxá de Ioanina ascendeu ata converterse nun dos gobernantes albaneses musulmáns máis poderosos da Rumelia occidental. A súa corte estaba en Ioannina, pero o territorio que gobernaba incorporaba a maior parte do Epiro e as partes occidentais de Tesalia e a Macedonia do norte de Grecia.
Moitos albaneses gañaron posicións destacadas no goberno otomán, líderes como Alí Paxá de Ioanina poderían ter axudado a Husein Gradaščević. Os albaneses demostraron ser en xeral fieis ao dominio otomán despois do fin da resistencia liderada por Skanderbeg, e aceptaron o Islam máis facilmente que os seus veciños.[41]
Pashaliks albaneses
editar
A mediados do século XVIII comezou un período de semiindependencia. Cando o poder otomán comezou a declinar, a autoridade central do imperio en Albania deu paso á autoridade local dos señores con mentalidade autonomista. Os máis exitosos deses señores foron tres xeracións de paxás da familia Bushati, que dominou a maior parte do norte de Albania entre 1757 e 1831, e Alí Paxá de Ioanina (agora Ioannina, Grecia), un bandoleiro convertido en déspota que gobernou o sur de Albania e o norte de Grecia de 1788 a 1822. Estes paxás crearon estados separados dentro do estado otomán ata que foron derrocados polo sultán.[42][43]
Idade Contemporánea
editarNa década de 1870, as reformas da Sublime Porta destinadas a controlar a desintegración do Imperio Otomán fracasaron. O imaxinario do "xugo turco" quedou fixada nas identidades nacionalistas dos pobos balcánicos do imperio e o desexo de independencia acelerouse. Os albaneses, debido a maior influencia islámica, as características da xerarquía social e o temor cara os estados emerxentes de Serbia, Montenegro, Bulgaria e Grecia, foron os últimos en desexar a división co Imperio Otomán.[44] Co ascenso do despertar nacional albanés, os albaneses recuperaron un sentimento estatal e participaron na resistencia militar contra o Imperio Otomán, ademais de instigar un renacemento literario masivo. Os emigrantes albaneses en Bulgaria, Exipto, Italia, Romanía e Estados Unidos apoiaron a redacción e distribución de libros de texto e escritos albaneses.
Liga de Prizren
editar
No segundo cuarto do século XIX, tras a caída dos pashaliks albaneses e a masacre de Bitola, tivo lugar un despertar nacional albanés e organizáronse moitas revoltas contra o Imperio Otomán. Estas revoltas incluíron as revoltas albanesas de 1833–1839 , o levantamento de Derviche Cara e a revolta albanesa de 1847. A culminación do despertar nacional albanés foi a Liga de Prizren. A liga formouse nunha reunión de 47 beys otománs en Prizren o 18 de xuño de 1878. Unha posición inicial da liga foi presentada nun documento coñecido como Kararname. A través deste documento, os líderes albaneses marcan a súa intención de preservar e manter a integridade territorial do Imperio Otomán nos Balcáns apoiando a Sublime Porta, e "loitar en armas para defender a totalidade dos territorios de Albania". Neste período inicial, a Liga participou en batallas contra Montenegro e logrou con éxito o control de Plav e Gusinje tras unha brutal guerra coas tropas montenegrinas. En agosto de 1878, o Congreso de Berlín ordenou unha comisión para determinar a fronteira entre o Imperio Otomán e Montenegro. Finalmente, as grandes potencias bloquearon Ulcinj por mar e presionaron ás autoridades otomás para que controlasen os albaneses. Os esforzos diplomáticos e militares albaneses tiveron éxito para arrebatar o control do Epiro, pero algunhas terras aínda foron cedidas a Grecia en 1881.
A figura fundadora da Liga, Abdyl Frashëri, influíu na liga para esixir autonomía e facer unha guerra aberta contra os otománs. Ante a crecente presión internacional "para pacificar" aos albaneses refractarios, o sultán enviou un gran exército ao mando do Dervish Turgut Pasha para suprimir a Liga de Prizren e entregar Ulcinj a Montenegro. Os líderes da Liga de Prizren e as súas familias foron arrestados e deportados. Frashëri, que orixinalmente recibiu unha condena de morte, estivo preso ata 1885 e exiliado ata a súa morte sete anos despois. Unha liga similar foi creada en 1899 en Peja polo antigo membro da Liga Haxhi Zeka. A liga rematou a súa actividade en 1900 tras un conflito armado coas forzas otomás. Zeka foi asasinado por un axente serbio Adem Zajmi en 1902.
Independencia
editar
Os inicios da primeira guerra balcánica en 1912 foron acendidas pola sublevación albanesa entre 1908 e 1910, que tiña como obxectivo opoñerse ás políticas de consolidación do Imperio Otomán.[45] Tras o eventual debilitamento do Imperio Otomán nos Balcáns, Serbia , Grecia e Bulgaria declararon a guerra, apoderándose do territorio otomán restante en Europa. O territorio de Albania foi ocupado por Serbia no norte e Grecia no sur, deixando só un pedazo de terra ao redor da cidade costeira sur de Vlorë. O infructuoso levantamento de 1910 , 1911 e a exitosa e final revolta albanesa de 1912, así como a ocupación serbia e grega e os intentos de incorporar a terra aos seus respectivos países, levaron a unha proclamación de independencia por parte de Ismail Qemali en Vlorë o 28 de novembro de 1912. O mesmo día, Ismail Qemali ondeaba a bandeira nacional de Albania, dende o balcón da Asemblea de Vlorë, en presenza de centos de albaneses. Esta bandeira foi deseñada en semellanza a bandeira do principado de Skanderbeg, que fora usada máis de 500 anos antes.
A independencia de Albania foi recoñecida pola conferencia de Londres o 29 de xullo de 1913.[46][47] A conferencia delineou entón a fronteira entre Albania e os seus veciños, deixando máis da metade dos albaneses étnicos fóra de Albania. Esta poboación estaba dividida en gran parte entre Montenegro e Serbia ao norte e ao leste (incluíndo o que hoxe é Kosovo e Macedonia do Norte ), e Grecia no sur. Un número substancial de albaneses quedaron así baixo dominio serbio.[48]
Ao mesmo tempo, un levantamento no sur do país por parte dos gregos locais levou á formación da República Autónoma do Epiro do Norte nas provincias do sur (1914).[49] A república foi de curta duración xa que Albania colapsou co inicio da primeira guerra mundial. Grecia mantivo a zona entre 1914 e 1916,[49] e intentou anexala sen éxito en marzo de 1916; non obstante, en 1917 os gregos foron expulsados da zona por Italia, que se apoderou da maior parte de Albania.[50] A Conferencia de Paz de París de 1919 concedeu a zona a Grecia. Non obstante, a zona volveu definitivamente ao control albanés en novembro de 1921, tras a derrota de Grecia na guerra greco-turca.[51]
Principado de Albania
editar
Para apoiar a independencia de Albania, as grandes potencias foron asistidas por Aubrey Herbert, un deputado británico que defendeu apaixonadamente a causa albanesa en Londres. Como resultado, a Herbert ofrecéuselle a coroa de Albania, pero o primeiro ministro británico, Herbert Henry Asquith, foi disuadilo de que non aceptara. Pola contra, a oferta foi para Guillerme de Wied, un príncipe alemán que aceptou e converteuse en soberano do novo Principado de Albania.[52]
O Principado foi establecido o 21 de febreiro de 1914. As grandes potencias seleccionaron ao príncipe Guillermo de Wied, sobriño da raíña Isabel de Romanía, para converterse no soberano da recentemente independente Albania. O 21 de febreiro de 1914, 18 delegados albaneses que representaban os 18 distritos de Albania fixeron unha oferta formal, oferta que aceptou. Fóra de Albania, Guillerme denominouse príncipe, pero en Albania chamábao Mbret (rei) para non parecer inferior ao rei de Montenegro, Nicolao I. Este é o período no que as relixións albanesas lograron a independencia. O patriarca ecuménico de Constantinopla recoñeceu a autocefalia da igrexa ortodoxa albanesa despois dunha reunión das congregacións ortodoxas albanesas do país en Berat en agosto de 1922. Os reformadores máis enérxicos de Albania proviñan da poboación ortodoxa que quería ver a Albania afastarse do pasado otomán, durante o cal os cristiáns formaban a clase baixa. A comunidade musulmá sunita conservadora de Albania rompeu os seus últimos lazos con Constantinopla en 1923, declarando formalmente que non houbo califa desde o propio Mahoma e que os albaneses musulmáns prometeron a súa fidelidade primaria ao seu país natal. Os musulmáns tamén prohibiron a poligamia e permitían ás mulleres elixir se querían ou non levar o veo.
A seguridade ía ser proporcionada por unha xendarmería comandada por oficiais holandeses. Guillermo abandonou Albania o 3 de setembro de 1914 tras unha revolta panislámica iniciada por Essad Pasha Toptani e máis tarde dirixida por Haxhi Qamili, este último o comandante militar do "Estado musulmán de Albania Central" con centro en Tirana. Posteriormente Guillerme uniuse ao exército alemán e serviu na Fronte Oriental, pero nunca renunciou á súa pretensión ao trono.[53]
Primeira guerra mundial
editar
A primeira guerra mundial interrompeu todas as actividades gobernamentais en Albania, mentres que o país estaba dividido en varios gobernos rexionais.[44] O caos político invadiu Albania despois do estalido da guerra. O pobo albanés dividiuse por liñas relixiosas e tribais despois da partida do príncipe. Os musulmáns esixían un príncipe musulmán e miraban a Turquía como a protectora dos privilexios dos que gozaran. Outros albaneses buscaron apoio en Italia. Outros aínda, incluídos moitos beys e xefes dos clans, non recoñecían ningunha autoridade superior.[54]
No sur do país, a poboación grega local sublevouse contra a incorporación da zona ao novo estado albanés e declarou a República Autónoma do Epiro do Norte o 28 de febreiro.[55][56]
A finais de 1914, Grecia ocupou a República Autónoma do Epiro do Norte, incluíndo Korçë e Gjirokastër. Italia ocupou Vlorë, e Serbia e Montenegro ocuparon partes do norte de Albania ata que unha ofensiva das potencias centrais dispersou o exército serbio, que foi evacuado polos franceses a Salónica. As forzas austrohúngaras e búlgaras ocuparon entón preto de dous terzos do país (ocupación búlgara de Albania).
