Lipoprotein
Lipoprotein je biokemijski spoj koji se sastoji od proteina i lipida. Lipid ili njihovi derivati mogu biti vezani za proteine kovalentnom ili nekovalentnom vezom. Lipoproteini sadrže uz proteine i triacilglicerole, još i fosfolipide, kolesterol i razne estere kolesterola.
ApoA, ApoB, ApoC, ApoE (apolipoproteini); T (triacilglicerol); C (kolesterol); zeleno (fosfolipidi)
Mnogi enzimi, prijenosne molekule, strukturalni proteini, antigeni, adhezini i toksini su po kemijskoj strukturi lipoproteini. U tijelu čovjeka posebna funkcija lipoproteina je prijenos netopljivih (u vodi) masnih kiselina i kolesterola krvotokom među pojedinim tkivima.
Proteinski dio lipopretina se sastoji od apoproteina (apolipoproteina) koji se mogu podijeliti u šest klasa, a neke od klasa u podklase. Tako razlikujemo:
- A (apo A-I, apo A-II, apo A-IV, i apo A-V)
- B (apo B48 i apo B100)
- C (apo C-I, apo C-II, apo C-III, i apo C-IV)
- D
- E
- H
Prema različitim udjelima pojedinih kemijskih spojeva koje se nalaze u određenom lipoproteinu, lipoproteini se mogu svrstati u različite klase:
- hilomikroni - prenose trigliceride (masti) od crijeva do jetre, mišićnog tkiva i masnog tkiva.
- lipoprotein vrlo male gustoće (engl. Very low density lipoprotein - VLDL) prenose (novosintetizirani) triacilglicerol od jetre prema masnom tkivu.
- lipoprotein srednje gustoće (engl. - Intermediate density lipoprotein - IDL)
- lipoprotein male gustoće (engl. - Low density lipoprotein - LDL) prenosi klesterol od jetre prema stanicama u tijelu. LDL se ponegdje naziva "loš kolesterol".
- lipoprotein velike gustoće (engl. -High density lipoprotein - HDL) prikuplja kolesterol iz tkiva u tijelu i odnosi ga u jetru. HDL se često naziva i "dobar kolesterol".
| Gustoća (g/mL) | Klasa | Promjer (nm) | % protein | % kolesterol | % fosfolipid | % triacilglicerol |
| >1.063 | HDL | 5-15 | 33 | 30 | 29 | 4 |
| 1.019-1.063 | LDL | 18-28 | 25 | 50 | 21 | 8 |
| 1.006-1.019 | IDL | 25-50 | 18 | 29 | 22 | 31 |
| 0.95-1.006 | VLDL | 30-80 | 10 | 22 | 18 | 50 |
| <0.95 | Hilomikroni | 100-1000 | <2 | 8 | 7 | 84 |
Hiperlipoproteinemija je naziv za bolest kod koje je u krvi povišena koncentracija lipoproteina, a prema prema klasi povišenih lipoproteina razlikujemo pet tipova hiperlipoproteinemija.