Jidišćina
Jidišćina (ייִדיש) - je germanska rěč.
| kraje | Němska, Zjednoćene staty Ameriki, Brazilska, Israel, Argentinska, Wuchodna Europa | |
| rěčnicy | 3 miliony | |
| znamjenja a klasifikacija | ||
|---|---|---|
| klasifikacija | indoeuropske rěče
| |
| družina pisma | hebrejski alfabet | |
| oficielny status | ||
| hamtska rěč | oficialna mjeńšinowa rěč w Šwedskej, Moldawskej, Nižozemskej a w židowskej autonomnej krajinje | |
| rěčne kody | ||
| ISO 639-1: |
yi | |
| ISO 639-2: | (B) yid | (T) |
| ISO 639-3 (SIL): |
yid | |
| karta | ||
| ||
| wikipedija | ||
Jidišćinu rěča 3 mil. ludźi na cyłym swěće, do holocausta bě přibližnje 12 mil. rěčnikow. Jidišćina je zapadogermanska rěč, ale wona je blisko z němčinu přiwuzna a wobsahuje semitiske a słowjanske elementy.
Pismo
wobdźěłać| Pismik | Transkripcija za YIVO | Mjeno |
| א | shtumer alef | |
| אַ | a | pasekh alef |
| אָ | o | komets alef |
| ב | b | beys |
| בֿ | v | veys |
| ג | g | giml |
| ד | d | daled |
| ה | h | hey |
| ו | u | vov |
| וּ | u | melupm vov |
| ז | z | zayen |
| ח | kh | khes |
| ט | t | tes |
| י | y, i | yud |
| יִ | i | khirek yud |
| כּ | k | kof |
| כ ך | kh | khof, langer khof |
| ל | l | lamed |
| מ ם | m | mem, shlos mem |
| נ ן | n | nun, langer nun |
| ס | s | samekh |
| ע | e | ayin |
| פּ | p | pey |
| פֿ ף | f | fey, langer fey |
| צ ץ | ts | tsadek, langer tsadek |
| ק | k | kuf |
| ר | r | reysh |
| ש | sh | shin |
| שׂ | s | sin |
| תּ | t | tof |
| ת | s | sof |
Jiddiske wosebity znamješka (diagrafy)
wobdźěłać| Pismik | Transkripcija za YIVO | Mjeno |
| װ | v | tsvey vovn |
| זש | zh | zayen-shin |
| טש | tsh | tes-shin |
| ױ | oy | vov yud |
| ײ | ey | tsvey yudn |
| ײַ | ay | pasekh tsvey yudn |
Numerale
wobdźěłać- 1 ejnß
- 2 zwej
- 3 draj
- 4 fir
- 5 finf
- 6 sekß
- 7 sibn
- 8 acht
- 9 najn
- 10 zen
- 11 elf
- 12 zwelf
- 13 drajzn
- 14 ferzn; 15 fufzn ; 16 sechzn ; 17 sibezn
- 20 zwanzik -> -unzwanzik
- 30 drajßik -> -zik; ale 40 ferzik 50 fufzik; 70 sibezik
100 hundert ; 1000 tojsnt; 1000000 milion
928.834 najn hundert acht un zwanzik tojsnt acht hundert fir un drajßik
Přirunanje teksta w jidišćinje a w němčinje
wobdźěłaćGenesis 11: 4-9
- Jidišćina (Přełožił Harris Engelmann)[1]
און זיי האָבן געזאָגט׃ קומט לאָמיר אונדז בויען אַ שטאָט, און אַ טורעם מיט זיַיַו שפּיץ אין הימל, און לאָמיר אונדז מאַכן אַ נאָמען, כּדי מיר זאָלן ניט צעשפּרייט ווערן אויפֿן געזיכט פֿון דער גאַנצער ערד. האָט גאָט אַראָפּגעידידערט צו זען די שטאָט און דעם טורעם, וואָס די מענטשנקינדער האָבן געבויט. און גאָט האָט געזאָגט׃ זע, זיי זיַיַנען איין פֿאָלק, און איין שפּראַך איז ביַיַ זיי אַלעמען, און דאָס איז ערשט אַן אָנהיב פֿון זייער טאָן, און אַצונד וועט פֿון זיי ניט פֿאַרמיטן ווערן אַלץ וואָס זיי טראַכטן צו טאָן. קומט לאָמיר אַראָפּנידערן, און צעמישן דאָרטן זייער שפּראַן, אַז זיי זאָלן ניט פֿאַרשטיין איינער דעם אַנדערנס שפּראַך. און גאָט האָט זיי צעשפּרייט פֿון דאָרטן אויפֿן געזיכט פֿון דער גאַנצער ערד, און זיי האָבן אויפֿגהערט בויען די שטאָט. דרום האָט מען גערופֿן איר נאָמען בבל, וויַיַל דאָרטן האָט גאָט צעמישט די שפּראַן פֿון דער גאַנצער ערד, און פֿון דאָרטן האָט זיי גאָט צעשפּרייט אויפֿן געזיכט פֿון דער גאַנצער ערד.
- Jidišćina (transkripcija)
4. Un zej hobn gezogt: kumt lomir undz bojen a štot, un a turem mit zajn špic in himl, un lomir undz machn a nomen, k'dej mir zoln nit cešprejt vern afn gezicht fun der gancer erd. 5. Hot Got aropgenidert cu zen di štot un dem turem, vos di menčnkinder hobn gebojt. 6. Un Got hot gezogt: ze, zej zajnen ejn folk, un ejn šprach iz baj zej alemen, un dos iz eršt an onhejb fun zejer tun, un acund vet fun zej nit farmitn vern alc vos zej trachtn cu tun. 7. Kumt lomir aropnidern, un cemišn dortn zejer šprach, az zej zoln nit farštejn ejner dem anderns šprach. 8. Un Got hot zej cešprejt fun dortn afn gezicht fun der gancer erd, un zej hobn afgehert bojen di štot. 9. Drum hot men gerufn ir nomen bovel, vajl dortn hot Got cemišt di šprach fun der gancer erd, un fun dortn hot zej Got cešprejt afn gezicht fun der gancer erd.
- Němčina (Schlechter 1951)
4. Und sie sprachen: Wohlan, laßt uns eine Stadt und einen Turm bauen, dessen Spitze bis an den Himmel reicht, daß wir uns einen Namen machen, damit wir ja nicht über die ganze Erde zerstreuet werden! 5.Da fuhr der HERR herab, daß er die Stadt und den Turm sähe, den die Menschenkinder bauten. 6. Und der HERR sprach: Siehe, es ist nur ein einziges Volk, und sie sprechen alle nur eine Sprache, und dies ist der Anfang ihres Unternehmens! Nun wird es ihnen nicht unmöglich sein, alles auszuführen, was sie sich vorgenommen haben. 7. Wohlan, laßt uns hinabfahren und daselbst ihre Sprache verwirren, daß keiner des andern Sprache verstehe! 8. Also zerstreute sie der HERR von dannen über die ganze Erde, daß sie aufhörten die Stadt zu bauen. 9. Daher gab man ihr den Namen Babel, weil der HERR daselbst die Sprache der ganzen Welt verwirrte und sie von dannen über die ganze Erde zerstreute.
Žórła
wobdźěłać- ↑ https://web.archive.org/web/20210917112441/http://yiddish.haifa.ac.il/texts/yehoyesh/welcome.htm Přełožk Stareho zakonja do jidišćiny. (Na stronach hornjoserbskeje Wikipedije je jidiski tekst bohužel deformowany, linki dyrbja přeco naprawo započinać.)
