Wojny napoleońskie – seria konfliktów mająca miejsce w latach 1803-1815, związane z Cesarstwem Francuskim rządzonym przez Napoleona.
Tło historyczne
Wojny napoleońskie były następstwem rewolucji francuskiej z 1789 roku. We Francji obalona została monarchia i wprowadzono idee wolności i równości. Zmiany te wywołały niepokój w szeregach krajów europejskich, obawiających się, że rewolucyjne idee się rozprzestrzenią, doprowadzając do destabilizacji politycznej. Monarchie europejskie zawarły koalicję, by pokonać rewolucyjną Francję i przywrócić w niej monarchię.
Na czołową postać w armii francuskiej wyrósł młody generał Napoleon Bonaparte, który przejął władzę i w 1804 roku koronował się na cesarza. Jego ambicje wykraczały poza Francję, co doprowadziło do serii konfliktów.
Główne konflikty
Wojny rewolucyjnej Francji
- Wojna I koalicji antyfrancuskiej (1792-1797) – Francja stawiła czoła zbrojnym interwencjom ze strony Austrii, Wielkiej Brytanii i Prus. Zakończyła się zwycięstwem Francji i pokojem w Campo Formio.
- Wojna II koalicji antyfrancuskiej (1798-1802) – po krótkotrwałym zawieszeniu broni Francja ponownie znalazła się w wojnie z m.in. Wielką Brytanią, Rosją i Austrią. W wyniku trudności militarno-politycznych koalicja się rozpadła i doszło do podpisania pokoju w Lunéville oraz pokoju w Amiens.
Wojny napoleońskie
- Wojna III koalicji antyfrancuskiej (1805) – do kolejnej koalicji dołączyły m.in. Austria, Rosja i Wielka Brytania. Kulminacyjnym starciem wojny była bitwa pod Austerlitz, podczas której wojska francuskie pokonały siły austriacko-rosyjskie, wobec czego koalicja się rozpadła. 26 grudnia 1805 roku zawarto pokój w Preszburgu.
- Wojna IV koalicji antyfrancuskiej (1806-1807) – wojnę wywołały Prusy, ale były za słabe i poniosły klęskę w bitwie pod Jeną-Auerstedt. Wkrótce do walk włączyła się Rosja. Do najważniejszych bitew doszło pod Pułtuskiem, Gołyminem, Pruską Iławą i Frydlandem. Zakończyła się pokojem w Tylży.
- Wojna na Półwyspie Iberyjskim (1808-1814) – Napoleon zaatakował Hiszpanię, by osadzić na tronie swojego brata Józefa Bonaparte. Hiszpania została wsparta przez Wielką Brytanię. Zakończyła się klęską Francji i wyparciem jej z Hiszpanii i Portugalii.
- Wojna V koalicji antyfrancuskiej (1809) – Austria rozpoczęła ofensywę przeciwko Francji i pomimo początkowych sukcesów m.in. w bitwie pod Aspern, nie udało się przełamać obrony armii francuskiej. Austria została pokonana w bitwie pod Wagram. Wojnę zakończył pokój w Schönbrunnie.
- Inwazja na Rosję (1812) – atak Napoleona na Rosję pomimo zajęcia Moskwy zakończył się klęską. Doprowadziły do niej surowa zima, taktyka spalonej ziemi stosowana przez Rosjan i zbytnie rozciągnięcie linii zaopatrzenia. Do najważniejszych bitew należą bitwy pod Smoleńskiem, Borodino, Tarutino, Małojarosławcem i nad Berezyną.
- Wojna VI koalicji antyfrancuskiej (1812-1814) – koalicja austriacko-prusko-rosyjsko-szwedzko-brytyjsko-hiszpańsko-portugalska. Po przegranej bitwie narodów pod Lipskiem Napoleon wycofał się do Francji, a później abdykował i został zesłany na Elbę.
- Wojna VI koalicji antyfrancuskiej, zwana również 100 dniami Napoleona (1815) – po powrocie Napoleon odzyskał wpływy, ale został pokonany w bitwie pod Waterloo. Ponownie został zesłany, tym razem na Wyspę św. Heleny.
Skutki
Wojny napoleońskie były ważnym momentem w historii Europy i na wiele lat zdeterminowały kierunki polityczne, społecznie i militarne. Zwołano kongres wiedeński, który miał na celu przywrócenie równowagi sił i zapobieżenie kolejnym konfliktom. Ustalono nowe granice i zmieniono układ polityczny w Europie, co miało długofalowe konsekwencje. Wojny napoleońskie zakończyły dominację Francji, a kolejnym skutkiem było powstanie nowych państw. Upowszechniły się idee nacjonalizmu i libertarianizmu. Wiele narodów zaczęło dążyć do niepodległości i zjednoczenia, co miało wpływ na późniejsze konflikty.