Segundo o tratado de Londres de 1915, as potencias da Tripla Entente prometeron a Italia que gañaría Vlorë e terras próximas e un protectorado sobre Albania a cambio de entrar na guerra contra o Imperio Austrohúngaro. A Serbia e Montenegro prometéronse gran parte do norte de Albania e a Grecia prometéronlle gran parte da metade sur do país. O tratado deixou un pequeno estado albanés que estaría representado polo Reino de Italia nas súas relacións coas outras grandes potencias.
En setembro de 1918, as forzas da Entente romperon as liñas das potencias centrais ao norte de Salónica e aos poucos días as forzas austrohúngaras comezaron a retirarse de Albania. O 2 de outubro de 1918 a cidade de Durrës foi bombardeada por orde de Louis Franchet d'Espèrey, durante a batalla de Durazzo: segundo d'Espèrey, o porto de Durrës, se non fose destruído, serviría para a evacuación dos exércitos búlgaros e dos exércitos alemáns, implicados na primeira guerra mundial.[57]
Cando a guerra rematou o 11 de novembro de 1918, o exército de Italia ocupara a maior parte de Albania; Serbia tiña gran parte das montañas do norte do país; Grecia ocupou unha franxa de terra dentro das fronteiras de Albania en 1913; e as forzas francesas ocuparon Korçë e Shkodër, así como outras rexións con poboación albanesa considerable.
Proxectos de partición en 1919–1920
editar
A confusión política de Albania continuou a raíz da primeira guerra mundial. O país carecía dun único goberno recoñecido, e os albaneses temían, con xustificación, que Italia, Iugoslavia e Grecia lograsen extinguir a independencia de Albania e esquilmar o país. As forzas italianas controlaban a actividade política albanesa nas áreas que ocupaban. Os serbios, que en gran parte ditaron a política exterior de Iugoslavia despois da guerra, esforzáronse por apoderarse do norte de Albania, e os gregos o sur.
Unha delegación enviada pola asemblea nacional albanesa de posguerra que se reuniu en Durrës en decembro de 1918 defendeu os intereses albaneses na Conferencia de Paz de París, pero a conferencia negou a representación oficial de Albania. A Asemblea Nacional expresou a súa vontade de aceptar a protección italiana e mesmo un príncipe italiano como gobernante sempre que iso significase que Albania non perdese territorio. As tropas serbias realizaron accións en zonas fronteirizas poboadas de albaneses, mentres que as guerrillas albanesas operaban tanto en Serbia como en Montenegro.
Os membros dunha segunda asemblea nacional celebrada en Lushnjë en xaneiro de 1920 rexeitaron o plan de partición e advertiron de que os albaneses tomarían as armas para defender a independencia e a integridade territorial do seu país.[58] A asemblea nomeou unha rexencia de catro homes para gobernar o país. Tamén se creou un parlamento bicameral, no que unha cámara baixa elixida (cun deputado por cada 12.000 habitantes en Albania e un para a comunidade albanesa nos Estados Unidos), nomeaba membros das súas propias filas para unha cámara alta, o senado. En febreiro de 1920, o goberno trasladouse a Tirana, que se converteu na capital de Albania.
Un mes despois, en marzo de 1920, o presidente estadounidense Woodrow Wilson interveu para bloquear o acordo de París. Os Estados Unidos subliñaron o seu apoio á independencia de Albania ao recoñecer un representante oficial albanés en Washington, e en decembro a Sociedade de Nacións recoñeceu a soberanía de Albania admitíndoa como membro de pleno dereito. As fronteiras do país, con todo, permaneceron inestables despois da guerra de Vlora na que todo o territorio (excepto a illa Saseno) baixo control italiano en Albania foi cedido ao estado albanés.
Albania acadou un certo grao de estado despois da primeira guerra mundial, en parte debido á intercesión diplomática do goberno dos Estados Unidos. Non obstante, o país sufriu unha debilitante falta de desenvolvemento económico e social e os seus primeiros anos de independencia estiveron cheos de inestabilidade política. Incapaz de sobrevivir a un ambiente depredador sen un protector estranxeiro, Albania converteuse en obxecto de tensións entre Italia e Iugoslavia, ambos coas pretensións de dominar o país.[59]
Goberno de Zog
editarOs gobernos albaneses de entreguerras apareceron e desapareceron en rápida sucesión. Só entre xullo e decembro de 1921, o posto de primeiro ministro cambiou de mans cinco veces. O xefe do Partido Popular, Xhafer Ypi, formou goberno en decembro de 1921 con Fan S. Noli como ministro de Asuntos Exteriores e Ahmet Zog como ministro de Asuntos Interiores, pero Noli dimitiu pouco despois de que Zog recorrese á represión nun intento de desarmar aos albaneses das terras baixas a pesar de que levar armas era un costume tradicional.
Cando os inimigos do goberno atacaron Tirana a principios de 1922, Zog quedou na capital e, co apoio do embaixador británico, rexeitou o asalto. Asumiu o cargo de primeiro ministro a finais de ano e deu as costas ao Partido Popular anunciando o seu compromiso coa filla de Shefqet Verlaci, o líder do Partido Progresista.
Os protexidos de Zog organizáronse no Partido do Goberno. Noli e outros líderes de orientación occidental formaron o Partido de Oposición dos Demócratas, que atraeu a moitos dos inimigos persoais de Zog, opositores ideolóxicos e persoas que non foron recompensadas polas súas políticas. Ideoloxicamente, os demócratas incluíron un amplo grupo de persoas que defendían todo, desde o islam conservador ata os soños de rápida modernización e progresismo de Noli.
A oposición a Zog foi formidable. Os campesiños ortodoxos das terras baixas do sur de Albania detestábano porque apoiaba os esforzos dos terratenentes musulmáns para bloquear a reforma agraria, os cidadáns de Shkodër sentíronse afectados porque a súa cidade non se converteu na capital de Albania, mentres que os nacionalistas estaban insatisfeitos porque o goberno de Zog non presionaba as reivindicacións de Albania sobre Kosovo nin falaba con máis enerxía a favor dos dereitos das minorías étnicas albanesas nos Balcáns.
A pesar diso, o partido de Zog gañou as eleccións para a Asemblea Nacional a principios de 1924. Non obstante, pronto se fixo a un lado, entregando o cargo de primeiro ministro a Shefqet Verlaci a raíz dun escándalo financeiro e dun intento de asasinato dun mozo radical que o deixou ferido. A oposición retirouse da asemblea despois de que o líder dunha organización xuvenil nacionalista, Avni Rustemi, fose asasinado na rúa fronte ao edificio do parlamento.[60][61]
Revolución de xuño
editar
Os partidarios de Noli culparon do asasinato de Rustemi aos membros do clan de Zog, que continuaban practicando a vinganza de sangue. Despois da marcha, o descontento aumentou, e en xuño de 1924 unha insurxencia apoiada polos campesiños gañou o control de Tirana. Debido a que poucas persoas estaban dispostas a arriscar a súa vida na súa defensa, a caída do goberno foi notablemente sinxela e supuxo practicamente pouca violencia. Segundo estimacións estadounidenses, 20 persoas morreron e 35 resultaron feridas na fronte do norte, mentres que 6 persoas morreron e 15 resultaron feridas na fronte do sur. De feito, só Zog e o seu exiguo grupo puxeron algunha resistencia. Non obstante, as preocupacións fundamentais permaneceron sen resposta, e a toma de poder de Noli foi, cando menos, inestable.[62] Un grupo moito máis unificado que o de Noli foi necesario para executar unha nova orde; tamén requiriu un apoio político e financeiro crucial do estranxeiro, así como de lexisladores talentosos preparados para facer os sacrificios e concesións necesarias. Noli formou a súa propia administración, un pequeno gabinete, o 16 de xuño de 1924, con representantes de todas as faccións implicadas na Rebelión de xuño, incluíndo o exército, os beys, os liberais, os progresistas e o lobby de Shkodër. O Comité de Kosovo non formaba parte do goberno.
Fan Noli, un idealista, rexeitou as demandas de novas eleccións alegando que Albania necesitaba un goberno "paternal". O 19 de xuño, a administración da coalición de Noli propuxo un programa de reforma de vinte puntos que, de completarse, tería resultado nunha revolución a nivel nacional. Jacques[quen?] cualificou o programa de "demasiado radical", Austin[quen?] cualificouno de "un programa realmente ambicioso, .... se fose implementado, conduciría a un cambio de país revolucionario", e Fischer[quen?] escribe: "Todos os demócratas occidentais estarían orgullosos". do programa de Noli, pero o primeiro ministro carecía de dous elementos cruciais, sen os cales ninguén podería levar a cabo unha serie tan longa de reformas radicais: o apoio financeiro e o apoio do gabinete gobernamental".
Noli continuou dicindo que unha vez restablecida a normalidade, realizaranse eleccións nacionais con votación secreta e directa para decidir o apoio popular. Noli planeaba gobernar por decreto de dez a doce meses, crendo que as pasadas eleccións do país non reflectían os desexos do pobo albanés. Noli afirmou posteriormente que o seu partido "tiña a maioría cando puxemos as reformas agrarias no noso programa. Á hora de poñelas en marcha, eramos minoritarios". A toma de posesión da propiedade dos ricos propietarios, particularmente no centro de Albania, sería a principal fonte de terra adicional para os campesiños. Cada agricultor debía recibir entre 4 e 6 hectáreas de terra para un fogar de ata 10 persoas. As familias de máis de 10 membros recibirían 8 hectáreas de terreo.
