Kuatia Ñepyrũha
Kuatiarogue Poravopyre
Guarani hína ava aty Ñemby Amérika pegua. Hetaite Ñemby Amérika ypykuéra tupi-guarani rehegua oikóva Amérika-pe og̃uahẽ mboyve Epañaguakuéra. Guarani ombyatýva heta aty'ive ipype, oikóva ko'ág̃a rupi tetã Paraguái, Vorívia, Uruguái, Brasil ha Argentina-pe. Opaite aty oĩva guaranikuéra apytépe, ha oguerekóva jepokuaa, jerovia ha ambue mba'e peteĩchaite, avei iñe'ẽ peteĩva ha'éva tupi ha guarani ñe'ẽ rehegua.
Ha'ekuéra ohenói iñe'ẽme ñe'ẽngatu he'i ambue tapicha oikuaáva, ojekuaánte avei avañe'ẽme, he'iséva yvypóra ñe'ẽ. Ko ñe'ẽ Guarani omoñepyrũ heta ñe'ẽ oipurúva ambue aty'i, péicha oĩ tupinamba ñe'ẽ, tupi ñe'ẽ, ha acheñe'ẽ umi ojekuaavéva apytépe. Kóva ha'e upe mba'e tuichavéva ohejáva'ekue Paraguáipe guaranikuéra ypykue, ñepyrũrã ko ñe'ẽ oipuru hikuái ayvúpente ha upéi og̃uahẽ Epañaguakuéra ha ombokuatia ñepyrũ hikuái. Ko'ág̃a rupi, avañe'ẽ oike tekombo'épe, mitã, mitãrusu, karia'y ha kuña oñemoarandu Guaraníme, oĩ haguére léipe, Paraguái Léi Guasúpe, karaiñe'ẽ ykére, ha Mercosur iñe'ẽteeramóicha.
Ava Guarani heta jey oñemosẽ ijyvýgui, ymaguare guive, Paraguái oiko jave Epáña retã koloniaramóicha arapa'ũme: Paraguái retã isãso mboyve oñemuña ijyvýgui Epáña retãygua kuérare ha avei upéi bandeirantes rehe, oúva oipe'apa chuguikuéra hembi'u, ha opa mba'e ohecharamóva. Ou mboyve Epáña retãygua kuéra ko yvy tuichaitévape ha'éva Amérika, Guaranikuéra oipyso ijyvy oikoha Ñembyamérika ipehẽngue mbyteguápe, oñemombe'u ha'ekuéra oipysoha ijyvy yvytyrysýi Andes guive paraguasu Atlántiko peve, ha Gujána guive Río de la Plata peve.
Ta'anga poravopyre
Ojehuva'ekue 29 jasypateĩ jave
- 1807.— Poytuga mburuvichavete ha sãmbyhyharakuéra oheja Lisimbã ha ova Brasil-pe ani hag̃ua ho'a Napoleón Bonaparte poguýpe. Upéicha oiko Río de Janeiro-gui Poytuga tavusu 1822 meve.
- 1888.— Mba'erekokuaahára Alemáña megua Heinrich Hertz (ta'angápe) ohechauka oikoha pe randipytu hendyryñohasáva.
- 1924.— Omano Giacomo Puccini, purahéi apohára Itália pegua.
- 1925.— Heñói Andrés Cuenca Saldívar, atõihára ha purahéi apohára Paraguái pegua.
- 1932.— Heñói Jacques Chirac, polítiko Hyãsia pegua.
Reikuaápa...
… karai Isaac Newton (ta'angápe), herakuãite peteĩ tembikuaatyhára katupyryvéva ramo, oñemoarandu avei pe alkímia rehe ha oguereko hógape heta aranduka oñe'ẽva alkímia rehegua.
… ikatu jahecha ñande resa añónte rupive pe Thiomargarita magnifica, techa mbotuichaha jeporu'ỹre, upéva hína pe vakytéria ituichavéva.
… sa'ary XIX jave, karai Simón Bolívar-gui oiko irundy tetã mburuvicha ramo Ñemby Amérika-pe?
… ára 14 jasyapy jave, ojegueromandu'a Pi ára, ojoguaitégui mba'éichapa ojehai papapy π (3,14) ha ojehai pe arange amo Tetãvore Joapykuérape (3/14).
… Poyvi Paraguái ijojaha'ỹ ha'anga mokõivagui, tenondépe he'íva "República del Paraguay" (palma ha olivo ojejokuáva iguýpe, peteĩ mbyja sa'yju mimbíva apu'a hovy mbytépe), hapykuépe he'íva "Paz y Justicia" (peteĩ leõ ha peteĩ gorro frigio).
| Tembiapokuéra ambuéva | ||
|
Vikipetã oiko Wikimedia rupive, aty viruremimono'õ'ỹva omboguatáva tembiapokuéra hekosãsóva heta ñe'ẽme:
| ||
