Ibn Khaldún
Abu Zayd 'Abd al-Rahman ibn Muhammad ibn Khaldún al-Hadrami (عبد الرحمن بن محمد بن خلدون الحضرمي), coñecido como Ibn Khaldún ou Ibn Jaldún[1] nado en Tunisia o 27 de maio de 1332 (732 da héxira) e finado no Cairo o 19 de marzo de 1406 (808 da héxira) foi un famoso historiador e historiógrafo árabe norte-africano. Ibn Khaldún é tido por moitos académicos[quen?] como unha das principais axudas para a comprensión das sociedades musulmás.
  | |
| Nome orixinal | (ar) عبد الرحمٰن بن مُحمَّد بن خلدون الحضرمي |
|---|---|
| Biografía | |
| Nacemento | 27 de maio de 1332 Tunes, Tunisia |
| Morte | 17 de marzo de 1406 (73 anos) O Cairo, Exipto |
| Xuíz | |
| | |
| Datos persoais | |
| Relixión | Islam |
| Educación | Universidade Ez-Zitouna (pt)  |
| Actividade | |
| Campo de traballo | Economía, socioloxía, filosofía, antropoloxía e político |
| Ocupación | antropólogo, economista, filósofo, político, escritor, sociólogo, xuíz, autobiógrafo, historiador, poeta |
| Obra | |
Obras destacables
| |
| Descrito pola fonte | Dictionary of African Biography,  Obálky knih, Dicionario Enciclopédico Brockhaus e Efron |
 | |
Ibn Khaldún é amplamente aclamado como un precursor da historiografía, socioloxía, e economía modernas. É sobre todo coñecido polo seu Muqaddimah (Prolegómenos). Tomou o nome de Ibn Khaldún dun seu antepasado distante.
Traxectoria
editarNaceu en Tunes en 732 A.H. (1332 dC) nunha familia de clase alta que migrou desde Sevilla, en al-Andalus. Os seus antepasados eran árabes Iemenitas que se estableceron en España nos inicios do dominio musulmán da península, durante o século VIII, pero despois da caída de Sevilla eles migraron para a Tunisia. Na súa historia, el describe a súa familia, os Banu Khaldún, como segue:
- "E os nosos antepasados son de Hadhramaut, dos árabes do Iemen, vía Wa'il ibn Haxar, dos mellores dos árabes, ben coñecidos e respeitados."[2]
No entanto, algúns biógrafos (eg., Mohammad Enan) cuestionan a súa pretensión, suxerindo que a súa familia pode ter sido de bérberes que pretendían asumir orixe árabe para gañar status social.
Algunhas biografías[3] afirman, que estes devanceiros eran por parte de nai e que o seu pai era un "Bérber nativo" (sic), a pesar disto contradicir as propias palabras de Ibn Khaldún, unha vez que el traza a súa xenealoxía ata Khaldún polo lado do seu pai:
- "Abd ar-Rahman ibn Muhammad ibn Muhammad ibn Muhammad ibn al-Hasan ibn Muhammad ibn Jabir ibn Muhammad ibn Ibrahín ibn Abd ar-Rahman ibn Khaldún. Na miña xenealoxía ata Khaldún eu contei apenas estes 10, pero deben ter habido máis..."[4]
Ibn Khaldún estudou nas varias etapas e ramos da aprendizaxe árabe con grande éxito. En 1352 obtivo emprego co sultán da Dinastía Marinida, Abu Inan Fares I en Fez. No inicio de 1356, a súa integridade foi posta en causa, polo que foi recluído no cárcere ata á morte do sultán Abu Inan en 1358, momento en que o visir al-Hasan ibn Omar o liberou e o reintegrou no seu posto. Continuou a prestar servizos a Abu Salen Ibrahim III, o sucesor de Abu Inan, mais, por ofender o primeiro-ministro, obtivo permiso para emigrar á Península Ibérica.
Ibn al Ahmar, que estaba en débeda por favores dos que se beneficiou cando da súa estadía na corte de Abu Salen, recibiu a Ibn Khaldún con gran cordialidade en Granada. Os favores que el recibiu do soberano excitaron os celos do Visir, e foi por iso enviado de volta a África en 1364, onde Abu Abdallah, o sultan de Bougie, da Dinastía Hafsid, que fora anteriormente compañeiro seu do cárcere, recibiuno con gran cordialidade.
Despois da caída de Abu Abdallah, Ibn Khaldún mobilizou unha forza considerable entre os árabes do deserto e entrou ao servizo do Sultan de Tlemcen.
Poucos anos máis tarde foi feito prisioneiro por Abdalaziz (Abd ul Aziz), que derrotara o sultán de Tlemcen e tomara o trono.
El entrou entón nun establecemento relixioso, e ocupouse de tarefas escolásticas, ata que en 1370 foi chamado a Tlemcen polo novo sultán.
Despois da morte de Abd ul Aciz residiu en Fixo, gozando do patrocinio e confianza do rexente. En 1375, ausentouse para vivir entre a tribo Awlad Arif da Alxeria central, na cidade de Qalat Ibn Salama. Aproveitou alí a súa soidade para escribir a Muqaddimah (Introdución á historia). En 1378, entrou ao servizo do sultán da súa cidade natal de Tunes, onde se dedicou case exclusivamente aos seus estudos e escribiu a historia do pobo bérber.
Tendo recibido permiso para peregrinar ata A Meca, visitou O Cairo, onde foi presentado ao sultán al-Malik udh-Dhahir Barkuk, que insistiu que el ficase alí, e no ano de 1384 foi feito grande cadí da escola suní malikí do Cairo.