A redución da burocracia, o fortalecemento do goberno local, as axudas aos campesiños, a apertura de Albania ao investimento estranxeiro e a mellora das desoladas instalacións de transporte, saúde pública e educación do país completaron a axenda demasiado ambiciosa do goberno de Noli. Noli atopou resistencia ao seu programa por parte de persoas que o axudaran a expulsar a Zog, e non atraeu a axuda estranxeira necesaria para levar a cabo os seus plans de reforma. Noli criticou á Sociedade de Nacións por non resolver a ameaza que enfrontaba Albania nas súas fronteiras terrestres.
En Iugoslavia, Zog recrutou un exército mercenario e Belgrado proporcionoulle armas ao líder albanés, uns 1.000 soldados habituais do exército iugoslavo e os emigrantes brancos rusos para organizar unha invasión na que os serbios esperaban obter zonas en disputa ao longo da fronteira. Despois de que Noli decidiu establecer relacións diplomáticas coa Unión Soviética, un acérrimo inimigo da familia gobernante serbia, Belgrado comezou a facer acusacións de que Albania estaba a piques de abrazar o bolxevismo.
O 13 de decembro de 1924, o exército apoiado polos iugoslavos de Zog cruzou o territorio albanés. Na véspera de Nadal, Zog recuperou a capital e Noli e o seu goberno fuxiran a Italia. O goberno de Noli durou só 6 meses e unha semana.
Primeira República
editar
Despois de derrotar ao goberno de Fan Noli, Ahmet Zog reuniu o parlamento co fin de atopar unha solución para o principado sen coroa de Albania. O parlamento aprobou rapidamente unha nova constitución, proclamou a primeira república e concedeulle a Zog poderes ditatoriais que lle permitían nomear e destituír ministros, vetar a lexislación e nomear a todo o persoal administrativo principal e a un terzo do Senado. A constitución prevía unha república parlamentaria cun poderoso presidente que exerceu como xefe de estado e goberno.
O 31 de xaneiro, Zog foi elixido presidente para un mandato de sete anos. Os partidos da oposición e as liberdades civís desapareceron; os opositores ao réxime foron asasinados; e a prensa sufriu unha estrita censura. Zog gobernou Albania usando catro gobernadores militares baixo a súa única responsabilidade. Nomeou aos xefes dos clans como oficiais do exército de reserva que eran mantidos de garda para protexer o réxime contra ameazas nacionais ou estranxeiras.
Zog, con todo, deulle as costas rapidamente a Belgrado e buscou o patrocinio na Italia de Benito Mussolini.[59] Baixo Zog, Albania uniuse á coalición italiana contra Iugoslavia do Reino de Italia, Hungría e Bulgaria en 1924–1927. Despois da intervención política do Reino Unido e Francia en 1927 co Reino de Iugoslavia, a alianza derrubouse.
Zog mantivo boas relacións co réxime fascista de Benito Mussolini en Italia e apoiou a política exterior de Italia. Sería o primeiro e único albanés en ocupar o título de presidente ata 1991.
Reino de Albania
editar
En 1928, Zog I conseguiu o consentimento do Parlamento para a súa propia disolución. Despois, Albania foi declarada monarquía con Zog I como primeiro ministro, despois como presidente e finalmente como rei de Albania.[59] O recoñecemento internacional chegou inmediatamente. A nova constitución aboliu o Senado albanés e creou un parlamento unicameral, pero o rei Zog mantivo os poderes ditatoriais dos que gozara como presidente. Zog I seguiu sendo conservador, pero iniciou reformas. Por exemplo, nun intento de modernización social abandonouse o costume de engadir a rexión de procedencia no nome. Tamén fixo doazóns de terreos a organizacións internacionais para a construción de escolas e hospitais.
Pouco despois da súa coroación, Zog rompeu o seu compromiso coa filla de Shefqet Verlaci, e Verlaci retirou o seu apoio ao rei e comezou a conspirar contra el. Zog acumulara un gran número de inimigos ao longo dos anos, e a tradición albanesa de vinganza de sangue esixía a súa morte. Zog rodeouse de gardas e raramente aparecía en público.[63] Os leais do rei desarmaron todos os clanes de Albania, excepto os seus propios membros do clan Mati e os seus aliados, os Dibra.[64] Con todo, nunha visita a Viena en 1931, Zog e os seus gardas enfrontáronse contra os asasinos Aziz Çami e Ndok Gjeloshi nas escaleiras da Ópera.[48]
Zog mantívose sensible á crecente desilusión coa dominación italiana de Albania. O exército albanés, aínda que con menos de 15.000 efectivos, minou os fondos do país e o aumento de adestramento das forzas armadas italianas inquietou á opinión pública. Como contrapeso, Zog mantivo os oficiais británicos na Xendarmería a pesar das fortes presións italianas para retiralos. En 1931, Zog enfrontouse abertamente aos italianos, negándose a renovar o Primeiro Tratado de Tirana de 1926.
Crise financeira
editarEn 1932 e 1933, Albania non puido pagar os intereses dos seus préstamos para o desenvolvemento económico de Albania. Como resposta, Roma aumentou a presión, esixindo que Tirana nomease italianos para dirixir a Xendarmería; unirse a Italia nunha unión aduaneira; conceder a Italia o control dos monopolios do azucre, do telégrafo e da electricidade do país; ensinar a lingua italiana en todas as escolas albanesas; e admitir colonos italianos. Zog negouse, e pola contra, ordenou reducir o orzamento nacional nun 30 por cento, despediu aos conselleiros militares italianos e nacionalizou as escolas católicas romanas dirixidas por Italia no norte do país. En 1934, Albania asinara acordos comerciais con Iugoslavia e Grecia, e Benito Mussolini suspendera todos os pagos a Tirana. Un intento italiano de intimidar aos albaneses enviando unha frota de buques de guerra a Albania fracasou porque os albaneses só permitiron que as forzas aterrasen sen armas. Mussolini intentou entón comprar aos albaneses, en 1935 presentoulle ao goberno albanés 3 millóns de francos de ouro como agasallo.[65]
O éxito de Zog na derrota de dúas rebelións locais convenceu a Mussolini de que os italianos tiñan que chegar a un novo acordo co rei albanés. Un goberno de mozos liderado por Mehdi Frasheri, un ilustrado administrador de Bektashi, gañou un compromiso de Italia para cumprir as promesas financeiras que Mussolini fixera a Albania e para conceder novos préstamos para melloras do porto de Durrës e outros proxectos que mantiveron o goberno albanés a frote. Pronto os italianos comezaron a tomar posicións no servizo civil de Albania, e os colonos italianos foron autorizados a entrar no país. As forzas de Mussolini derrocaron ao rei Zog cando Italia invadiu Albania en 1939.[59]
Segunda guerra mundial
editar
Malia certa resistencia significativa, especialmente en Durrës, Italia invadiu Albania o 7 de abril de 1939 e tomou o control do país, da man do ditador fascista italiano Benito Mussolini proclamando ao rei de Italia, Vítor Manuel III, como rei de Albania. A nación converteuse así nunha das primeiras en ser ocupada polas potencias do Eixe na segunda guerra mundial.[66]
Cando Adolf Hitler comezaba a súa agresión contra outros países europeos, Mussolini decidiu ocupar Albania como medio para competir coas conquistas territoriais de Hitler. Mussolini e os fascistas italianos viron a Albania como parte histórica do Imperio Romano, e a ocupación pretendía cumprir o soño de Mussolini de crear un Imperio Italiano. Durante a ocupación italiana, a poboación de Albania foi sometida a unha política de italianización forzada por parte dos gobernadores italianos do reino, na que se desanimaba o uso da lingua albanesa nas escolas mentres se promovía a lingua italiana. Ao mesmo tempo, fomentouse a colonización de Albania polos italianos.
Mussolini, en outubro de 1940, utilizou a base albanesa para lanzar un ataque contra Grecia, que levou á derrota das forzas italianas e á ocupación grega do sur de Albania no que os gregos consideraban a liberación do Epiro do Norte. Mentres se preparaba para a invasión de Rusia, Hitler decidiu atacar Grecia en decembro de 1940 para evitar un ataque británico no seu flanco sur.
Invasión italiana
editar
A invasión italiana de Albania en abril de 1939 foi a conclusión de séculos de interese italiano no país e de vinte anos de participación económica e política directa, aínda que sen éxito, principalmente baixo Benito Mussolini. O estreito de Otranto, que cruzan o mar Adriático e conectan Albania e o sur de Italia por 65 km, sempre funcionaron como unha ponte máis que como unha barreira, ofrecendo escape, intercambio cultural e tamén un camiño de invasión fácil.
Cando a Alemaña nazi se anexionou a Austria e se movía contra Checoslovaquia, Italia viuse converténdose nun membro de segunda categoría do Eixe.[67] Mentres tanto, o inminente nacemento dun herdeiro real albanés ameazou con darlle a Zog unha dinastía duradeira. Despois de que Hitler invadise Checoslovaquia o 15 de marzo de 1939, sen notificar a Mussolini con antelación, o ditador italiano decidiu proceder coa súa propia anexión de Albania. O rei de Italia Vítor Manuel III criticou o plan de Albania como un risco innecesario. Roma, con todo, deulle a Tirana un ultimato o 25 de marzo de 1939, esixindo que accedese á ocupación italiana de Albania. Zog negouse a aceptar cartos a cambio de consentir unha total toma de posesión e colonización italiana de Albania.
O 7 de abril as tropas de Mussolini invadiron Albania. A operación estivo dirixida polo xeneral Alfredo Guzzoni. A forza de invasión dividiuse en tres grupos, que debían desembarcar sucesivamente. O máis importante foi o primeiro grupo, que estaba dividido en catro columnas, cada unha asignada a unha zona de desembarco nun porto e un obxectivo interior no que avanzar. Malia certa resistencia teimuda por parte dalgúns patriotas, especialmente en Durrës, os italianos conseguiron o seu obxectivo rapidamente.[67] Durrës foi capturada o 7 de abril, Tirana ao día seguinte, Shkodër e Gjirokastër o 9 de abril, e case todo o país o 10 de abril.
