Xudea

Xudea (en hebreo יהודה, Yehuda, Agradezo a Deus ou Recoñezo a Deus) é a parte montañosa do sur da histórica de Israel (hebreo ארץ ישראל, Eretz, Israel).

Xudea

Epónimo	Xudá
Localización
31°41′56″N 35°18′23″L
Estado federado	Reino de Xudá
Xeografía
Parte de	Terra de Israel
Bañado por	Río Kevin e Mar Morto

Mapa do sueste do Levante mediterráneo, cara 830 a. C.      Reino de Xudá      Reino de Israel      Cidades-estados Filisteos      Estados Fenicios      Reino de Ammon      Reino de Edom      Reino de Aram-Damasco      Tribos Arameas      Tribos Arubu      Tribos Nabatu      Imperio Asirio      Reino de Moab

O nome Xudea é en grego (Ιουδαία) e latín (Iudaea) adaptado a partir do nome de Judah e designaba orixinalmente todo o territorio do reino xudeu, pero en tempos do Novo Testamento foi de ámbito limitado ao sur da rexión. Yehudah en Hebreo refírese a unha gran parte do sur de Israel e a Marxe Occidental, ou a combinación de Xudea e Samani para referirse especificamente á Cisxordania no sur de Xerusalén. O antropónimo de Xudea é xudeu.

A área foi o lugar da antiga Reino de Xudá, o Reino Hasmoneus, e máis tarde o Reino de Xudea, unha provincia do Imperio Romano.

Localización e límites históricos

Os límites orixinais foron Bethsûr (preto de Hebrón), no sur do país, Beth-horon (hoxe Beit 'Ur al Fawka, en Cisxordania), no norte; Latrun ou Emaús, no oeste (a poucos quilómetros ao oeste de Xerusalén), o río Xordán no leste. O historiador clásico Flavius Josephus tivo unha definición máis ampla, que abrangue a metade inferior do que é hoxe Cisxordania no norte, ata Beer Sheva no sur, e delimitada ao leste e oeste polo mar Mediterráneo e o Río Xordán, respectivamente.

Xeografía

Xudea é unha rexión árida e montañosa, considerada en gran parte coma deserto. Varía moito de altura, chegando a unha altitude de 1.020 metros no sur do Monte Hebrón, a 30 quilómetros ao suroeste de Xerusalén, e baixa aos 400 metros por baixo do nivel do mar ao leste da rexión. As principais áreas urbanas da rexión inclúen Xerusalén, Beitar Illit, Belén, Efrat, Gush Etzion, Xericó e Hebrón.

Os xeografos dividen Xudea en varias rexións: os outeiros de Hebrón, Xerusalén, os outeiros de Betel e o deserto de Xudea, ao leste de Xerusalén, que descende gradualmente para o Mar Morto. Os outeiros distínguense pola súa estrutura anticlinal. Na antigüidade, eran outeiros arborados e a Biblia rexistra que a agricultura e a cría da ovella era practicada na área. Segue habendo cría de gando aínda hoxe. A rexión secou ao longo dos séculos e boa parte das árbores desapareceron.

Breve historia

No terceiro milenio AEC (acrónimo de Antes da Era Común), comezaron a xurdir as primeiras cidades, seguramente en contacto coas grandes civilizacións que se desenvolveron nos vales do Nilo e Mesopotamia. O pobo xudeu,que se refuxiara no Exipto, volveu ao redor do 1550 AEC, escapando do territorio dos Faraóns . De primeiras, os xudeus instaláronse na rexión localizada ao oeste do Mar Morto e movéronse gradualmente cara ás marxes do Mediterráneo e ás terras do norte, a Galilea. Durante o século XII AEC, os chamados Pobos do Mar, incluídos os filisteos, ocuparon as planicies costeiras, desprazando os anteriores Hebreos. A loita constante entre os dosu pobos rematou en vitoria para os xudeus. No século X AEC, o Reino de Xudá aproveitou o debilitamento dos grandes imperios veciños para expandir o seu territorio. O reino, que alcanzou o seu apoxeo durante os reinados de David e Salomón, foi dividido máis tarde noutros dous: o Reino de Israel, ao norte, e o Reino de Xudá, ao sur. Israel foi transformado nun contribuínte de Asiria e despois de subir ao trono no 721 a.C, Sargón II conquistou o reino e deportou a maioría dos seus habitantes. No sur, o Reino de Xudea mantivo a súa precaria independencia ata o 587 a.C, cando Nabucodonosor o devastou e deportou a súa poboación para Macedonia. No 539 a.C, cando o emperador persa Ciro, o Grande tomou posesión da Babilonia, moitos xudeus puideron volver a Israel. Despois da conquista do Imperio Persa polo macedonio Alexandre o Grande, toda a rexión ficou baixo a influencia grega.

Cronoloxía

• Ata 63 a.C. — Estado independente xudeu
• 63 a.C.–6 — Goberno de Herodes I o Grande. Reino cliente do Imperio romano
• 6–41 — Provincia romana. Véxase: Xudea (provincia romana)
• 26–36 — Prefecto Poncio Pilato
• 41–44 — Goberno de Herodes Agripa I (rei cliente)
• 44–48 — Provincia romana
• 48–100 — Goberno de Herodes Agripa II (rei cliente)
• 66–70 — Primeira guerra xudeo-romana ou Primeira revolta xudía
• 100 en adiante — Provincia romana
• 115–117 — Guerra de Kitos ou Segunda revolta xudía
• 132–135 — Revolta de Bar Kokhba (véxase: Simón bar Kokhba) ou Terceira revolta xudía
• 135 — Xudea é chamada de Siria Palaestina polo emperador Adriano
• 640 — Comenza o control árabe-musulmán
• 1099 — Os Cruzados conquistan a rexión
• 1291 — Derrota final dos Cruzados e restablécese o control musulmán
• 1516 — Inicio do control otomán
• 1918 — Derrota dos Otománs; inicio do control británico
• 1919 — Incorporación ao Mandato Británico da Palestina
• 1948 — División entre Estado de Israel e Xordania
• 1967 — A maior parte da Xudea histórica é recuperada por Israel.