Susa

Susa
Localización
	32°12′N 48°15′L / 32.2, 48.25
Estado	Irán
Provincias	Khuzistão (pt)
Condado (pt)	Shush County (en)
District of Iran (en)	Central District (en)
Cidade	Shush (pt)
Capital de	Reino de Elimaida (pt) ; Elam ; Imperio Aqueménida ; Susiana (en)
Xeografía
Parte de	Susa (en)
Superficie	600 ha
Datos históricos
	Cronoloxía 4000 a. C.; c. 4395 a. C.
Disolución	1218 (Gregoriano)
Parte dun sitio do Patrimonio da Humanidade
Data	2015 (39ª Sesión)
Identificador	1455-001
Patrimonio Nacional de Irán

Susa foi unha antiga cidade, que foi capital de Elam e residencia do Señor Supremo do país. Está situada ao sueste de Irán, e hoxe en día é unha cidade en ruínas, a pesar de que moi preto hai unha cidade moderna co mesmo nome.

Historia

Susa foi fundada sobre o -4000. Estivo baixo control político sumerio e logo elamita. As escavacións mostraron nos niveis primeiros unha cerámica diferente á de Súmer e nos niveis seguintes unha cerámica idéntica (especialmente do período de Uruk). A influencia protoelamita está presente desde finais do cuarto milenio (antes do -3000); as inscricións protoelamitas (que non puideron ser descifradas) foron usadas ata o -2900.

Despois do -2500 estivo baixo influencia de Awan, reino que se formara sobre o suroeste e sur, e que era de cultura elamita, diferente á cultura sumeria. Conquistado Awan por Sargón I de Akkad sobre o -2330, en Susa estableceuse un gobernador. Sobre o -2221 Awan recuperou a independencia en relación a Akkad. Neste tempo Awan anexionou a rexión de Susa (Susiana) cando Puzur-Inaunainak de Awan conquistou Susa sobre o -2200. Os elamitas invadiron o nordeste de Mesopotamia sobre o -2200 e provocaron o movemento dos Gutis cara a Acadia.

Puzur-Inauainak deixou diversos documentos co seu nome en Susa, algúns en acadio e outros en escritura elamita lineal, da que só se deron descifrado algunhas firmas e que probabelmente derivan do protoelamita.

Urnammu de Ur enfrontouse aos reinos elamitas e o seu sucesor Shulgi (reinou sobre -2094 – -2046), derrotounos en Susiana e púxoos baixo dependencia de Ur como unha provincia con capital na cidade de Susa. Permaneceu en mans da dinastía de Ur ata a súa caída sobre o -2004. Un dos reinos elamitas vasalos, Simash ou Simashki, dirixirá a recuperación nacional e o -2003 derrotaron a Ur, a cuxo rei, Ibisin ou Ibbisin, fixeron prisioneiro e trasladaron a Anshan (outro reino elamita, onde a dinastía de Shimashki se impuxera), onde morrerá. Susa sublevouse contra Ur e fíxose independente cara ao -2004, e aliouse a Simash, pero finalmente a Susiana incorporouse ao reino e estableceuse Susa como capital principal do país. Un príncipe, normalmente o herdeiro, levou a miúdo o título de "sukkal de Susa" (rei de Susa, posiblemente título de orixe relixiosa); é posíbel que o goberno fose exercido polos príncipes o verán, cando o rei deixaba Susa, moi calorosa, para ir á meseta de clima máis morno. Susa foi a capital de Elam ou polo menos unha das cidades principais nos seguintes séculos.

Sobre o -1900 Larsa dirixiu expedicións contra o reino ata a rexión de Anshan. Pero os reis elamitas conservaron Anshan baixo o seu dominio e en xeral todos os seus territorios. Elam chegou á súa máxima expansión co rei Siwe-palar-huppak, que será aliado (a pesar de que el se chama soberano e non aliado) de Hammurabi de Babilonia (-1792 – -1750), e de Zimrilim de Mari. Esta alianza combateu contra Eshunna, pero despois Mari e Babilonia xiraron a alianza e enfrontáronse a Elam, que desapareceu temporalmente polo menos como estado unificado.

A partir de -1455 o reino de Anshan volve a unirse ao reino de Susa e volve constituír un poder considerábel. (1) O -1405 os babilonios establecen en Elam unha nova dinastía, o que inicia unha era de cooperación. Pero despois do -1250 unha mudanza dinástica en Elam rompe o período de paz e cooperación. Os elamitas, na súa loita chegan a Babilonia o -1155 e instalaron un rei da dinastía elamita. A influencia elamita esténdese a Acadia e as cidades da zona e a Nippur. Nabucodonosor I, rei de Babilonia orixinario de Isin, expulsa aos elamitas e devástalles o país.

Elam desaparece e non se mencionan reis elamitas ata avanzado o século VII a.C., cando axudan a Babilonia contra Asiria; os reinos elamitas serán conquistados por causa diso polo rei de Asiria Assurbanipal (-668--627) que entra en Susa o -646.

Pero pouco despois o rei de Susa volve a ser independente e menciónase un rei en Anshan. O 536 a.C. a Susiana foi conquistada por Ciro II o grande, que fixo prisioneira a Pantheia muller do rei Abradates, e o seu sucesor Darío I o grande faraa capital do Imperio persa, ata que a capital se trasladou a Persépole.

No 331 a.C., cando gobernaba o sátrapa Abulites, Susa foi conquistada por Alexandre o Grande e inicia unha decadencia acelerada. O elamita vaise deixar de escribir no século IV a.C. pero séguese a falar ata o século XIII.

Escavacións

Susa foi escavada desde 1897 ata o 1978. As primeiras escavacións fixéronas Jacques de Morgan e Robert de Mecquenem (1897-1946). Seguiu Roman Ghirshman (1946-1967), que cambiou os métodos, igualmente pouco axeitados, ata que o 1967 comezaron as escavacións por J. Steve e despois Jean Perrot, directores da misión francesa. A revolución parou os traballos.

Notas

Véxase tamén

Ligazóns externas

Susa
Livius.org fotos de Susa Arquivado 25 de decembro de 2018 en Wayback Machine.
Vistas aéreas de Susa Arquivado 03 de maio de 2006 en Wayback Machine.
Susa na web Patrimonio Mundial (UNESCO)
Digital Images of Cuneiform Tablets from Susa - CDLI
Hamid-Reza Hosseini, Shush at the foot of Louvre (Shush dar dāman-e Louvre), in Persian, Jadid Online, 10 March 2009.
Audio slideshow at Jadidonline.com (6 min 31 sec)
Wikisource: "Susa", The New Student's Reference Work. 1914.