Non querendo converterse nun vasalo italiano, o rei Zog, a súa esposa, a raíña Geraldine Apponyi, e o seu fillo pequeno Leka fuxiron a Grecia e finalmente a Londres. O 12 de abril, o parlamento albanés votou a favor de depoñer a Zog e unir a nación con Italia "en unión persoal" ofrecendo a coroa albanesa a Vítor Manuel III.[68]
O parlamento elixiu ao maior propietario de terras de Albania, Shefqet Verlaci, como primeiro ministro. Verlaci tamén exerceu como xefe de Estado durante cinco días ata que Víctor Manuel III aceptou formalmente a coroa albanesa nunha cerimonia no palacio do Quirinale en Roma. Víctor Manuel III nomeou a Francesco Jacomoni di San Savino, antigo embaixador en Albania, para que o representase a Albania como "tenente xeral do rei" (efectivamente un vicerrei).
Albania baixo Italia
editar
Shefqet Verlaci controlaba as actividades do día a día do novo protectorado italiano. O 3 de decembro de 1941, Shefqet Bej Verlaci foi substituído como primeiro ministro e xefe de estado por Mustafa Merlika Kruja.[69]
Desde o principio, os asuntos exteriores albaneses, as aduanas e os recursos naturais quedaron baixo o control directo de Italia. O Partido Fascista Albanés converteuse no partido gobernante do país e os fascistas permitiron aos cidadáns italianos establecerse en Albania e posuír terras para poder transformalas gradualmente en chan italiano.
En outubro de 1940, durante a guerra greco-italiana, Albania serviu como base para a invasión infructuosa de Grecia de Benito Mussolini. Mussolini planeaba invadir Grecia e outros países como Iugoslavia para darlle a Italia o control territorial da maior parte da costa do mar Mediterráneo, como parte do obxectivo fascista de restaurar o Mare Nostrum ("O noso mar") no que Italia retomaría o poder do Imperio Romano.
Pero, pouco despois da invasión italiana, os gregos contraatacaron e unha parte importante de Albania quedou en mans gregas (incluídas as cidades de Gjirokastër e Korçë). En abril de 1941, despois de que Grecia capitulara ante as forzas alemás, as conquistas territoriais gregas no sur de Albania volveron ao mando italiano, así como grandes áreas de Grecia despois da exitosa invasión alemá.
Despois da caída de Iugoslavia e Grecia en abril de 1941, os fascistas italianos engadiron ao territorio do Reino de Albania a maioría das áreas habitadas por albaneses que antes foran cedidas ao Reino de Iugoslavia. Os fascistas albaneses afirmaron en maio de 1941 que case todos os territorios poboados albaneses estaban unidos a Albania. Mesmo áreas do norte de Grecia (Cameria) comezaron a ser administradas por albaneses.[70] Pero isto foi unha consecuencia da repartición das fronteiras que Italia e Alemaña acordaron. Algunhas pequenas porcións de territorios con maioría albanesa quedaron fóra das novas fronteiras e o contacto entre as dúas partes era practicamente imposible: a poboación albanesa baixo o dominio búlgaro estaba moi oprimida.
Albania baixo Alemaña
editar
Despois da rendición do exército italiano en setembro de 1943, Albania foi ocupada de novo polos alemáns. Co colapso do goberno de Mussolini en liña coa invasión aliada de Italia, Alemaña ocupou Albania en setembro de 1943, deixando caer paracaidistas en Tirana antes de que a guerrilla albanesa puidese tomar a capital. O exército alemán pronto levou á guerrilla cara aos outeiros e cara ao sur. O goberno nazi alemán anunciou posteriormente que recoñecería a independencia dunha Albania neutral e púxose a organizar un novo goberno, policía e forzas armadas.
Os alemáns non exerceron un control excesivo sobre a administración de Albania. Máis ben, buscaron conseguir o apoio popular apoiando causas populares entre os albaneses, especialmente a anexión de Kosovo. Moitas unidades da Balli Kombëtar cooperaron cos alemáns contra os comunistas e varios líderes de Balli Kombëtar ocuparon posicións no réxime patrocinado polos alemáns. Os colaboradores albaneses, especialmente a División SS Skanderbeg, tamén expulsaron e mataron a serbios que vivían en Kosovo. En decembro de 1943, unha terceira organización de resistencia, un grupo anticomunista e anti-alemán coñecido como Legaliteti, tomou forma nas montañas do norte de Albania. Liderado por Abaz Kupi, estaba formado en gran parte por guerrilleiros ghegs, abastecidos principalmente de armas dos aliados, que retiraron o seu apoio ao Movemento de Liberación Nacional (NLM) despois de que os comunistas renunciasen ás reivindicacións de Albania sobre Kosovo. A capital Tirana foi liberada polos partisanos o 17 de novembro de 1944 despois dunha batalla de 20 días. Os partidarios comunistas liberaron por completo Albania da ocupación alemá o 29 de novembro de 1944, perseguindo ao exército alemán ata Višegrad, Bosnia (entón Iugoslavia) en colaboración coas forzas comunistas iugoslavas.
Os partisanos albaneses tamén liberaron Kosovo, parte de Montenegro e o sur de Bosnia e Hercegovina. En novembro de 1944, expulsaron aos alemáns, sendo con Iugoslavia as únicas nacións europeas que o fixeron sen ningunha axuda dos aliados. Enver Hoxha converteuse no líder do país en virtude da súa posición como secretario xeral do Partido Comunista de Albania. Despois de tomar o poder do país, os comunistas albaneses lanzaron unha tremenda campaña de terror, disparando a intelectuais e arrestando a miles de persoas inocentes. Algúns morreron por sufrir torturas.[71]
Albania foi un dos únicos países europeos ocupados polas potencias do Eixe que puxo fin á segunda guerra mundial cunha poboación xudea máis numerosa que antes da guerra.[72] Uns 1 200 residentes xudeus e refuxiados doutros países dos Balcáns foron escondidos por familias albanesas durante a guerra, segundo os rexistros oficiais.[73]
Resistencia comunista
editar
En outubro de 1941, os pequenos grupos comunistas albaneses estableceron en Tirana un Partido Comunista de Albania de 130 membros baixo o liderado de Enver Hoxha e un Comité Central de once homes. Os comunistas albaneses apoiaron o Pacto Molotov-Ribbentrop, e non participaron na loita antifascista ata que Alemaña invadiu a Unión Soviética ese mesmo ano. O partido nun principio tiña pouco atractivo de masas, a mediados de 1942, con todo, os líderes dos partidos aumentaron a súa popularidade chamando aos mozos a loitar pola liberación do seu país, contra a ocupación da Italia fascista.
Esta propaganda aumentou o número de novos recrutas por parte de moitos mozos ávidos de liberdade. En setembro de 1942, o partido organizou unha organización de fronte popular, o Movemento de Liberación Nacional (NLM), a partir de varios grupos de resistencia, incluídos varios fortemente anticomunistas. Durante a guerra, os partidarios do NLM dominados polos comunistas, en forma do Exército de Liberación Nacional, non fixeron caso das advertencias dos ocupantes italianos de que habería represalias polos ataques da guerrilla. Os líderes partidarios, pola contra, contaban con usar o desexo de vinganza que tales represalias provocarían para gañar recrutas.
Os comunistas converteron a chamada guerra de liberación nunha guerra civil, especialmente despois do descubrimento do protocolo Dalmazzo-Kelcyra, asinado pola Balli Kombëtar. Coa intención de organizar unha resistencia partidista, convocaron unha conferencia xeral en Pezë o 16 de setembro de 1942 onde se constituíu a Fronte de Liberación Nacional de Albania. A Fronte incluía grupos nacionalistas, pero estaba dominada por partidarios comunistas.
Resistencia nacionalista
editarEn novembro de 1942 xurdiu unha resistencia nacionalista contra os ocupantes italianos. Ali Këlcyra e Midhat Frashëri formaron a Balli Kombëtar.[74] A Balli Kombëtar foi unha organización que recrutaba partidarios tanto dos grandes terratenentes como do campesiñado. Opúxose ao regreso do rei Zog e pediu a creación dunha república e a introdución dalgunhas reformas económicas e sociais. Con todo, os líderes dos Balli Kombëtar actuaron de forma conservadora, temendo que os ocupantes levaran a cabo represalias contra eles ou confiscaran os territorios dos terratenentes.
Revolución comunista en Albania
editar
Os partisanos comunistas reagrupáronse e gañaron o control do sur de Albania en xaneiro de 1944. En maio convocaron un congreso de membros da Fronte de Liberación Nacional, como se chamaba entón o movemento, en Përmet, que escolleu un Consello Antifascista de Liberación Nacional para actuar como administración e lexislatura de Albania. Hoxha converteuse no presidente do comité executivo do consello e no comandante supremo do Exército de Liberación Nacional.
Os partisanos comunistas derrotaron ás últimas forzas de Balli Kombëtar no sur de Albania a mediados do verán de 1944 e só atoparon unha resistencia dispersa dos Balli Kombëtar e da Legaliteti cando entraron no centro e norte de Albania a finais de xullo. A misión militar británica instou aos restos dos nacionalistas a non opoñerse ao avance dos comunistas, e os aliados evacuaron Kupi a Italia. Antes de finais de novembro, as principais tropas alemás retiráronse de Tirana e os comunistas tomaron o control da capital loitando contra o que quedaba do exército alemán. Un goberno provisional que os comunistas formaran en Berat en outubro administraba Albania con Enver Hoxha como primeiro ministro.
