Krejčerwjeny januškowc
Krejčerwjeny januškowc (Ribes sanguineum) je kerk ze swójby kosmačkowych rostlinow (Grossulariaceae).
| |
| Krejčerwjeny januškowc (Ribes sanguineum) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| Eudikotyledony Jadrowe eudikotyledony | |
| rjad: | (Saxifragales) |
| swójba: | Kosmačkowe rostliny (Grossulariaceae) |
| ród: | Januškowc[1] (Ribes) |
| družina: | Krejčerwjeny januškowc |
| wědomostne mjeno | |
| Ribes sanguineum | |
| Pursh | |
Wopisanje
wobdźěłaćKrejčerwjeny januškowc rosće jako 1 hač 4 metry wysoki lisćo mjetucy, zlochka hałuzaty, w lěće zeleny kerčk. Njenjese ćernje.
Skora je šěrobruna hač čerwjenobruna. Młode wurostki su žałzojće kosmate.
Łopjena
wobdźěłaćMěnjate łopjena maja owalny wobrys, su třilapate hač pjećlapate , na bazy wutrobojte, na hornim boku tróšku zmoršćene, na delnim boku husto šěropjelsćojte a něhdźe runje tak šěroke kaž dołhe (, 5-10 cm). Čerstwe łopjenowe zazelenjenje w nalěću wonja žiwicowje.
Kćenja
wobdźěłaćDwusplažne, napadne kćenja su sylnje róžojte a so pokaza w samsnym času z łopjenami w aprylu hač meji. Wone steja po 5 hač 30 w 3−7 cm dołhich, zrunanych abo přewisowacych kulojtych kićach. Jednotliwe kćenja su 5 hač 10 mm wulke a maja pjeć sylnje čerwjene hač pinkojte krónowe łopješka. Kćenjowe stołpiki su žałzojte.
Płody
wobdźěłaćPłody su ćěmnopurpurne, módrje šědźiwiznojte jahody, kotrež w junija hač juliju zrawja. Jahody su něhdźe 1 cm wulke; wone su jědźne, maja pak małko aromy.
Stejnišćo
wobdźěłaćRosće w bohatych na kerčiny hórstwowych lisćowych lěsach a na zwisach.
Rozšěrjenje
wobdźěłaćKrejčerwjeny januškowc pochadźa ze zapada Sewjerneje Ameriki a wustupuje tam wot Britiskeje Kolumbiskeje hač do Sewjerneje Kaliforniskeje.
Systematika
wobdźěłaćW družinje bu slědowacej warjetetnosći (zdźěla tež jako poddružinje wobhladowanej) rozeznawanej:
- Ribes sanguineum var. glutinosum (Benth.) Loudon
- Ribes sanguineum var. sanguineum
Chromozomowa ličba je 2n=16.
Wužiwanje
wobdźěłaćDla jaskrawje čerwjeneho kćena bu krejčerwjeny januškowc wot lěta 1826 často jako pyšny kerk w zahrodźe sadźena.
Plahowanske formy
wobdźěłaćWjele sortow je su plahowane. Móžne barby kćenjow su: běła hač ćmowočerwjena. Tu někotre sorty:
- 'Brocklebankii': Ma róžojte kćenja a njese złote łopjena.
- 'King Edward VII': Ma kaž karmesin čerwjene kćenja.
- 'Pulborough Scarlet': Ma čerwjene kćenja a bujnje kćěje.
- 'Tydeman's White': Ma běłe kćenja.
- 'White Icicle': Ma běłe kćenja.
Nóžki
wobdźěłaćŽórła
wobdźěłać- Botanica, Bäume und Sträucher, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4467-7, strona 776 (němsce)
- Bruno P. Kremer: Steinbachs Naturführer Bäume & Sträucher, ISBN 978-3-8001-5934-5, strona 276 (němsce)
- Steinbachs Großer Pflanzenführer, ISBN 978-3-8001-7567-3, strona 298 (němsce)
- Brankačk, Jurij: Wobrazowy słownik hornjoserbskich rostlinskich mjenow na CD ROM. Rěčny centrum WITAJ, wudaće za serbske šule. Budyšin 2005.
- Kubát, K. (Hlavní editor): Klíč ke květeně České republiky. Academia, Praha (2002)
- Lajnert, Jan: Rostlinske mjena. Serbske. Němske. Łaćanske. Rjadowane po přirodnym systemje. Volk und Wissen Volkseigener Verlag Berlin (1954)
- Rězak, Filip: Němsko-serbski wšowědny słownik hornjołužiskeje rěče. Donnerhak, Budyšin (1920)
