Siena

Siena
Localización
	43°19′06″N 11°19′53″L / 43.3183, 11.3314
País	Italia
Rexión	Toscana
Provincias	Provincia de Siena
Capital de	Provincia de Siena ; Ombrone (en) ; República de Siena (pt) (1125–1555)
Poboación
Poboación	52.812 (2023) (445,56 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Provincia de Siena
Superficie	118,53 km²
Altitude	322 m
Comparte fronteira con	Asciano (pt) ; Sovicille (pt) ; Monteroni d'Arbia (pt) ; Castelnuovo Berardenga (pt) ; Monteriggioni (pt)
Datos históricos
Fundador	Senius and Aschius (en)
Santo padrón	Ansanus (en)
Organización política
• Alcalde	Nicoletta Fabio (2023–)
Identificador descritivo
Código postal	53100
Fuso horario	UTC+01:00, horario estándar; UTC+02:00, horario de verán
Prefixo telefónico	0577
Identificador ISTAT	052032
Código catastral italiano	I726
Outro
Irmandado con	Bernalda (pt) ; L'Aquila ; Buffalo ; Wetzlar ; Aviñón (1961–); Weimar (1994–)
Sitio web	comune.siena.it

Siena é unha cidade italiana da rexión da Toscana (Italia), capital da provincia homónima. Abrangue unha superficie de 118 km² e tiña o 31 de decembro de 2009 54.414 habitantes.

Historia

Siena na Antigüidade

Segundo unha antiga lenda, Siena foi fundada por Asquio e Senio, fillos de Remo (irmán de Rómulo, mítico fundador de Roma), sobre o tres outeiros que ocupa actualmente. É certo que no período imperial foi súbdita de Roma co nome de Sena Julia. Esta orixe romana está relacionada co emblema da cidade, a loba que aleitou a Rómulo e Remo. Estatuas e outras obras de arte que representaban a unha loba aleitando aos xemelgos Rómulo e Remo poden verse por toda a cidade de Siena. Outras etimoloxías fan que o seu nome derive do apelido etrusco «Saina», o apelido romano dos Saenii, ou a palabra latina senex («vello») ou a forma derivada seneo, «ser vello».

En realidade, Siena, como outras cidades sobre outeiros da Toscana, foi primeiro un asentamento etrusco (c. 900 a. C. a 400 a. C.), cando estaba habitada por unha tribo chamada os saina. Os etruscos foron un pobo avanzado que cambiou o rostro da Italia central a través do seu uso da irrigación para conquistar terras que anteriormente non eran cultivables, e polo seu costume de erixir cidades en fortes sobre outeiros de fácil defensa. Logo, na época do emperador Augusto, converteuse en colonia romana (Sena lulia). O primeiro documento que a menciona data do ano 70. Algúns arqueólogos afirman que foi controlada durante unha época por unha tribo gala chamada os senóns.

Siena non prosperou baixo o goberno romano. Non estaba preto de ningunha das principais calzadas e por tanto perdeu oportunidades para comerciar. O seu estaus insular significou que o Cristianismo non penetrou até o século IV, e non foi ata que os longobardos invadiron Siena e o territorio que a rodea que empezou a coñecer a prosperidade. A súa ocupación e o feito de que as antigas vías romanas Aurelia e Cassia pasaban a través de zonas expostas aos ataques bizantinos, fixeron que as estradas entre as posesións setentrionais lombardas e Roma fose trazadas novamente, a través de Siena. A consecuencia inevitable diso foi que Siena prosperou como un centro comercial, e as correntes constantes de peregrinos que pasaban desde Roma e cara a ela proporcionaron valiosos ingresos nos séculos seguintes.

Siena durante a Idade Media

Moeda medieval de Siena (século XII).

