Jěže
| |
| Brunohrudźny jěž (Erinaceus europaeus)' | |
| systematika | |
|---|---|
| domena | Eukaryoty |
| swět | Zwěrina |
| rjadownja: | cycaki (Mammalia) |
| podrjadownja: | wyše cycaki (Eutheria) |
| nadrjad: | Laurasiatheria |
| rjad: | insektožrački (Eulipotyphla) |
| swójba: | jěže |
| wědomostne mjeno | |
| Erinaceidae | |
| Fischer (1814) | |
Jěže (tež jěžiki, łaćonsce Erinaceidae) su swójba cycakow, kotraž słuša do rjada insektožračkow. Najznaćišej družinje w Europje stej brunohrudźny jěž (Erinaceus europaeus) a sewjerny běłohrudźny jěž (Erinaceus roumanicus). W zapadnej a srjedźnej Europje so zwjetša brunohrudźny jěž nadeńdźe. Na wuchodźe srjedźneje Europy – wot zapadneje Pólskeje přez Čěsku a Awstrisku hač k Jadranskemu morju – eksistuje něhdźe 200 kilometrow šěroke přechodne pasmo, w kotrymž stej wobě družinje zadomnjenej.
Cyłkownje słušeja něhdźe 25 družinow do swójby, kotrež su w Euraziji a Africe žiwe. Swójba so na stary swět wobmjezuje, w Americe a Awstraliji jich njeje. Wone so dwěmaj podswójbomaj přirjaduja, kałatym jěžam (Erinaceinae) a kosmatym jěžam (Galericinae). Přisłušnosć k rjadej insektožračkow je zwadna.
Jěže su wot hłowy do tyłowa wot 10 do 45 centimetrow dołhe. Družina z najwjetšimi a najćešimi eksemplarami je Wulki myšacy jěž, kotryž waži na 2 kg. Dołhota wopuša je rozdźělna, tak maja kałate jěže jenož krótke wopuše a někotre družiny kosmatych jěžow chětro dołhe. Stawy jěžow su poměrnje krótke.
Kosmy jěžow su zwjetša brune abo šěre a wobsteji pola kałatych jěžow z wjacorych tysac kałačow, słužacych zakitowanju. W strašnym padźe so jěže z pomocu wobručojteho muskla zakuleja (zjěža).
Jěže su zwjetša zemske zwěrjata a nócnje žiwe. W zymje dźerža zymski spar.
Systematika
wobdźěłaćSwójba rozrjaduje so do dweju podswójbow z dźesać rodami a něhdźe 25 družinami:
- Kosmate jěže (Galericinae)
- Wulke myšace jěže (Echinosorex gymnura)
- Małe myšace jěže (Hylomys), tři družiny
- Troskowe jěže (Neotetracus sinensis)
- Hainanske myšace jěže (Neohylomys hainansensis)
- Filipinske myšace jěže (Podogymnura), dwě družinje
- Kałate jěže (Erinaceinae)
- Małowuchate jěže (Erinaceus), štyri družiny (mjez nimi wobě europskej)
- Afriske jěže (Atelerix), štyri družiny
- Stepowe jěže (Mesechinus), dwě družinje
- Dołhowuchate jěže (Hemiechinus), dwě družinje
- Pusćinowe jěže (Paraechinus ), štyri družiny
Wotkaz
wobdźěłać
Commons: Jěže – Zběrka wobrazow, widejow a awdiodatajow