Consecuencias da guerra
editarOs fortes vínculos do Fronte de Liberación Nacional cos comunistas de Iugoslavia, que tamén gozaron de apoio militar e diplomático británico, garantiron que Belgrado desempeñaría un papel fundamental na orde de posguerra de Albania. Os aliados nunca recoñeceron a un goberno albanés no exilio nin ao rei Zog, nin nunca puxeron sobre a mesa a cuestión de Albania ou as súas fronteiras en ningunha das principais conferencias bélicas.
Non existen estatísticas fiables sobre as perdas de Albania durante a guerra, pero a Administración de Socorro e Rehabilitación das Nacións Unidas informou de preto de 30 000 albaneses mortos na guerra, 200 aldeas destruídas, 18 000 casas destruídas e unhas 100 000 persoas sen fogar. As estatísticas oficiais albanesas afirman perdas algo maiores. Ademais, miles de chams (tsams, albaneses que viven no norte de Grecia) foron expulsados de Grecia coa xustificación de que colaboraran cos nazis.
Segunda República
editarComunismo
editarUnha colección de comunistas moveuse rapidamente despois da segunda guerra mundial para someter a todos os potenciais inimigos políticos en Albania, romper os terratenentes do país e a minúscula clase media e illar Albania das potencias occidentais para establecer a República Popular de Albania. En 1945, os comunistas liquidaran, desacreditaran ou exiliaran a maior parte da elite de entreguerras do país. O ministro de asuntos internos, Koçi Xoxe, un antigo ferreiro pro-iugoslavo, presidiu o xuízo e a execución de miles de políticos da oposición, xefes de clans e membros dos antigos gobernos albaneses que foron condenados como "criminais de guerra".
Miles dos seus familiares foron encarcerados durante anos en campos de traballo e cárceres e posteriormente exiliados durante décadas a granxas estatais construídas en marismas recuperadas. A consolidación do control dos comunistas tamén produciu un cambio no poder político en Albania dos ghegs do norte aos tosks do sur. A maioría dos líderes comunistas eran tosks, valaquios e ortodoxos de clase media, e o partido atraía a maioría dos seus recrutas das áreas habitadas por tosks, mentres que os ghegs, coa súa tradición centenaria de oposición a autoridade, desconfiaban dos novos gobernantes albaneses e das súas doutrinas marxistas, axenas para eles.
En decembro de 1945, os albaneses elixiron unha nova Asemblea Popular, pero só os candidatos da Fronte Democrática (anteriormente a Fronte de Liberación Nacional) apareceron nas listas electorais, e os comunistas utilizaron tácticas de propaganda e terror para amordazar á oposición. Os escrutinios oficiais mostraron que o 92% do electorado votou e que o 93% dos votantes elixiron o boleto da Fronte Democrática. A asemblea convocada en xaneiro de 1946, anulou a monarquía e transformou Albania nunha "república popular".
Os novos líderes herdaron unha Albania con moitos problemas: pobreza xeneralizada, alto analfabetismo, gjakmarrje ("feudos de sangue"), epidemias de enfermidades e flagrante sometemento das mulleres. Nun intento de erradicar estes males, os comunistas idearon un programa de modernización radical. A primeira medida importante foi unha reforma agraria rápida e intransixente, que desmantelou os latifundios e repartiu as parcelas entre os campesiños. Esta reforma destruíu a poderosa clase bey. O goberno tamén decidiu nacionalizar a industria, os bancos e todas as propiedades comerciais e estranxeiras. Pouco despois da reforma agraria, o goberno albanés comezou a colectivizar a agricultura, proceso que se prolongaría ata 1967. Nas zonas rurais, o réxime comunista suprimiu a centenaria contenda de sangue e a estrutura patriarcal da familia e dos clans, destruíndo así á clase dos Bajraktars. O papel tradicional da muller, o confinamento no fogar e a granxa, cambiou drasticamente cando acadaron a igualdade legal cos homes e se converteron en participantes activos en todos os ámbitos da sociedade.[75]
Enver Hoxha e Mehmet Shehu xurdiron como líderes comunistas en Albania, e son recoñecidos pola maioría das nacións occidentais. Comezaron a concentrarse principalmente en asegurar e manter a súa base de poder matando a todos os seus adversarios políticos e, en segundo lugar, en preservar a independencia de Albania e remodelar o país segundo os preceptos do estalinismo para que puidesen permanecer no poder e desenvolver a economía da nación. Un total de 43 000 persoas foron encarceradas ou executadas durante corenta e cinco anos polo réxime estalinista. Segundo a Asociación Albanesa de Antigos Presos Políticos, 6 000 persoas foron executadas polo réxime estalinista entre 1945 e 1991.[76] Albania converteuse nun aliado da Unión Soviética, pero isto chegou para rematar despois de 1956 coa chegada da desestalinización, que provocou a división soviético-albanesa. Seguiu unha forte alianza política con China, que levou a varios miles de millóns de dólares en axuda, que foi reducida despois de 1974, provocando a división albano-chinesa. China cortou a axuda en 1978 cando Albania atacou as súas políticas tras a morte do líder chinés Mao Tse Tung. Durante a década de 1970 producíronse purgas a gran escala de funcionarios.
Durante o período de construción socialista de Albania, o país experimentou un rápido crecemento económico. Por primeira vez, Albania comezaba a producir a maior parte das súas propias mercadorías no país, que nalgunhas áreas eran capaces de competir nos mercados estranxeiros. Durante o período de 1960 a 1970, a taxa anual media de aumento da renda nacional de Albania foi un 29 % superior á media mundial e un 56 % superior á media europea. Tamén durante este período, debido á economía socialista monopolizada, Albania foi o único país do mundo que non impuxo ningún tipo de impostos á súa xente.[77]
Enver Hoxha, que gobernou Albania durante catro décadas, morreu o 11 de abril de 1985. Pouco despois da morte de Hoxha, xurdiron voces para o cambio na sociedade albanesa e o goberno comezou a buscar lazos máis estreitos con Occidente para mellorar as condicións económicas. Finalmente, o novo réxime de Ramiz Alia introduciu a liberdade de viaxar ao estranxeiro en 1990. O novo goberno fixo esforzos para mellorar os lazos co mundo exterior. As eleccións de marzo de 1991 mantiveron os antigos comunistas no poder, pero unha folga xeral e a oposición urbana levaron á formación dun gabinete de coalición que incluía a non comunistas.
Albania e Iugoslavia
editar
Ata a expulsión de Iugoslavia do Cominform en 1948, Albania actuou como un satélite iugoslavo e o presidente de Iugoslavia, Josip Broz Tito, pretendía incorporar todo o país a Iugoslavia.[78] Despois da retirada de Alemaña de Kosovo a finais de 1944, os partisanos comunistas de Iugoslavia tomaron posesión da provincia e cometeron masacres de represalia contra os albaneses. Antes da segunda guerra mundial, o Partido Comunista de Iugoslavia apoiara a transferencia de Kosovo a Albania, pero o réxime comunista de posguerra de Iugoslavia insistiu en preservar as fronteiras do país antes da guerra.
Ao repudiar o acordo de Mukaj de 1943 baixo a presión dos iugoslavos, os comunistas de Albania consentiron restaurar Kosovo a Iugoslavia despois da guerra. En xaneiro de 1945, os dous gobernos asinaron un tratado que reincorporaba a Kosovo a Iugoslavia como provincia autónoma. Pouco despois, Iugoslavia converteuse no primeiro país en recoñecer o goberno provisional de Albania.
As relacións entre Albania e Iugoslavia diminuíron, con todo, cando os albaneses comezaron a queixarse de que os iugoslavos estaban pagando moi pouco polas materias primas albanesas e explotando Albania a través das sociedades anónimas. Ademais, os albaneses buscaron fondos de investimento para desenvolver industrias lixeiras e unha refinaría de petróleo, mentres que os iugoslavos querían que os albaneses se concentrasen na agricultura e na extracción de materias primas. O xefe da Comisión de Planificación Económica de Albania e un dos aliados de Hoxha, Nako Spiru, converteuse no principal crítico dos esforzos de Iugoslavia por exercer o control económico sobre Albania. Tito desconfiaba de Hoxha e dos demais intelectuais do partido albanés e, a través de Koçi Xoxe e os seus leais, intentou derrotalos.
En 1947, os líderes de Iugoslavia organizaron unha ofensiva total contra os comunistas albaneses antiiugoslavos, incluíndo Hoxha e Spiru. En maio, Tirana anunciou a detención, o xuízo e a condena de nove membros da Asemblea Popular, todos coñecidos por opoñerse a Iugoslavia, acusados de actividades antiestatais. Un mes despois, o Comité Central do Partido Comunista de Iugoslavia acusou a Hoxha de seguir políticas "independentes" e de converter o pobo albanés contra Iugoslavia.
Albania e a Unión Soviética
editar
Albania pasou a depender da axuda e do saber facer soviéticos despois da ruptura con Iugoslavia en 1948. En febreiro de 1949, Albania foi membro da organización do bloque comunista para coordinar a planificación económica, o Consello de Asistencia Económica Mutua. Tirana pronto entrou en acordos comerciais con Polonia, Checoslovaquia, Hungría, Romanía e a Unión Soviética. Os asesores técnicos soviéticos e de Europa central estableceron a súa residencia en Albania, e a Unión Soviética tamén enviou conselleiros militares a Albania e construíu unha instalación submarina na illa de Sazan.
Despois da división soviético-iugoslava, Albania e Bulgaria foron os únicos países que a Unión Soviética podía utilizar para enviar material de guerra aos comunistas que loitaban en Grecia. Non obstante, o pouco valor estratéxico que Albania ofrecía á Unión Soviética foise reducindo gradualmente a medida que se desenvolveu a tecnoloxía de armas nucleares.
Ansiosos por render homenaxe a Stalin, os gobernantes de Albania implementaron novos elementos do sistema económico estalinista. En 1949, Albania adoptou os elementos básicos do sistema fiscal soviético, en virtude dos cales as empresas estatais pagaban contribucións directas ao tesouro dos seus beneficios e gardaban só unha parte autorizada para investimentos autofinanciados e outros fins. En 1951, o goberno albanés lanzou o seu primeiro plan quinquenal, que facía fincapé na explotación dos recursos de petróleo, cromita, cobre, níquel, asfalto e carbón do país; ampliar a produción de electricidade e a rede eléctrica; aumento da produción agrícola; e mellora do transporte. O goberno iniciou un programa de rápida industrialización tras o segundo Congreso do Partido da APL e unha campaña de colectivización forzada das terras agrícolas en 1955. Nese momento, as granxas privadas aínda producían preto do 87% da produción agrícola de Albania, pero en 1960 a mesma porcentaxe procedía de granxas colectivas ou estatais.
Stalin morreu o 5 de marzo de 1953 e, ao parecer, temendo que a desaparición do gobernante soviético puidese animar aos rivais dentro das filas do partido albanés, nin Hoxha nin Shehu correron o risco de viaxar a Moscova para asistir ao seu funeral. O movemento posterior da Unión Soviética cara a un achegamento aos odiados iugoslavos desconcertou aos dous líderes albaneses. Tirana pronto sufriu a presión de Moscova para copiar, polo menos formalmente, o novo modelo soviético de liderado colectivo. En xullo de 1953, Hoxha entregou as carteiras de asuntos exteriores e defensa a seguidores leais, pero mantivo tanto o primeiro posto do partido como o de primeiro ministro ata 1954, cando Shehu se converteu no primeiro ministro de Albania. A Unión Soviética, respondendo cun esforzo por elevar a moral dos líderes albaneses, elevou as relacións diplomáticas entre os dous países ao nivel de embaixador.
Malia algunhas primeiras expresións de entusiasmo, Hoxha e Shehu desconfiaban dos programas de "coexistencia pacífica" de Nikita Khrushchev e dos "diferentes camiños cara ao socialismo" porque parecían representar a ameaza de que Iugoslavia tentase de novo tomar o control de Albania. Hoxha e Shehu tamén estaban alarmados ante a perspectiva de que Moscova prefira gobernantes menos dogmáticos en Albania. Tirana e Belgrado renovaron as relacións diplomáticas en decembro de 1953, pero Hoxha rexeitou os reiterados chamamentos de Khrushchev para rehabilitar postumamente o Xoxe pro-iugoslavo como xesto a Tito. En cambio, o dúo albanés reforzou o control da vida doméstica do seu país e deixou que continuara a guerra de propaganda cos iugoslavos.
Albania e China
editarA República Popular de Albania xogou un papel na ruptura sino-soviética que superou con moito o seu tamaño ou a súa importancia no mundo comunista. En 1958, a nación estivo coa República Popular Chinesa[79] ao opoñerse a Moscova en cuestións de coexistencia pacífica, desestalinización e camiño separado de Iugoslavia cara ao socialismo mediante a descentralización da vida económica. A Unión Soviética, os países de Europa central e China ofreceron a Albania grandes cantidades de axuda. Os líderes soviéticos tamén prometeron construír un gran Palacio da Cultura en Tirana como símbolo do "amor e amizade" do pobo soviético polo pobo albanés.
A pesar destes xestos, Tirana estaba descontento coa política económica de Moscova cara Albania. Hoxha e Shehu, ao parecer, decidiron en maio ou xuño de 1960 que Albania tiña a garantía do apoio chinés, e puxéronse abertamente do lado da República Popular Chinesa cando estalaron fortes polémicas entre as dúas potencias. Ramiz Alia, naquel momento candidato-membro do Politburó e conselleiro de Hoxha en cuestións ideolóxicas, xogou un papel destacado na retórica.
Hoxha e Shehu continuaron a súa arenga contra a Unión Soviética e Iugoslavia no cuarto Congreso do Partido da APL en febreiro de 1961. Durante o congreso, o goberno albanés anunciou as liñas xerais do terceiro Plan Quinquenal do país de 1961 a 1965, que destinaba o 54 %. de todos os investimentos na industria, rexeitando así o desexo de Khrushchev de facer de Albania principalmente un produtor agrícola. Moscova respondeu cancelando programas de axuda e liñas de crédito para Albania, pero os chineses acudiron de novo ao rescate.
As relacións albano-chinesas estiveran estancadas en 1970, e cando o xigante asiático comezou a rexurdir do illamento a principios da década de 1970, Mao Tse Tung e os outros líderes comunistas chineses revalorizaron o seu compromiso coa pequena Albania, iniciando a ruptura sino-albanesa. Como resposta, Tirana comezou a ampliar os seus contactos co mundo exterior. Albania abriu negociacións comerciais con Francia, Italia e os recentemente independentes estados asiáticos e africanos, e en 1971 normalizou as relacións con Iugoslavia e Grecia. Os líderes de Albania aborrecían os contactos da República Popular Chinesa cos Estados Unidos a principios dos anos 70, e a súa prensa e radio ignoraron a viaxe do presidente Richard Nixon a Pequín en 1972.
Terceira República
editarA medida que a saúde de Hoxha decaeu, o primeiro secretario da República Socialista Popular comezou a planificar unha sucesión ordenada.[80] En 1976, o Parlamento Popular aprobou a súa segunda constitución comunista da posguerra.[81] A constitución garantiu ao pobo de Albania a liberdade de expresión , prensa, organización, asociación e parlamento, pero subordinaba estes dereitos aos deberes do individuo cara á sociedade no seu conxunto.[Cómpre referencia] A constitución consagraba na lei a idea da autarquía e prohibía ao goberno buscar axuda financeira ou créditos ou formar empresas conxuntas con socios de países capitalistas ou comunistas considerados "revisionistas".[Cómpre referencia] O preámbulo da constitución tamén presumía de que os fundamentos da crenza relixiosa en Albania foran abolidos.[81]
En 1980, Hoxha recorreu a Ramiz Alia para sucederlle como patriarca comunista de Albania, ignorando o seu compañeiro de armas de longa data , Mehmet Shehu.[Cómpre referencia] Hoxha primeiro intentou convencer a Shehu de que se apartase voluntariamente, pero cando esta mudanza fracasou, Hoxha fixo que todos os membros do Politburó o recriminaran por permitir que o seu fillo se prometese coa filla dunha antiga familia burguesa.[Cómpre referencia] Hoxha purgou aos membros da familia de Shehu e aos seus partidarios dentro da policía e do exército.[Cómpre referencia] En novembro de 1982, Hoxha anunciou que Shehu fora un espía estranxeiro que traballaba simultaneamente para as axencias de intelixencia dos Estados Unidos, cos británicos, cos soviéticos e cos iugoslavos na planificación do asasinato do propio Hoxha.[Cómpre referencia] "Foi enterrado coma un can", escribiu o ditador na edición albanesa do seu libro "Os titoítas".[Cómpre referencia] Hoxha xubilouse a principios de 1983,[Cómpre referencia] e Alia asumiu a responsabilidade da administración de Albania. Alia viaxou moito por Albania, substituíndo a Hoxha nos grandes eventos e pronunciando discursos que establecían novas políticas e entoaban ladaíñas ao debilitado presidente. Alia logrou a presidencia e converteuse en secretario da APL dous días despois. No seu momento, converteuse nunha figura dominante nos medios de comunicación albaneses, e as súas consignas apareceron pintadas con letras carmesí en letreiros de todo o país.[Cómpre referencia]
Cuarta República
editarTransición
editar
En 1985, Ramiz Alia converteuse no primeiro presidente de Albania. Alia intentou seguir os pasos de Enver Hoxha, pero os cambios xa comezaran e o colapso do comunismo en toda Europa levou a cambios xeneralizados na sociedade de Albania. Mikhail Gorbachev aparecera na Unión Soviética con novas regras e políticas ( glasnost e perestroika). Non obstante, Alia deu pasos similares, asinando o Acta de Helsinqui e permitindo o pluralismo baixo a presión de estudantes e traballadores.[82] Despois, tiveron lugar as primeiras eleccións multipartidistas desde que os comunistas asumiron o poder en Albania. O Partido Socialista liderado por Ramiz Alia gañou as eleccións de 1991.[82] Con todo, estaba claro que o cambio non se ía parar. De conformidade cunha lei básica provisional do 29 de abril de 1991, os albaneses ratificaron unha constitución o 28 de novembro de 1998, que establece un sistema de goberno democrático baseado no estado de dereito e garante a protección dos dereitos humanos fundamentais.[Cómpre referencia]
Ademais, os comunistas mantiveron o apoio e o control gobernamental na primeira volta das eleccións baixo a lei provisional, pero caeron dous meses despois durante unha folga xeral. Un comité de "salvación nacional" tomou o relevo pero tamén se derrubou en medio ano. O 22 de marzo de 1992, os comunistas foron vencidos polo Partido Demócrata tras gañar as eleccións parlamentarias de 1992.[83] A transición do estado socialista a un sistema parlamentario tivo moitos desafíos. O Partido Demócrata tivo que aplicar as reformas que prometera, pero foron demasiado lentas ou non resolveron os problemas, polo que o pobo quedou decepcionado cando as súas esperanzas de prosperidade rápida non se cumpriron.[Cómpre referencia]
Democratización
editar
O Partido Demócrata tomou o control tras gañar as segundas eleccións multipartidistas, destituíndo ao Partido Comunista. Despois, Sali Berisha converteuse no segundo presidente. En 1995, Albania converteuse no membro número 35 do Consello de Europa e solicitou a súa adhesión á Organización do Tratado do Atlántico Norte (OTAN).[84] O pobo de Albania continuou emigrando a países de Europa occidental, especialmente a Grecia e Italia pero tamén aos Estados Unidos.[Cómpre referencia] Puxéronse en marcha programas deliberados de reformas económicas e democráticas, pero a inexperiencia albanesa co capitalismo levou á proliferación de esquemas piramidais, que non foron prohibidos debido á corrupción do goberno. A anarquía de finais de 1996 a principios de 1997 alarmou ao mundo e provocou a mediación internacional.[Cómpre referencia]
A principios da primavera de 1997, Italia liderou unha intervención militar e humanitaria multinacional ( Operación Alba ),[85] autorizada polo Consello de Seguridade das Nacións Unidas, para axudar a estabilizar o país.[86] O goberno de Berisha colapsouse en 1997 a raíz do colapso adicional dos esquemas piramidais e da corrupción xeneralizada, que causou anarquía e rebelión en todo o país. O goberno intentou reprimir a rebelión coa forza militar, pero o intento fracasou debido ao desgaste do Exército de Albania debido a factores políticos e sociais. Poucos meses despois, tras as eleccións parlamentarias de 1997, o Partido Demócrata foi derrotado polo Partido Socialista, gañando só 25 escanos dun total de 156. Sali Berisha dimitiu e os socialistas elixiron a Rexhep Meidani como presidente. Incluído a iso, o líder dos socialistas Fatos Nano foi elixido primeiro ministro, cargo que ocupou ata outubro de 1998, cando renunciou como consecuencia da tensa situación creada no país tras o asasinato de Azem Hajdari, un destacado dirixente do Partido Demócrata. Debido a iso, Pandeli Majko foi elixido primeiro ministro ata novembro de 1999, cando foi substituído por Ilir Meta. O Parlamento aprobou unha nova Constitución o 29 de novembro de 1998. Albania aprobou a súa constitución mediante un referendo popular que se celebrou en novembro de 1998, pero que foi boicoteado pola oposición. As eleccións xerais locais de outubro de 2000 marcaron a perda do control dos demócratas sobre os gobernos locais e unha vitoria dos socialistas .
