Iita
Iita (alijunaiki: Totuma, taza) shia sükorolo wayuu süpüla asaa wuin, kepein, uujolu, wunu'u, otta waneeirua. Ainjünüsü süka aliita, otta müsia pootchi a'lakajuushi. Eesia wanee süka kachueera sütüma alijuna, jaarü sünülia.[1]
Tü iitakat cho'ujaashü ma'in sulu'u külikiru'u jo kusinapialu'u süpüla eekawaa otta müsia wasirüinjatüin wei'yo'u süntapa'a miichipa'amüin. Eesü miyo'ule shia, je ja'apütchon otta motsochon. Eesü süpüla asatia jo asesajia youla süpüla uujolu. Eesü wanee iita miyo'u süpüla shira otta süpüla eküülü. O'yotünalu'u jawaapia ma'aka eere ayuulee, otta müsia süpüla sunu'use majayüt. Eesüja'a süma'ana jieyuu süpüla anaajawa korolo jee shipi su'upunaa je paipai; wushu'u sünülia natuma.
Sulu'uku wane iita
anaataa
IIta süpüla asaa kepein: Shia wanee iita jo'uuchon. Katatawaisü müsü nei'tain waneeshiwai wayuu süpüla asaa kepein.
Iita süpüla asaa uujolu: Tüü shia wanee iita mülo'u süpüla asünaa uujolu, müsüka sa'in shiitain wayuu süpüla kepein katatawaisü waneeshiwai wayuu.
Iita süpüla asaa wuin: Tüü shia wanee iita ja'apüchon süpüla asaa wuin, eesü e'itaanüin sa'ato'u japüin otta jo sulu'ujatü piyutchonka.
Iita süpüla asaa jawaapia: Shia wanee iita jo'uuchon, o'yotunalu'ulu jawaapia, anaajünüsü sulu'u katto'ui.
Iita süpüla shira: Tüü shia wanee iita ja'apütchon eere o'yotünüin shira annerü, otta müsia shira shi'iruku pa'a, kepeshuuna, shaapülaana, po'oi.
Shiitain majayülü: Shia wanee iita aneekünüsü süpüla tü majayütchonkalü sünain süttüin shia. Akümajünüsü sümüin. Shiitainjatü süpüla sunu'use otta süpüla süsüin wuin, ookotuushi, otta uujolu ma'akasat.
Iita süpüla o'oojia: Tüü shia wanee iita ja'apütchon süpüla o'oojia, nnojotsü asünüin süka, yalasü waneepia sulu'u tü o'oojiapülee, otta müsia miirukumüin, alü'üjünüsü laairukümüin süpüla o'oojitnaa tepichi, jieyuu otta laülayuu.
Iita shiirapüle: Shia wanee iita mülo'u süpüla shiira, e'itaanüsü pa'ülü'ü, shiirapüleesü wayuu laülayuu otta wayuu ayuuisü, majayüt sünain sütta, shiitapanalu'u, ayutnusu anoo'ipa'amüin, maalii sütijiraapa wayuu.
Suwaapala: Shia wanee iita mootsopüt, kalu'usü mma, süpüla suwaa wayuu ayuuisu, laü'layuu, jiet ipootnüsü. E'itaanüsü paülü'ü napüla.[1]
Iita sukurolo wayuu
anaataa
Shia tü shiitainkalü wayuu eetüjütkalia sulu'u nakua'ipa, nnojolüinwa'aya tü shiitaikalü alijuna. Tü iitaka eesü süpüla kasakalü süpüshüa'aya jee sulu'u saja'apuinkalü süpüshua'aya. Na'aya iita ja'uchenkana süpüla tü kasa ee yootchon jee palitchon, Müsüja'a tü mülo'uyuukalü süpüla kasa ee türa mülo'uin jee mainman.[1]
Müsüja'aya süka tü sukua'ipapakalü, akumajünüsü süpülajana kasairua makalaka tü wuin, jee tü soukalüinrua pünaja, otta waüyee, eekaja'a sukua'ipa sukumajia tü iitakaluirua süpüla tü eeinjatüin shia, palajana awajünüsü süka shi'ipa chajaruuta jee türa anain awalia, müsüja'a tü ootojünakalu sükasü o'jie, o'lojünaa münüsia shia, eesü tü a'lakajünakalü jee tü a'ajünakalü sa'aka pali'i. Mayasüja'a wulein shia awayajünüsü so'u wanee wuleshi.
Saja'apüin tü iitakalü
anaataa
Eekaja'a tü iitakalü mainma sukua'ipapalü jee sulu'u saja'apuin, eesü sulu'u lakayaain süma jo'uuchon aja'apüin, jee miyo'uin shia. Eesü sulu'u wayalaain shia. [1]
Eesü sulu'u yuttüin otta püchiratüin shia, ma'ayaka tüyaasa eesü sulu'u jo'uuchon aja'apüin jee miyo'uin shia.
Eekaja'a naa iita jo'uuchenkana naa lakayaakana naya naa jikala amünakana naya naa süpülajakana asajie tü a'alaajuushikala napüla naa jo'uuyuukana.
Otta shiyoolojia yootshi jee asajie koje'e.
Aniitaka'a tü iita ja'apüyuukalü, shia süpülajana tü eküülü jee asuushi anama'amüin makalaka wuin, ookotuushi, a'yajaawushi, o'oojia otta suttapala.
Eekaja'a tü iita miyo'uyuukalü eesü lakayaain shia, eesü sulu'u wayalaain shia, shia joolu'u tü kanüliakalü kawatshüsüin, shia tü apayeekalü jee anaajaleekalü kasairua miyo'uyuujain jee mainmain, shia tü sükotchajiakalü süchon a'attiyee jee tü wuinchi a'alaajuushikalü, müsüja'a türa ekayaakalü türa, irot, makalakalü po'oi, shaapülaana, atulujuushi jee manainsü shiayaasa.
Ani'isa joolu'u tü iita püchiramukalü süma jo'uuchen, ja'apüyuin jee miyo'u'yuin shia tü akumajünakalü aka alepü, japüin, sho'olo, tü alepükalü eesü sulu'u jo'uuchon, ja'apüin jee miyo'uin.
Sulu'u ja'apüin eesü süma wuinpalain, kojosüpalain, ouujotpalain jee waüyeepalain.
Sho'olo shia tü aja'itieekalü wuin, oyonoyeesü shiaayaasa. Tü süpülajana kasairua miyo'u'yuin jee mainmain.