CARICOM

Caricom se yon akwonim (sig ki ka li tankou yon mo) an anglè ki vle di Mache Komen Karayib (Caribeen Community), (Comunidad del Caribe nan panyòl), ki gen ladan li plizyè peyi ki pale anglè nan zòn Karayib la, Ayiti ki pale kreyòl ayisyen ak fransè, ak Sirinam ki pale olandè.

Òganizasyon an te kreye nan lane 1973 ak 4 peyi ki se Lababad, Giyàn, Jamayik ak Trinidad ak Tobago; objektif yo se te bay relasyon ant leta Karayib yo jarèt, ak mete sou pye yon mache inik.

Aktyèlman li gen 15 peyi manm ak senk (5) manm asosye, preke tout peyi sa yo jwenn yo nan Commonwealth. Nou jwenn to sèt (7) peyi obsèvatè nan òganizasyon an.

Pwensipal ògan ki pran desizyon nan Caricom lan se konferans chèf leta yo ak konsèy minis yo.


Manm chèf yo
Antigwa ak Babouda (4 jiyè 1974)
Bahamas (4 jiyè 1983)
Lababad (premye out 1973)
Beliz (premye me 1974)
Dominik (premye me 1974)
Grenad (premye me 1974)
Giyana (premye out 1973)
Ayiti (2 jiyè 2002)
Jamayik (premye out 1973)
Montserrat (premye me 1974)
Sent Lisi (premye me 1974)
Sen Kits ak Nevi (26 jiyè 1974)
Sen Vensan ak Grenadin (premye me 1974)
Sirinam (4 jiyè 1995)
Trinidad ak Tobago (premye dout 1973)
Manm asosye yo
Zil Vyèj Britanik (jiyè 1991)
Zil Tik (jiyè 1991)
Angiy (jiyè 1999)
Zil Kayiman (16 me 2002)
Bèmid (2 jiyè 2003)
Peyi obsèvatè
Awouba
Kolonbi
Repiblik Dominikèn
Meksik
Antiy Olandè
Pòtoriko
Venezwela

Listwa

Caricom ranplase yon òganizasyon ki te rele CARIFTA bò lane 1965 ak 1972. CARIFTA te gen pou objektif bay alyans ekonomik peyi ki pale anglè nan Karaib la jarèt o lye de West Indies Federation ki te pran nesans ant 3 janvye 1958 ak 31 me 1962.

Kominote a pran nesans sou non Kominoye ak Mache komen Karaib la ak akò Charaguaramas la kote premye minis Errol W. Barriw peyi Babad, L.F.S. Burnham peyi Giyan, Michael Manley peyi Jamatik ak Eric Williams peyi Trinidad ak Tobago ta pral siyen nan dat 4 jiyè 1973.

Nan dat 5 jiyè 2001 nan 22èm reyinyon manm yo nan Naso (Baamas), chèf leta kominote carayibeyèn nan te pase men nan akò Chaguaramas lan ^[1], kote yo te remete sou pye estati Caricom lan e yo te mete sou pye tou, mache ak ekonomi inik karayibeyèn (CSME sig an anglè). Yon pati nan pase men sa ta pral mennen a kreyasyon Lakou Jistis Karayibeyèn.

Patisipasyon

Ayiti te nan yon premye fwa te antre nan na Caricom tankou yon manm pwoviswa nan dat 4 jiyè 1998, kote'l ta pral vin manm chèf apre kat lane pita.

Nan mas 2004, Ayiti te sispann patisipasyon'l nan Caricom ^[2] sou lòd premye minis Gérard Latortue, paske ansyen prezidan Jean-Bertrand Aristide te fè yon visit nan peyi Jamayik. Caricom ta pral aksepte sòti Ayiti a nan dat 29 fevriye 2004, paske'l pat rekonèt gouvènman interimè a. Ayiti ta pral retounen nan Caricom aprè René Préval te fin eli e te kreye yon lòt gouvènman.

Nan jiyè 1999, Angiy te retounen nan Caricom, men fwa sa tankou manm asosye. Li te nan Caricom depi 1974 jiska 1980 lè sa li te asosye ak Set Kristòf ak Nyevès, nan ansyen eta ki te rele Saint-Kitts-Nevis-Anguilla.

Nan ane 200, minis zafè etranje peyi Repiblik Dominikèn te mande pou Caricom aksepte peyi'l. Lòt manm yo pa't wèl konsa, si'n konsidere pwa popilasyon ak ekonomi Repiblik Dominikèn pa rapò lòt manm yo. Demanm sa ta pral eksplike, paske lòt vwazen sile Ispanyla a: Ayiti, se yon manm Caricom. Yo te fè yon pwopozisyon kote relasyon Caricom ak Repiblik Dominikèn ta dwe sou Asosyasyon Eta Karaib yo (AEC).

Estrikti

Apre gwo pase men ki te fèt nan Caricom lan nan lane 2001, li fonksyone konsa:

Egzekitif

Li gen ladan li

Reprezantan egzekitif chak manm,
yon prezidan (yon è pou chak premye minis peyi manm yo)
yon sekretè jeneral (chèf egzekitif la)
ak yon sekretarya Caricom (chèf ògan administratif la)

Nou jwenn ankò yon kabinè pou preske chak chèf gouvènman kote li resevwa responsabilite oubyen dosye ki gen rapò ak devlopman ak entegrasyon rejyonal.^[3]

Branch lejislatif la

Konsèy Kominote a gen ladan li minis ki responsab zafè konimontè yo, ak lòt minis kote travay yo depann de peyi manm yo. Branch sa a se yon nan ògan pwensipal Kominote a (lòt la se Konferans chèf gouvènman yo). Gen kat (4) lòt konsèy ak 3 komite ki asiste branch lejislatif la.

Lòt konsèy yo

Konsèy finans
Konsèy komès ak devlopman ekonomik
Konsèy zafè etranjè ak kominotè
Konsèy pou devlopman

Komite yo

Komite zafè jiridik ^[4]: li trete zafè jiridik nan konsèy ak òganis yo ki nan Kominite a ;
Komite bidjetè : egzamine pwojè bidjè a ak pwogram travay Sekretarya a.
Komite direktè bank santral yo

Enstitisyon jidisyè yo

Lakou karayibeyèn jistis (CCJ) la, se pral yon ògan ki pral regle pwoblèm nan Caricom. CCJ a gen syèj li nan peyi Trinidad ak Tobago, nan vil Port of Spain.

Ògan kominote Karayib yo

Konferans chèf gouvènman yo
Chèf gouvènman CARICOM yo
Komite minis pèmanan

Sekretarya

Sekretarya Kominote Karayib

Nou jwenn Sekretarya a nan peyi Giyàn, nan vil Georgetown

"To provide dynamic leadership and service, in partnership with Community institutions and Groups, toward the attainment of a viable, internationally competitive and sustainable Community, with improved quality of life for all."

Enstitisyon ki se asosye CARICOM

Bank devlopman Karayib
Inivèsite Giyan
Inivèsite Antiy oksidantal yo
Caribbean Law Institute / Caribbean Law Institute Centre (CLI / CLIC)
Òganizasyon Eta Karayib oryantal (OECO)

Ògan segondè yo

Lòt ògan

Enstitisyon ki fèt nan Caricom

Anpil enstitisyon ta pral kreye sou inisyativ Caricom, tankou:

Instituto Meteorológico del Caribe (CMI),
la Organización Meteorológica del Caribe (CMO),
el Instituto de Investigaciones Agrícolas del Caribe (CARDI),
el Centro Regional para la Educación y Entrenamiento en Veterinaria y Salud Animal et
el Instituto para la Alimentación y Nutrición del Caribe (CFNI)

Lòt enstitisyon ki vin asosye ak Caricom :

el Banco de Desarrollo del Caribe (CDB),
l'Université du Guyana,
l'Université des Indes occidentales et
l'Organisation des États de la Caraïbe orientale (OECS).

Pwojè CARICOM yo

Mache inik CARICOM

Nan dat 5 janvye 2005, Jamayik, Lababad ak Trinidad te siyen yon akò.

Yo te panse pou lòt douz peyi manm yo ke antre nan Mache a avan ane a te fini. Akò a te ofisyèl an janvye 2006, ki te gen nan li premye manm sa yo: Lababad, Beliz, Jamayik, Giyàn, Sirinam ak Trinidad ak Tobago. Montserrat ap goumen pou wè si Angletè dakò pou'l ka antre nan Mache a. Ayiti pap antre nan mache a pou pwoblèm politik intèn e Baamas pap antre pou tèt yon dispozisyon kote travayè yo gen otorizasyon pou deplase lib e libè.

Sekretarya Caricom la gen relasyon ak Òganizasyon Karayib oryental.

Paspò Caricom lan

Paspò sa pèmèt manm li yo sikile lib e libè nan tout etan peyi manm yo, li ta mande tou pou tout sitwayen yo adopte yon sèl idantite. Nouvo paspò yo gen plis sekirite kounyea e machin ka li yo. Nan dat 7 janvye 2005, peyi Sirinam ta pral devni premye peyi ki itilize paspò Caricom lan. Answit nan avril 2005 Sen Vensan ak Grenadin ta pral fè menm chimen an, e nan dat 25 oktòb 2005, Sen Christòf ak Nyevès te kòmanse itilize'l tou. Lòt eta manm yo ta dwe fè menm jan an tout otan stòk ansyen paspò yo ap fini.

Kòman paspò a ye

twa koulò yo se:

Ble pou sivil
Vè pou reprezantan gouvènman
wouj pou Diplomat

Anpil fwa, yo mete senbòl nasyonal yo ak senbòl Caricom nan kòt a kòt. Se yon konpayi ki rele Canadian Bank Note Company ki te fè paspò Sirinam yo pou yon total de 1 milyon edmi dola sou senk ane.

Pwojè fiti

Liezon lin aeryèn yo
Règleman pou sosyete sivil
Linyon monetè
Peplasman lib e libè
Linyon politik
Bous rejyonal
Santral acha

Lib echany

Depi nan lane 2001, Peyi Caricom yo te gen pou objektif mete sou pye yon akò lib echany ak tou patnè lokal yo ak rejyonal. Prosesis sa a se nan kad Caribbean Regional Negociating Machinery (CRNM).

Akò preferansyèl

CARICOM - Venezwela (premye janvye 1993)
CARICOM - Kolonbi (premye janvye 1995)

Akò pou lib echanj

CARICOM - Kiba (Erreur de script : la fonction « modelDate » n’existe pas.)
CARICOM - Repiblik Dominikèn (Erreur de script : la fonction « modelDate » n’existe pas.)
CARICOM - Kosta Rika (9 mas 2004)

A letid

CARICOM - Kanada : Kanada ap fini ak akò lib echany ak Amerik Santral CAFTA.
CARICOM - Inyon Ewopeyèn
CARICOM - Mercosur : negosiyasyon yo te kòmanse nan me 2005

Anplis, douz manm Caricom (Babad ak Trinidad ak Tobago pa ladan'l), fè alyans ak Petrocaibe nan lane 2005 ak Venezwela kote'l pèmèt peyi ki siyen yo achte petwòl nan men Venezwela nan kondisyon yo chwazi ke yo ka peyi a.

Referans

↑ « Pase men nan akò Chaguaramas lan ». Archived from the original on 2007-10-07. Retrieved 2010-06-23.
↑ Haiti suspends ties with CARICOM
↑ « Regional Portfolios of CARICOM Heads of Government ». Archived from the original on 2008-05-02. Retrieved 2010-06-23.
↑ « CARICOM Laws ». Archived from the original on 2007-06-09. Retrieved 2010-06-23.

Lyen deyò

Sitwèb ofisyèl CARICOM
Entegrasyon Amerik Latin ak Karayib nan Mercosur sou notisur.com

[1] « Pase men nan akò Chaguaramas lan ». Archived from the original on 2007-10-07. Retrieved 2010-06-23.

[2] Haiti suspends ties with CARICOM

[3] « Regional Portfolios of CARICOM Heads of Government ». Archived from the original on 2008-05-02. Retrieved 2010-06-23.

[4] « CARICOM Laws ». Archived from the original on 2007-06-09. Retrieved 2010-06-23.

[1]

[2]

[3]

[4]