En 2001, Albania avanzou cara á reforma democrática e ao estado de dereito, quedando por resolver graves deficiencias do código electoral, como se demostrou nas eleccións.[Cómpre referencia] Os observadores internacionais consideraron que as eleccións eran aceptables, pero a Coalición Unión pola Vitoria, a segunda maior receptora de votos, disputou os resultados e boicoteou o parlamento ata o 31 de xaneiro de 2002. En xuño de 2005, a coalición democrática formou un goberno co Sali Berisha. O seu regreso ao poder nas eleccións do 3 de xullo de 2005 puxo fin a oito anos de goberno do Partido Socialista. Despois de Alfred Moisiu, en 2006 Bamir Topi foi elixido presidente de Albania ata 2010. A pesar da situación política, a economía de Albania creceu nun 5% estimado en 2007. O lek albanés reforzouse de 143 lekë ao dólar estadounidense en 2000 a 92 lekë en 2007.
Presente
editar
O 23 de xuño de 2013 tiveron lugar as sétimas eleccións parlamentarias, gañadas por Edi Rama do Partido Socialista. Durante o seu mandato como 33º Primeiro Ministro, Albania aplicou numerosas reformas centradas na modernización da economía e na democratización das institucións estatais como o poder xudicial e a aplicación da lei. Ademais, o desemprego reduciuse de forma constante ata a cuarta taxa de paro máis baixa dos Balcáns.[87]
Despois do colapso do bloque do Leste, Albania comezou a desenvolver vínculos máis estreitos con Europa occidental. No cumio de Bucarest de 2008 , a Organización do Tratado do Atlántico Norte (OTAN) invitou a Albania a unirse á alianza. En abril de 2014 Albania converteuse en membro de pleno dereito da OTAN. Albania foi un dos primeiros países do sueste de Europa en unirse ao programa de Asociación para a Paz. Albania solicitou a adhesión á Unión Europea, converténdose nun candidato oficial para a adhesión á Unión Europea en xuño de 2014.
En 2017 tiveron lugar as oitavas eleccións parlamentarias, de forma simultánea ás presidenciais.[88][89] As eleccións presidenciais celebráronse os días 19, 20, 27 e 28 de abril de 2017. Na cuarta volta, o presidente en funcións e entón primeiro ministro, Ilir Meta, foi elixido como oitavo presidente de Albania con 87 votos.[90] Porén, o resultado das eleccións parlamentarias celebradas o 25 de xuño de 2017 foi unha vitoria do Partido Socialista liderado por Edi Rama, que recibiu o 48,33% dos votos das eleccións, por diante doutros 5 candidatos. Lulzim Basha, o candidato do Partido Demócrata e subcampión nas eleccións, recibiu só o 28,81% dos votos.[91]
Nas eleccións parlamentarias de abril de 2021, o Partido Socialista gobernante, liderado polo primeiro ministro Edi Rama, logrou a súa terceira vitoria consecutiva, gañando case a metade dos votos e suficientes escanos no parlamento para gobernar en solitario.[92] En febreiro de 2022, o Tribunal Constitucional de Albania anulou a destitución parlamentaria do presidente Ilir Meta, opositor ao gobernante Partido Socialista.[93] En xuño de 2022, o parlamento albanés elixiu a Bajram Begaj, o candidato do gobernante Partido Socialista (PS), como novo presidente de Albania.[94] O 24 de xullo de 2022, Bajram Begaj foi presentado como noveno presidente de Albania.[95] O 19 de xullo de 2022, Albania iniciou as negociacións coa Unión Europea.[96] Tamén o 6 de decembro celebrouse en Tirana o Cumio UE-Balcáns occidentais, foi o primeiro cumio da UE celebrado en Tirana.[97]
Notas
editar- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Arthur Cook, Stanley (1924). "The Prehistory of Albania". The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press. p. 187. ISBN 9780521224963.
- ↑ Adhami, Stilian (1958). Monumente të kultures ne Shqiperi [Monumentos culturais en Albania]. Min. e Arësimit dhe Kulturës.
- ↑ Kyle, B.; Schepartz, L. A.; Larsen (2016). "Mother City and Colony: Bioarchaeological Evidence of Stress and Impacts of Corinthian Colonisation at Apollonia, Albania". International Journal of Osteoarchaeology 26 (6): 1067–1077. doi:10.1002/oa.2519.
- ↑ Govedarica, Blagoje (2016). "The Stratigraphy of Tumulus 6 in Shtoj and the Appearance of the Violin Idols in Burial Complexes of the South Adriatic Region". Godišnjak Centra za balkanološka ispitivanja 45. ISSN 0350-0020.
- ↑ Sakellariou, M. V. (1997). "Ancient Epirus: Prehistory and Protohistory". Epirus, 4000 Years of Greek History and Civilization. Ekdotike Athenon. ISBN 9789602133712.
- ↑ Lemprière Hammond, Nicholas Geoffrey (1993). Collected Studies: Further studies on various topics. A.M. Hakkert.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 7,4 7,5 Wilkes, John (1996). The Illyrians (The Peoples of Europe). Wiley-Blackwell. ISBN 978-0631198079.
- ↑ Tolomeo, Claudio. "12.20". Geographia III.
- ↑ de Alexandría, Apiano. "1.2". The Foreign Wars III.
- ↑ Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière (1993). Studies concerning Epirus and Macedonia before Alexander. Hakkert. ISBN 9789025610500.
- ↑ Eckstein, Arthur M. (1995). Moral Vision in the Histories of Polybius. University of California Press. ISBN 978-0-520-91469-8.
- ↑ Berranger, Danièle (2007). Épire, Illyrie, Macédoine: mélanges offerts au professeur Pierre Cabanes. Presses Univ Blaise Pascal. ISBN 9782845163515.
- ↑ Herman Hansen, Mogens (2004). An Inventory of Archaic and Classical Poleis. ISBN 0-19-814099-1.
- ↑ Ludwig Schaaff (2002). Enzyklopädie der klassischen Altertumskunde [Enciclopedia da antigüidade clásica]. ISBN 0-543-80046-6.
- ↑ Augustus Mitchell, S. (2005). An ancient geography, classical and sacred. Michigan Historical Reprint Series. ISBN 1-4255-3778-2.
- ↑ 16,0 16,1 Kocsis, Károly (2001). "Az albán kérdés etnikai és politikai földrajzi háttere" [Os antecedentes xeográficos étnicos e políticos da cuestión albanesa] (PDF). Földrajzi Értesítő. ISSN 0015-5403. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 2022.
- ↑ Zickel, Raymond; Iwaskiw, Walter R. (1994). "The Barbarian Invasions and the Middle Ages". A Country Study.
- ↑ Madgearu, Alexandru (2008). The Wars of the Balkan Peninsula: Their Medieval Origins. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-5846-6.
- ↑ 19,0 19,1 Elsie, Robert (2010). Historical Dictionary of Albania. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-7380-3.
- ↑ Ducellier, Alain (1999). The New Cambridge Medieval History: Volume 5, c.1198 – c.1300. Cambridge University Press. ISBN 978-0-52-136289-4.
- ↑ Varzos, Konstantinos (1984). "Η Γενεαλογία των Κομνηνών" [A Xenealoxía dos Comnenos]. Centre for Byzantine Studies, University of Thessaloniki.
- ↑ Fine, John Van Antwerp Jr. (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. ISBN 0472082604.
- ↑ Angelidi, Christine (2016). ΕΥΨΥΧΙΑ. Mélanges offerts à Hélène Ahrweiler [ΕΥΨΥΧΙΑ. Mesturas ofrecidas a Hélène Ahrweiler]. Publications de la Sorbonne. ISBN 978-2-85944-830-1.
- ↑ Ellis, Steven G.; Klusáková, Lud'a (2007). Imagining Frontiers, Contesting Identities. Edizioni Plus. ISBN 978-88-8492-466-7.
- ↑ 25,0 25,1 Prifti, Skënder (2002). Historia e popullit shqiptar në katër vëllime. ISBN 978-99927-1-622-9.
- ↑ Nicol, Donald M. (1984). The Despotate of Epiros 1267–1479: A Contribution to the History of Greece in the Middle Ages. Cambridge University Press. ISBN 9780521261906.
