Serbski seminar
Serbski seminar (němsce Wendisches Seminar, čěsce Lužický seminář) – oficialne pomjenowanje Lausitzer Seminar St. Petri – w Praze bu w lěće 1724 jako kubłanišćo za katolski měšniski dorost Hornjeje Łužicy załoženy. W prěnich lětdźesatkach běchu tam jenož serbscy chowancy. Po změnjenju mjezow diecezow přidružichu so wot kónca 18. lětstotka tež němscy studenća. Seminar wobsteješe hač do lěta 1922. W tutymaj nimale dwěmaj lětstotkomaj pak běchu w seminarje serbscy studenća we wjetšinje. Tohodla ma Serbski seminar wažne městno w stawiznach serbskeho luda.
Dźensa słuži twarjenje něhdyšeho seminara na Praskej Małej stronje jako běrow Swobodneho stata Sakskeje w Čěskej kaž tež jako sydło Towarstwa přećelow Serbow a Hórnikoweje knihownje, najwjetšeje zběrki serbskeje a sorabistiskeje literatury w Čěskej.
Załoženje
wobdźěłaćZ Ćemjerc pola Budyšina pochadźacej bratraj a měšnikaj Měrćin Norbert a Jurij Józef Šimonec běštaj hižo 1694 swoje nalutowanki wužiwałoj, zo byštaj na Praskej Małej stronje "hospitalitu" za łužiskich bohosłowcow załožiłoj. 1706 bě na Małej stronje blisko Karloweho mosta ležownosć na předań, kotraž so 19. apryla 1706 do čěskeje krajneje tafle zapisa. Traješe pak hišće 20 lět, prjedy hač so předewzaće Šimonec bratrow (stworić dom a kubłanišćo za łužiskich alumnow) zešlachći. 12. februara 1724 spisa so w Praze załoženske wopismo, kotrež so wot Budyskeho tachantstwa swj. Pětra přiwza a 6. julija 1725 wot kejžora Korle VI. wopodstatni.
Čehodla so serbscy duchowni w Praze wukubłachu
wobdźěłaćW 16. lětstotku přisłušeše Hornja Łužica Čěskemu kralestwu a bě tak pod knjejstwom katolskich Habsburgow. Tohodla njezamó so reformacija w tutej kónčinje dopřesadźić. Pod škitom kejžora wostachu Budyske tachantstwo, někotre klóštry a dźěl burskich poddanow w romskej cyrkwi. Wot toho časa bě Hornja Łužica dwukonfesionelna. Zbytne katolske pasma přisłušachu Mišnjanskemu biskopstwu, kotrež běše so w běhu reformacije zhubiło. Wot połojcy 16. lětstotka přewza Budyske tachantstwo w dalokej měrje nadawki biskopa. Njebě wšak jim dowolene, duchownych wuswjećić. Hižo tehdy dyrbjachu so bohosłowcy druhdźe wukubłać. Dźěchu mj. dr. na uniwersitu w Krakowje a Wienje abo přiwzachu so w Jezuitskich kolegijach w Olomoucu, Praze abo Lanžhoće (Landshut). Wosebje wuske běchu styki do susodnych Čech.
W Praskim měrje 1635 wotstupi kejžor Ferdinand II. Łužicu sakskemu kurchwjerchej Janej Jurjej I.. Protokol přepodaća rjadowaše mj. dr. konfesionalny status quo. Tak bě tež pod protestantiskimi kurwjerchami wobsydstwo katolskeje cyrkwje garantowane. Kaž hižo do toho dźěchu katolscy łužiscy bohosłowcy na studij do Habsburgskich krajow. Dla pobrachowacych duchownych w rekatolizowanych Čechach přewzachu mnozy Łužičenjo tam poskićenu faru. Ze załoženjom měšniskeho seminara chcyštaj Šimonec bratraj tuž wjace Łužičanam teologiski studij zmóžnić. Zdobom chcyštaj so wo to starać, zo bychu wustudowani domiznje swěrni wostali. Tohodla přewza bórze Budyske tachantstwo patronat nad Serbskim seminarom.
Twar Serbskeho seminara
wobdźěłaćPo přewinjenju mnohich ćežow a formalitow, móžachu w zymje 1725/1726 twarske zrěčenja podpisać. 15. julija 1726 połoži so zakładny kamjeń. Nasta jednore barokowe twarjenje, kotrež mjenowaše so „Serbski seminar“ resp. „Łužiski seminar“. Japoštoł Syman Pětr bu za škitneho patrona. Konkretny dźeń poswěćenja njeje znaty.
Prěni studenća a wuwiće seminara
wobdźěłaćW nazymje lěta 1728 zaćahnychu prěni studenća, dwaj teologaj, dwaj filozofaj a 15 gymnaziastow. Alumnojo, kiž w Serbskim seminarje bydlachu, so tu w prěnim rjedźe duchownje kubłachu. Serbja móžachu so nimo toho na maćernorěčnych zwučowanjach wobdźělić. Za wědomostne kubłanje běštej Němski małostronski gymnazij a po maturje, filozofiska fakulta Karla-Ferdinandoweje-uniwersity zamołwitej. Tachan a jemu podrjadowany prezes, kiž bě přez Budyske tachantstwo zasadźeny, tworještaj wjednistwo domu.