Daquela, o navío en que a súa muller e familia viñan ao seu encontro afundiu e todos os tripulantes desapareceron. El conseguiu atopar consolo completando a súa historia dos árabes de España. Nesas mesmas datas foi retirado do seu traballo de cadí, o que lle deu máis tempo libre para a súa obra.
Tres anos máis tarde peregrinou á Meca, e no seu regreso viviu en retiro en Fayyun ata 1399, cando foi chamado outra vez para continuar as súas funcións de cadí. Foi separado e reposto no cargo nada menos que cinco veces. Faleceu o 17 de marzo de 1406, e foi sepultado no Cairo.
Obra
editarA obra principal de Ibn Khaldún é o Libro da evidencia, rexistro dos inicios e eventos dos días dos árabes, persas e bérberes e os seus poderosos contemporáneos (Kitābu l-ʕibār wa Diwānu l-Mubtada' wa l-Ħabar fī Ayyāmu l-ʕarab wa l-Ājam wa l-Barbar wa man ʕĀsarahum min ĐawIu s-Sultānu l-Akbār) que está dividido en sete libros. O primeiro deles é a Muqaddima ou Prolegómenos, que prologa ao resto da obra, aínda que posteriormente tratouse como unha obra independente. Os volumes do dous ao cinco cobren a historia da Humanidade ata os tempos de Ibn Khaldún. Os volumes seis e sete cobren a historia dos pobos bérberes e do Magreb. A súa historia é, como el mesmo o afirma, unha Historia Universal e abarca a análise de historias doutros pobos como os asirios, hebreos, gregos e romanos.
Entre as achegas á economía de Ibn Khaldún inclúese o descubrimento da dinámica dos mercados. Analiza tamén conceptos económicos fundamentais como poboación, prezo, beneficio, luxo, e formación de capital. Todos estes conceptos son analizados nas súas obras, onde tamén traza as interrelacións entre eles.
Para Ibn Khaldún, a historia é a análise das civilizacións tanto no aspecto externo como interno: externamente, a través do relato cronolóxico dos feitos; internamente, mediante unha análise lóxica e interrelacionada dos acontecementos históricos para situar as súas consecuencias no presente e as tendencias de futuro.
No relativo á socioloxía, é particularmente interesante a súa concepción sobre a existencia dun conflito central (cidade versus deserto). Debido á súa análise dos conflitos sociais, sociólogos modernos da teoría do conflito como Ludwig Gumplowicz, Gustav Ratzenhofer e Franz Oppenheimer demostraron un crecente interese en Ibn Khaldún:
A importancia do método de coñecemento racionalista empregado por Ibn Khaldún do todo acorde coa súa condición de creente, pero sen subordinar o coñecemento e a interpretación da realidade ás descricións contidas no Corán ou nos hadices. "Ibn Khaldún pon entre paréntese a Deus", resume Charfi. No libro sexto do Muqaddima ou os Prolegómenos, queda claro que é a reflexión fundada sobre a experiencia o que permite literalmente ao home facerse tal por encima dun mundo animal suxeito aos sentidos. Cabe admitir por cuestión de fe unha forma de coñecemento superior, estritamente espiritual, propio dos anxos, pero sen incidencia algunha sobre o coñecemento humano. É sobradamente coñecida a utilización deste criterio para explicar o carácter cíclico das civilizacións, e ao seu núcleo, a interacción conflictiva entre o modo de vida nómade e o urbano ou civilizado. O é menos a profundización que leva a cabo Ibn Khaldún na análise dunha vida nómade, adscrita ao mundo árabe, sen concesión algunha e na cal vai incluída unha interpretación da xénese do islam de cuxa vixencia dan conta especialistas como Patricia Crone. Dotado dunha forza propia, derivada da cohesión grupal ou asabiyya, o mundo árabe nómade é violento, depredador e en principio incapaz de formar un imperio. Todo cambia, con todo, cando sobre esa rudeza de costumes incide a relixión levada por un Profeta aos seus corazóns: "Entón a unificación máis cabal lévase a efecto entre eles poñéndoos en condicións de efectuar as conquistas e de fundar un imperio."'[5]
Unha das principais contribucións de Ibn Khaldún á historiografía é a súa ruptura co concepto anterior. Nin no mundo antigo, nin na Idade Media, tanto en Occidente como no mundo musulmán, existe un antecedente en relación ao concepto de historia de Ibn Khaldún. O seu xeito de enfocar o devir histórico así como todos os elementos que inflúen no mesmo é moi similar ao que séculos despois establecerían os Annales dirixidos por Marc Bloch, Lucien Febvre ou Fernand Braudel. En ambos casos, pódese dicir que realizan unha historia social, na cal o ser humano é o protagonista, non un individuo senón toda a colectividade. Pódese dicir sen ningún temor que Ibn Khaldún é o "pai" da historia no concepto contemporáneo desta disciplina.
Repercusión da súa obra
editarO historiador británico Arnold J. Toynbee referiuse á obra de Ibn Khaldún, Muqaddimah, como sen dúbida, a mellor obra do seu xénero que algunha vez foi creada por alguén en calquera tempo ou lugar.
Ernest Gellner, que como antropólogo se ocupou do estudo de tribos do Magreb refírese moitas veces a Ibn Khaldún nos seus libros, en especial cando se refire á organización social da civilización musulmá.
Galería de imaxes
editar
Notas
editar- ↑ Bloom, J. M. e Blair, S. S., (2003), Islam. Mil años de ciencia y poder, Ed. Paidós, páx.121
- ↑ Al-Waraq's edition, p. 2429
- ↑ Salaam.co.uk
- ↑ Al-Waraq's edition, p. 2428
- ↑ Elorza, Antonio. Los errores de Dios, El País, 21 de outubro de 2006
Véxase tamén
editar| Commons ten máis contidos multimedia sobre: Ibn Khaldún |