- ↑ The Encyclopaedia of Islam. University of Michigan. 1974.
- ↑ Barbinger, Franz (1978). Mehmed the Conqueror and His Time. Princeton University Press. ISBN 0691010781.
- ↑ 29,0 29,1 Housley, Norman (1992). The later Crusades, 1274–1580: from Lyons to Alcazar. Oxford University Press. p. 90. ISBN 978-0-19-822136-4.
- ↑ Fine, John V. A. (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-08260-5.
- ↑ "Oliver Jens Schmitt: Scanderbeg: an Uprising and its Leader". albanianhistory.net. Arquivado dende o orixinal o 2016. Consultado o 2016.
- ↑ Lane-Poole, Stanley (1888). The Story of Turkey. G.P. Putnam's Sons.
- ↑ Zhelyazkova, Antonina (2000). "Albanian Identities" (PDF). International Centre for Minority Studies and Intercultural Relations. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 02 de decembro de 2021. Consultado o 10 de febreiro de 2024.
- ↑ Riza, Emin (1992). "Ethnographic and open-air museums" (PDF). UNESCO.
- ↑ Anamali, Skënder; Prifti, Kristaq (2002). Historia e popullit shqiptar. Instituti i Historisë, Botimet Toena. p. 338. ISBN 9789992716229.
- ↑ 36,0 36,1 "Library of Congress Country Study of Albania". lcweb2.loc.gov. Consultado o 2010.
- ↑ Frashëri, Kristo (2002). Gjergj Kastrioti Skënderbeu: jeta dhe vepra (1405–1468). Botimet Toena. ISBN 9789992716274.
- ↑ Christie, Thomas (1788). The Analytical Review, Or History of Literature, Domestic and Foreign, on an Enlarged Plan. Princeton University.
- ↑ "Albania History, Geography, Customs, & Traditions". britannica.com. Consultado o 2023.
- ↑ "The Balkan Muslim Presence". rieas.gr. Arquivado dende o orixinal o 2011.
- ↑ Madgearu, Alexandru (2008). The Wars of the Balkan Peninsula. Scarecrow Press. ISBN 9780810858466.
- ↑ "Albania – Medieval culture". britannica.com.
- ↑ Young, Antonia; Hodgson, John; Young, Nigel (1997). Albania. Clio Press. ISBN 9781851092604.
- ↑ 44,0 44,1 "National Awakening and the Birth of Albania". countrystudies.us. Consultado o 2024.
- ↑ Glenny, Misha (2017). The Balkans. Granta. ISBN 978-1783784523.
- ↑ "History of Albania". lonelyplanet.com. Arquivado dende o orixinal o 2012. Consultado o 2012.
- ↑ "1913 The Conference of London". albanianhistory.net. Arquivado dende o orixinal o 2011. Consultado o 2012.
- ↑ 48,0 48,1 Vickers, Miranda (1999). The Albanians: A Modern History. I.B.Tauris. p. 66. ISBN 978-1-86064-541-9.
- ↑ 49,0 49,1 Konidaris, Gerasimos (2005). The new Albanian migrations. Sussex Academic Publishing. p. 65. ISBN 978-1-903900-78-9.
- ↑ Tucker, Spencer; Roberts, Priscilla Mary (2005). World War I: encyclopedia. ABC-CLIO. p. 77. ISBN 978-1-85109-420-2.
- ↑ Miller, William (1966). The Ottoman Empire and Its Successors, 1801–1927. Routledge. pp. 543–544. ISBN 978-0-7146-1974-3.
- ↑ Young, Antonia; Hodgson, John; Young, Nigel (1997). Albania. Clio Press. ISBN 1-85109-260-9.
- ↑ "Wied, Wilhelm, Prinz zu". encyclopedia.1914-1918-online.net. Consultado o 2021.
- ↑ Fundić, Dušan (2019). "The Albanian Question in Serbian-Italian Relations 1914–1918" (PDF). Serbia and Italy in the Great War. Arquivado dende o orixinal (PDF) o 2021.
- ↑ B. Leon, George (1990). Greece and the First World War: from neutrality to intervention, 1917–1918. East European Monographs. p. 323. ISBN 978-0-88033-181-4.
- ↑ Turnock, David (2006). The economy of East Central Europe 1815–1989: stages of transformation in a peripheral region. Routledge. p. 424. ISBN 978-0-415-18053-5.
- ↑ Kabashi, Gezim (2012). "Fotot e Rralla – Bombardimi i Durresit me 2 Tetor 1918". Gazeta e Durresit. Arquivado dende o orixinal o 2014.
- ↑ Pearson, Owen (2004). Albania in the Twentieth Century, A History: Volume 1: Albania and King Zog. I.B. Tauris. p. 138.
- ↑ 59,0 59,1 59,2 59,3 Zickel, Raymond; Iwaskiw, Walter R. (1994). "Interwar Albania, 1918–41". Albania: A Country Study.
- ↑ Zickel, Raymond E.; Iwaskiw, Walter R.; Keefe, Eugene K. (1994). Albania: a country study. US Library of Congress. ISBN 9780844407920. LCCN 93042885.
- ↑ "Albania - Government and Politics". countrystudies.us. Consultado o 2024.
- ↑ Austin, Robert C. (2012). Founding a Balkan State: Albania's Experiment with Democracy, 1920–1925. ISBN 978-1-4426-9973-1. JSTOR 10.3138/j.ctt2tv0q6.
- ↑ Lendvai, Paul (1969). Eagles in cobwebs: nationalism and communism in the Balkans. Doubleday. ISBN 9780356030104.
- ↑ Owen Pearson (2004). Albania And King Zog: Independence, Republic And Monarchy 1908–1939. I.B.Tauris. ISBN 978-1-84511-013-0.
- ↑ Giovanni Villari (2007). "A Failed Experiment: The Exportation of Fascism to Albania" (PDF). Modern Italy: 157–171.[Ligazón morta]
- ↑ Glenny, Misha (2012). The Balkans: Nationalism, War, and the Great Powers, 1804–2012. House of Anansi. p. 418. ISBN 9781101610992.
- ↑ 67,0 67,1 Zickel, Raymond (1994). Italian Occupation. A Country Study.
- ↑ Fischer, B. J: (1999). Albania at War, 1939–1945. Hurst. p. 36.
- ↑ Pearson, Owen (2006). Albania in the Twentieth Century, A History : Volume II: Albania in Occupation and War, 1939–45. I. B. Tauris. p. 167. ISBN 1-84511-104-4.
- ↑ "History of Albania". myalbania.eu. Arquivado dende o orixinal o 2019. Consultado o 2019.
- ↑ "Albania's broken men fear prison horrors will be forgotten". apnews.com. Consultado o 2016.
- ↑ "Shoah Research Center – Albania" (PDF). yadvashem.org. Consultado o 2010.
- ↑ "Israeli Historians Study How Albanian Jews Escaped Holocaust". foxnews.com. Consultado o 2008.
- ↑ Elsie, Robert (20102010). Historical Dictionary of Albania. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-6188-6.
- ↑ "Albania - The Stalinist state". britannica.com. Consultado o 2023.
- ↑ Mejdini, Fatjona (2015). "Albania To Open Communists' Secret Files". Balkan Insight.
- ↑ Aristotel, Pano (2012). "Panorama of the Economic-Social Development of Socialist Albania". Albania Today.
- ↑ Schwartz, Harry (1949). "ALBANIA SAYS TITO TRIED ANNEXATION". The New York Times: 8.
- ↑ Vickers, Miranda (1999). Albania: From Anarchy to a Balkan Identity. p. 210. ISBN 1-85065-279-1.
- ↑ Dawisha, Karen (1997). Politics, Power, and the Struggle for Democracy in South-East Europe. Cambridge University Press. p. 295. ISBN 978-0-521-59733-3.
- ↑ 81,0 81,1 "Albanian Constitution 1976". bjoerna.dk.
- ↑ 82,0 82,1 "Election Watch". Journal of Democracy (Johns Hopkins University Press) 2 (3): 115–117. 1991. doi:10.1353/jod.1991.0035.
- ↑ "Election Watch". Journal of Democracy 3 (3): 154–157. 1992. doi:10.1353/jod.1992.0042. Arquivado dende o orixinal o 2006.
- ↑ Ayers, Bert (2015). Bridging the Gap. Lulu.com. ISBN 9781329646834.
- ↑ Maurizio, Alì. "L'attività di peacekeeping della Forza Multinazionale di Protezione in Albania". Consultado o 2003.
- ↑ "Oberation Alba". un.int. Arquivado dende o orixinal o 2008. Consultado o 2013.
- ↑ "Ahmetaj: Premtimi për 300 mijë vende punë është mbajtur". gazeta-shqip.com. Arquivado dende o orixinal o 2017. Consultado o 2017.
- ↑ "Presidenti Nishani e dekreton: 25 qershori data e zgjedhjeve parlamentare". gsh.al. Consultado o 2017.
- ↑ "Shqipëri: Dështimi i tretë për zgjedhjen e presidentit". evropaelire.org. Consultado o 2017.
- ↑ "Ilir Meta, president i ri i Shqipërisë". telegrafi.com. Consultado o 2017.
- ↑ "Albania's Socialists win ruling majority in parliamentary elections". dw.com. Consultado o 2017.
- ↑ "Albania PM hails 'most difficult but sweetest' election win". aljazeera.com.
- ↑ "Albania court overturns president's impeachment". independent.co.uk. Consultado o 2022.
- ↑ "Albanian parliament elects Bajram Begaj new president". aa.com.tr.
- ↑ "Albania swears in ninth president amid political division". euractiv.com. Consultado o 2022.
- ↑ "'Historic moment': EU negotiations open for Albania, North Macedonia"". euronews.com. Consultado o 2022.
- ↑ "EU Western Balkans Summit in Tirana: shared responsibilities and values for a future together". eeas.europa.eu.