Kurwjerchowstwo Sakska a Habsburgska monarchija wudźeržowaštej lětstotki dołho dobre poćahi, přez čož bě tež bjezpłatnosć šule a studija sakskich alumnow (Serbow a Němcow) zaručena. Załožba Šimonec bratrow dósta dobru rezonancu pola duchownych a wěriwych we Łužicy. Z pomocu bohatych pjenježnych darow so bórze dalše studijne městna wutworichu.
Po tym zo bě sakske knježerstwo we 18. lětstotku ke katolskej konfesiji přešło, nastawachu tež w Sakskej katolske wosady. Dźěl jich měšnikow bě so tohorunja na Serbskim seminarje wukubłało. Wot 19. lětstotka hač do zawrjenja seminara studowachu tam prawidłownje studenća ze sakskich krajow.
Serbja studowachu słowjanske rěce a dźeržowachu zwisk k Čecham a druhim Słowjanam, štož bu za namakanje identity małeho serbskeho luda jara wažne. 21. winowca 1846 załoži Jakub Buk (pozdźiši prelat a kralowski sakski dwórski kapłan a farar dwórskeje cyrkwje) zhromadnje z druhimi studentami serbske šulerske a studentske towarstwo, Serbowku.
Wot 19. lětstotka bě Serbski seminar srjedźišćo konkurěrowaceju nacionalizmow Němcow a Słowjanow. Z protestantiskeje (prusko-) němskeje strony so twjerdźeše, zo je Serbski seminar pječa panslawistiski a z tym strach za Saksku a samo Němsku. Rěčeše a pisaše so wo słowjanskich "Hetzkapläne" a Sakskemu knježerstwu so wumjetowaše, zo wona to wšo pječa ćerpješe. Ze stron Habsburgskeho knježerstwa Rakusko-Wuherskeje so tak a tak jara němske nastajenje njewočakowaše. K stajnym přisłodźenjam dyrbještaj so Budyski biskop a Praski prezes pospochi wuprajeć.
Rozpušćenje seminara w lěće 1922
wobdźěłaćPo rozpadźe Rakusko-Wuherskeje monarchije a Sakskeho kralestwa padny seminar do hłubokeje krizy, kotruž njezmištrowa. Nowi čěskosłowakscy knježićeljo skónčichu studijnu swobodu a hrožachu z tym, pjenjezy załožby sćazać. Budyske tachantstwo njezamó dla inflacije w Němskej pomhać. Za dawno trěbne twarske wobnowjenja Serbskeho seminara falowachu pjenjezy. Žiwjenske zastaranje alumnow njeběše hižo zaručene. Knježerstwje Sakskeje a Němskeho mócnarstwa wukonještej ćišć na katolsku cyrkej, kotrejž seminar słušeše. Wona dyrbješe jón zawrěć, dokelž nochcyše wukubłanje měšnikow w njepřećelskim słowjanskim wukraju dale ćerpjeć.
Po znowazałoženju Mišnjanskeho biskopstwa, měješe nowy biskop Christian Schreiber zamołwitosć za wukubłanje měšnikow. Wot lěta 1917 płaćace nowe cyrkwinske prawo žadaše sej hinaše wukubłanje přichodnych měšnikow. Po dołhich tajnych jednanjach bu započatk 1922 w Budyskim biskopskim ordinariaće skónčnje wobzamknjene, Serbski seminar rozpušćić a spředać. Posledni prezes J. Jakubaš dósta wotpowědne přikazy. W žnjencu lěta 1922 buchu posledni studenća wróćo pósłani, we winowcu samsneho lěta so Serbski seminar předa (zapisane do krajneje tafle 30. winowca 1922). Wjele katolskich Serbow měješe předaće seminara za nadběh na serbsku narodnosć, štož bě jedna z přičin za to, zo steješe dźěl Serbow wótrje přećiwo biskopej Christianej Schreiberej.
Matrikle
wobdźěłaćWot 1728 do 1922 wopyta 768 alumnow Serbski seminar w Praze, mjez nimi 428 Serbow, 319 Němcow a 21 z druhich narodow. Wjetšina z nich sta so z měšnikom we Łužicy a cyłej Sakskej.
W seminarje wjedźenu matriklu wšitkich šulerjow a studentow wuda PhDr. Zdeněk Boháč. Za wuhódnoćenje rozdźěli Boháč stawizny seminara do třoch periodow.
- Prěnja perioda: (1706) 1728 do 1783, tehdy běchu jenož Serbja w seminarje.
- Druha perioda: 1784 do 1821, pódla Serbow přińdźechu nětko tež Němcy na studij do Prahi. Pochadźachu z wobwoda klóštra Marijiny doł (Wostrowc) a z Drježdźan.
- Třeća perioda: 1822 do 1922: Dokelž so wobwod Kulow arcybiskupstwu we Wrocławju přirjadowa, přińdźe přeco mjenje Serbow na studij do Prahi. Do třećeje periody padnjetej tež załoženje Němskeho mócnarstwa a rosćacy nacionalizm, kotryž so po prěnjej swětowej wójnje hišće zesylni.
Předstejićel seminara běše pak Serb, pak Němc, pak Čech – problemy dla toho lědma běchu. Serbja a Němcy studowachu zhromadnje.
Hlej tež: Zapiski wo chowancach Serbskeho seminara
Literaturne pokiwy
wobdźěłać- Dieter Rothland: Das Wendische Seminar. We: Eine Kirche – zwei Völker, Nakładnistwo Domowina Budyšin 2003, ISBN 3742019260.
Wotkaz
wobdźěłać
Commons: Serbski seminar – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow