Pad (gramatika)

Pad (tež kazus) je w gramatice fleksiska kategorija nomena (=deklinacija). Z nim pokaza nomen swoju funkciju znutřka zmysłoweho zwiska sady. W morfologiji je kazus morfologiska kategorija, kotraž je přez system na sebi napřećo stejacych formowych rjadow woznamjenjowany, při tym tute formy poćah předmjeta k druhim předmjetam w dokładnej situaciji wróći. Typisce njese słowo jenož jeničke kazusowe markěrowanje, w někotrych rěčach tola eksistuja tež słowa z dwěmaj a wjace kazusowymi markěrowanjemi .

Etymologija

Pomjenowanje kazus etymologisce wot grjekskeho gramatikarja Dionysios Thrax wróćo chodźe. Wón je nomeny jako wot werba wotpadowacy (němsce 'abfallend' ('abhängig')) wopisował a woznamjenjował tutón proces jako ptosis (πτῶσις) 'pad'. Přejimanje zapřijeća łaćonšćiny je hač dźensniša wobchowało.

Kazusy w hornjoserbšćinje

Hornjoserbšćina ma sydom kazusow (padow):

• nominatiw (zestarjene: mjenowak)
• genitiw (rodźak)
• datiw (dawak)
• akuzatiw (žadak)
• instrumental (posrědnik)
• lokatiw (měsćak)
• wokatiw (wołak)

Kazusy w delnjoserbšćinje

Delnjoserbšćina ma jenož šěsć kazusow, dokelž wokatiw faluje.

Kazusy w słowjanskich rěčach

Ličba kazusow je zdźěla rozdźělna we słowjanskich rěčach, dokelž bołharšćina a makedonšćina wjace nimatej kazusy při nomenach, ale małe kazusy při pronomenach. Wšě druhe rěče maja šěsć abo sydom kazusow.

Prasłowjanska rěč měješe sydom kazusow.

Zapadosłowjanske a wuchodosłowjanske rěče maja rozdźěl mjezy mjechkej a twjerdej deklinaciju, ale w južnosłowjanskich rěčach tutón rozdźěl wjace njeeksistuje.

Kazus w indoeuropskich a druhich rěčach

Indoeuropšćina měješe wósom abo dźewjeć kazusow:

• nominatiw
• genitiw
• datiw
• akuzatiw
• ablatiw
• instrumental
• alatiw (diskutowany)
• wokatiw
• lokatiw

Z toho nastawane rěče (baltiske, słowjanske rěče, ale tež łaćonšćina abo starogrjekšćina) su tute dospołnje abo jenož zdźěla wobchowowałe (zdźěla z druhimi mjenami). Tež němčina měješe před 1.000 lětami hišće instrumental.

Njeindoeuropske rěče (na př. finougriske) znaja zdźěla jasnje wjace kazusow. W finšćinje su na přikład pjatnaće, w madźaršćinje wósomnaće.

Tola je prawje ćežko, dać zapřijeću powšitkownje płaćacu definiciju. Někotre fachowcy dwěluja na tym, zo hodźi so wón na wšě rěče (na př. jendźelšćinu abo madźaršćinu) nałožować.

Kazus w rěčach swěta

Kazus	woznam	přikład	rěče (přikłady)
abesiw	njepřitomnosć wot něčeho	bjez wučerja	madźaršćina, finšćina, estišćina
ablatiw (2)	preč pohibowanje	preč wot wučerja	madźaršćina, finšćina, estišćina, turkowšćina
ablatiw (1)	njedirektny pad	wučerja nastupajo	Sanskrit, łaćonšćina
absolutiw	Subjekty intransitiwnych werbow; Objekty transitiwnych werbow	wučer resp. wučerja	Ergatiwne rěče
adesiw	blisko při	při wučerju	madźaršćina, finšćina, estišćina, litawšćina (něhdy)
akuzatiw	direktny objekt	wučerja, dub	wjele indoeuropskich rěčow, arabšćina, madźaršćina, Esperanto
allatiw abo direktiw	připohibanje	k wučerjej	baskišćina, madźaršćina, finšćina, estišćina, litawšćina (něhdy), tibetišćina
ekwatiw	přirunanje	kaž wučer	sumerišćina
datiw	směr abo adresat; njedirektny objekt	wučerjej	wjele indoeuropskich rěčow, madźaršćina, turkowšćina
delatiw	preč pohibowanje dele z čeho	dele z łódźe	madźaršćina
delimitatiw (lokalny genitiw)	městna přisłušnosć	wučerja, k wučerjej słušacy	baskišćina
derivatiw	pochad	Hamburgowy wučer	turkowšćina
elatiw	won pohibowanje	won z doma	madźaršćina, finšćina, estišćina
ergatiw	Subjekt, kotryž transitiwny werb wuwjedźe	wučer (twori dom...)	baskišćina, samoanišćina, tibetišćina, Inuktitut
esiw	markěrowanje stawa	jako wučer	finšćina, estišćina, Samiske rěče
genitiw	wobsydstwo, poćah	wučerja	wjele indoeuropskich rěčow, arabšćina, tibetišćina(?)
ilatiw	nutř pohibowanje	do doma	madźaršćina, finšćina, estišćina, samiske rěče, litawšćina
inesiw	nutřka	w domu	Baskišćina, madźaršćina, finšćina, estišćina, litawšćina
instruktiw (1)	wasnje	z pomocu wučerja	finšćina
instrumental abo instruktiw (2)	markěrowanje wužića	z wučerjom	Sanskrit, słowjanske rěče, baskišćina, finšćina, madźaršćina
komitatiw	hromadźe z	z wučerjom	baskišćina, estišćina, madźaršćina, tibetišćina, finšćina, samiske rěče
lokatiw	městno	na domu	Sanskrit, słowjanske rěče, letišćina, tibetišćina, samiske rěče, turkowšćina
nominatiw	subjekt	wučer	wšitke indoeuropske rěče, arabšćina, madźaršćina, finšćina, estišćina, samiske rěče
oblikwus	Umfassend??	nastupajo wučerja	Zazaki, Kurmandźišćina, starofrancošćina, jendźelšćina
partitiw	mnóstwo	??an Lehrern	baskišćina, finšćina, estišćina
perlatiw	pohibowanje přez něčo	přez dom	Tocharišćina
posesiw	wobsydstwo	słušejo wučerja	baskišćina
postpozicional	kazus před postpozicijemi		Hindi
prepozitiw	kazus po prepozicijach		rušćina
prolatiw (1)	pohibowanje na powjerchu	přez dom	estišćina
prolatiw (2)	za abo město	za wučerja	baskišćina
sublatiw	pohibowanje na něčo	na łódź	madźaršćina
superesiw	pozicija na	na łódźi	madźaršćina
tendencial	zaměr pohibowanja	w zaměrje wučerja	baskišćina
terminatiw	kónc pohibowanja abo časa	hač do wučerja	baskišćina, estišćina, tibetišćina
translatiw	změna stawa	k wučerjej	madźaršćina, finšćina, estišćina
wokatiw	zarěčenje	(knjezo) wučerjo!	Sanskrit, łaćonšćina, rumunšćina, grjekšćina, Štokawišćina, čěšćina, pólšćina, ukrainšćina, iršćina, serbšćina

Hlej tež:

• Deklinacija
• Rekcija

Pady