As familias aristocráticas máis antigas de Siena remontan os seus antepasados á época en que os lombardos se renderon en 774 a Carlomagno. Neste momento a cidade viuse invadida por unha onda de supervisores francos que casaron coa existente nobreza sienesa, e deixou un legado que pode verse nas abadías que fundaron polo territorio sienés. Porén, o poder feudal decaeu, e á morte da condesa Matilde en 1115 a marca de Tuscia que estivera baixo o control da súa familia, os Canossa, se disgregó en varias rexións autónomas. Foi entón cando Siena converteuse nun burgo autogobernado (organización social que xurdiu en Europa na Alta Idade Media para protexer as cidades de nobres anárquicos e bandidos), substituíndo ao precoz goberno aristocrático. Aquí comezou a influencia da incipiente República de Siena.

Siena prosperou coa nova administración, converténdose nun gran centro de préstamos de diñeiro e un importante actor no comercio da la. Foi gobernada ao principio directamente polo bispo, pero o poder episcopal decaeu durante a década dos anos 1100. O bispo viuse obrigado a conceder maior intervención no goberno da cidade á nobreza, a cambio da súa axuda durante unha disputa territorial con Arezzo, e isto iniciou un proceso que culminou en 1167 cando a comuna de Siena declarou a súa independencia respecto ao control episcopal. Para o ano 1179, tiña unha constitución escrita.

Cidade de Siena

Este período foi tamén crucial á hora de modelar Siena tal cal a coñecemos hoxe en día. Foi a principios do século XIII cando se terminou a maior parte da construción da catedral de Siena. Tamén nesta época creceu a importancia da Piazza del Campo, hoxe considerada un dos máis belos espazos urbanos de Europa, como centro da vida secular. Construíronse novas rúas que desembocaban nela e servía como praza do mercado. Construíuse unha muralla en 1194 no que actualmente é o Palazzo Pubblico para deterner a erosión do chan, un indicativo de canto estaba a gañar en importancia como espazo cívico.

A principios do século XII, unha comuna auto-gobernada substituíu o anterior goberno aristocrático. Os cónsules que gobernaban a república fóronse facendo cada vez máis intrusivos para o pobo e o burgo foi ampliando o seu territorio a medida que os nobres feudais dobregábanse ao poder urbano. A República de Siena, coas súas loitas internas entre os nobres e o partido popular estaba habitualmente enfrontada politicamente ao seu gran rival, Florencia, e foi no século XIII predominantemente xibelina en oposición ao papel güelfo asumido por Florencia. Este conflito formou o pano de fondo dalgúns episodios da Divina Comedia de Dante.

Il Campo dende a Torre del Mangia.

Palazzo Salimbeni.

O 4 de setembro de 1260 os xibelinos sieneses, apoiados por forzas do rei Manfredo de Sicilia, derrotaron aos güelfos florentinos na batalla de Montaperti. Antes da batalla, o exército sienés de ao redor de 20.000 soldados enfrontábase a un exército florentino moito maior de ao redor de 33.000. Antes da batalla, toda a cidade encomendouse á Virxe María (isto fíxose varias veces ao longo da historia da cidade, a máis recente en 1944 para protexer a cidade dos bombardeos aliados). O home a quen deron o mando da guerra, Bonaguida Lucari, camiñou descalzo e destocado cun dogal ao redor do pescozo, até a catedral. Dirixía unha procesión composta por todos os residentes na cidade, e todo o clero esperouno alí. Lucari e o bispo abrazáronse, para mostrar a unidade entre a igrexa e o estado, entón Luceri formalmente deu a cidade e a súa contrade á Virxe. Segundo a lenda, unha espesa nube branca baixou sobre o campo de batalla dando aos sieneses protección que axudou ao seu ataque. En realidade, o exército florentino lanzou varios ataques infrutuosos contra o exército sienés ao longo do día, daquela os sieneses contraatacaron e traidores dentro do exército florentino mataron o portaestandartes e no caos resultante, o exército florentino se disgregó e fuxiu do campo de batalla. Case a metade do exército florentino (ao redor de 15.000 homes) foron mortos. Tan absoluta foi a derrota que mesmo hoxe en día, se equipos das dúas cidades enfróntanse en calquera acontecemento deportivo, os afeccionados sieneses probablemente insten os seus rivais florentinos a «Lembrar Montaperti!».

A Universidade de Siena, fundada en 1240 e famosa polas súas facultades de Dereito e Medicamento, aínda se atopa entre as máis importantes de Italia. Siena rivalizou con Florencia nas artes ao longo dos séculos XIII e XIV: o importante pintor da Baixa Idade Media Duccio dei Buoninsegna (1253-1319) foi sienés, pero traballou por toda a península, e o mural do «Bo Goberno» de Ambrogio Lorenzetti no Palazzo Pubblico, ou Concello, é un magnífico exemplo de arte tardía da Idade Media que apunta xa a comezos do Renacemento así como unha representación da utopía da sociedade urbana tal como concibíase naquela época. Siena quedou devastada pola Peste Negra de 1348, e tamén sufriu de erradas empresas financeiras. En 1355, coa chegada de Carlos IV de Luxemburgo á cidade, a poboación alzouse e suprimiu o goberno dos Nove, establecendo o dos Dodici (doce) nobres axudados por un consello con maioría popular. Tamén durou pouco e foi substituído polos Quindici (Quince) reformadores en 1385, os Dieci (dez, 1386-1387), Undici (once, 1388-1398) e Doce Priores (1398-1399) quen, ao final, entregaron o señorío da cidade a Gian Galeazzo Visconti de Milán para defendela do expansionismo florentino.

Así, a finais do século XIII Siena pasou aos Visconti. En 1404 os Visconti foron expulsados e estableceuse un goberno de Dez Priores, en alianza con Florencia contra o rei Ladislau I de Nápoles. Coa elección do sienés Pío II como Papa, os Piccolomini e outras familias nobres puideron regresar ao goberno, pero despois da súa morte o control volveu a mans populares. En 1472 a República fundou o Monte dei Paschi, un banco que aínda hoxe se atopa activo e que é o banco máis antigo en funcionamento do mundo.

Siena, desde o Renacemento ao presente

Fachada do Palazzo Pubblico.

As faccións nobres regresaron á cidade con Pandolfo Petrucci en 1487, co apoio de Florencia e de Afonso de Calabria; Petrucci exerceu poder efectivo sobre a cidade até a súa morte en 1512, favorecendo as artes e as ciencias, e defendéndoa de César Borgia. A Pandolfo sucedeulle o seu fillo Borghese, quen foi expulsado polo seu primo Raffaello, axudado polo Papa Médicis León X. O último Petrucci foi Fabio, exiliado en 1523 polo pobo de Siena. Renovouse a loita interna, coa facción popular desbancando ao partido Noveschi apoiado por Clemente VII: o último enviou un exército, pero foi derrotado en Camollia en 1526. O Emperador Carlos V aproveitouse da caótica situación e puxo unha gornición española en Siena. Os cidadáns expulsárona en 1552, aliándose con Francia: isto era inaceptable para o Emperador, que enviou ao seu xeneral Gian Giacomo Medici a asediala cun exército Florentino-Imperial.

O goberno sienés confiou o seu defensa a Piero Strozzi. Cando resultou derrotado na batalla de Marciano (agosto de 1554), perdeuse toda esperanza de alivio. Tras 18 meses de resistencia, rendeuse a Florencia o 17 de abril de 1555, marcando o final da República de Siena. O novo rei español, Filipe II, que debía enormes sumas aos Médicis, cedeuno, xunto cunha serie de fortalezas costeiras anexadas aos Presidios de Toscana, ao Ducado de Florencia, futuro Gran Ducado de Toscana, ao que pertenceu até a unificación de Italia no século XIX. Un goberno republicano de 700 familias sienesas en Montalcino resistiu até 1559. A Siena actual ten un aspecto aínda moi parecido ao que tiña nos séculos XIII e XIV. A pintoresca cidade segue sendo un importante centro cultural, especialmente en disciplinas humanísticas.

Monumentos

A Catedral.

Vista exterior da Catedral de Siena.

O centro histórico de Siena foi declarado pola UNESCO como lugar Patrimonio da Humanidade no ano 1995, por considerar que é a encarnación dunha cidade medieval. Os seus habitantes rivalizaron con Florencia en materia de plan urbanístico, conservando ao longo dos séculos a súa aparencia de cidade gótica, adquirida entre os séculos XII e XV.^[1]

A súa catedral, comezada a mediados do século XII, é un representativo exemplo da arquitectura gótica italiana. A fachada principal, obra de Giovanni Pisano, foi terminada en 1380; no interior pódese admirar o púlpito octogonal sostido por leóns de Nicola Pisano, e o seu pavimento de mosaicos, un historiado labirinto percorrido por penitentes arrodillados. Baixo a catedral, no batisterio, atópase a magnífica pila bautismal con baixorrelevos de Donatello, Ghiberti, Jacopo della Quercia e outros escultores do século XV. O museo da obra da catedral contén a famosa Madonna realizada polo artista sienés probablemente máis influente do seu tempo, o pintor Duccio dei Buoninsegna (1253-1319).

Na Piazza del Campo', que ten forma de abanico, atópase o Palazzo Pubblico ou Casa do Concello (século XIV) co seu famoso Campanile. O Pazo do Concello, é el mesmo unha grande obra de arquitectura, alberga outro importante museo de arte. Incluído dentro do museo están as series de frescos sobre o bo goberno e o resultado do bo e mal goberno de Ambrogio Lorenzetti e algúns dos mellores frescos de Simone Martini e Pietro Lorenzetti. Na praza poden apreciarse os relevos de la Fuente Gaia de Jacopo della Quercia. É nesta praza tamén onde se celebra a famosa carreira de cabalos o Palio delle contrade, que ten lugar habitualmente dúas veces ao ano e na cal, tanto xineta como cabalo representan cada un do dezasete distritos da cidade, as contrade. Na Praza Salimbeni está o Palacio Salimbeni, un destacado edificio e tamén o cuartel xeral medieval de Monte dei Paschi dei Siena un dos bancos máis antigos de existencia continuada e un protagonista relevante na economía sienesa. O destacado palacio gótico Palazzo Chigi en Via dei Città é a sede da Accademia Musicale Chigiana, o conservatorio de música de Siena.

Outros lugares de interese en Siena son:

Palazzo Piccolomini: é unha das mostras máis elegantes do Renacemento sienés.
Pinacoteca Nazionale: está instalada no Palacio Buonsignori (século XV).
Fortezza Medicea: unha fortaleza realizada para os Medici no século XVI.

Outras igrexas na cidade inclúen:

San Domenico
Basilica dell'Osservanza
Basílica de Santa María dei Servi
San Francesco
Santo Spirito
San Martino
Santuario de Santa Caterina.

Os xardíns da cidade inclúen o Xardín Botánico da Universidade de Siena, un xardín botánico mantido pola Universidade.

Cultura

Siena tamén rivalizou nas artes durante todo o período medieval. Con todo, devastada en 1348 pola peste negra, nunca recuperou o seu esplendor, perdendo na súa rivalidade interurbana coa veciña Florencia, aínda que mantivo a súa independencia na Toscana até 1557.

Festas

O Palio: todos os anos, o 2 de xullo (Palio dei luglio) e o 16 de agosto (Palio dell'Assunta), a Piazza do Campo anímase co Palio,^[2] que parece ser unha antiga celebración en recordo dunha xusta que levou ante a outra puxante cidade toscana, Florencia, no ano 1264.

Deporte

Siena é a sede do club deportivo máis antigo de Italia, a Polisportiva Mens Sana, fundada en 1871, e cuxa sección de baloncesto, o Mens Sana Basket, é actualmente un dos equipos máis prestixiosos de Italia e de Europa. Ademais, deste club nace, en 1904, o equipo de fútbol Sportiva Robur que logo cambiaría o seu nome polo de AC Siena. Actualmente este club compite na Serie A.