Վիքիպեդիա

Կոշիկ

Կոշիկ, մարդու ոտքը պաշտպանելու և հարմարավետ դարձնելու համար նախատեսված հարմարանք։ Չնայած մարդու ոտքը կարող է հարմարվել տարբեր լանդշաֆտներին և կլիմայական պայմաններին, բայց այն խոցելի է, և կոշիկները պաշտպանություն են ապահովում։ Ի սկզբանե ձևը կապված է ֆունկցիոնալության հետ, բայց ժամանակի ընթացքում կոշիկները նաև դարձել են նորաձևության առարկա։ Որոշ կոշիկներ հանդիսանում են պաշտպանիչ հանդերձանք, օրինակ՝ պողպատե ծայրով կոշիկները, որոնք կրում են արդյունաբերական օբյեկտներում։

Three blue shelves on a black background. The top shelf displays a pair of pink high heels, a wedge sandal and a dance heel shoe. The middle shelf displays a variety of low-heeled, slipper-type shoes. The bottom shelf displays two antique heeled shoes and a pair of kid's shoes.
Հյուսիսային Եվրոպայի թանգարանում ցուցադրված մի շարք կոշիկներ, ներառյալ՝ 1700-1960-ականների մոդելները

Բացի այդ, կոշիկները հաճախ ոճային առումով փոփոխվել են, ինչպիսիք են բարձրակրունկ կոշիկները, որոնք կանայք ամենից հաճախ կրում են նորաձևության միջոցառումների ժամանակ։ Ժամանակակից կոշիկները մեծապես տարբերվոմ են ոճով, բարդությամբ և արժեքով։ Բազային սանդալները բաղկացած են միայն բարակ ներբանից և պարզ ժապավենից։ Հայտնի դիզայներների կոշիկները պատրաստվում են թանկարժեք նյութերից, ունեն բարդ կառուցվածք և վաճառվում են մեծ գումարներով։ Կոշիկի որոշ տեսակներ նախատեսված են հատուկ նպատակների համար, ինչպիսիք են այն կոշիկները, որոնք հատուկ նախագծված են լեռնագնացության կամ դահուկավազքի համար, իսկ մյուսներն ունեն ավելի լայն կիրառություն, ինչպիսիք են սպորտային կոշիկները, որոնք հատուկ նշանակության սպորտային կոշիկներից վերածվել են ընդհանուր նշանակության կոշիկների։

Ավանդաբար, կոշիկները պատրաստվել են կաշվից, փայտից կամ կտավից, բայց ավելի ու ավելի հաճախ դրանք պատրաստվել են ռետինից, պլաստմասսայից և նավթաքիմիական ծագման այլ նյութերից[1]։ Ամբողջ աշխարհում կոշիկի արդյունաբերությունը տարեկան բերում է 200 միլիարդ դոլար[1]։ Կոշիկի 90%-ը հայտնվում է աղբավայրերում, քանի որ նյութերը դժվար է առանձնացնել, վերամշակել կամ այլ կերպ նորից օգտագործել[1]։

Պատմություն

խմբագրել

Հնություն

խմբագրել
 
Հայաստանում հայտնաբերված հայտնի ամենահին կաշվե կոշիկը՝ Արենի 1 կոշիկը, որը մոտ 5500 տարեկան է
 
Իսպանիայում հայտնաբերված մ.թ.ա.6-րդ կամ 5-րդ հազարամյակի էսպարտո սանդալներ
 
Տղամարդկանց[2], կանանց և մանկական կոշիկներ Շոտլանդիայի Հռոմեական Ֆորտ Բար Հիլլ քաղաքից[3][4]

Ամենավաղ վկայությունները

խմբագրել

Հայտնի ամենավաղ կոշիկները որդանման կեղևի սանդալներն են, որոնք թվագրվել են մ.թ.ա. մոտ 7000 կամ 8000 թվականներով, սրանք հայտնաբերվել են ԱՄՆ-ի Օրեգոն նահանգի Ֆորտ Ռոք քարանձավում 1938 թվականին[5]։ Աշխարհի ամենահին կաշվե կոշիկը, որը պատրաստված է կովի կաշվի մի կտորից, կաշվե լարով կապած է առջևի և հետևի կարերի վրա, հայտնաբերվել է Հայաստանի Արենի-1 քարանձավային համալիրում 2008 թվականին և ենթադրվում է, որ թվագրվում է մ.թ.ա. 3500 թվականով[6][7]։ Ötzi The Iceman կոշիկները, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա. 3300 թվականով, առանձնանում են շագանակագույն արջի մաշկի հիմքով, եղնիկի մաշկի կողային ներդիրներով և առափնյա պարանի ցանցով, որը ամուր փաթաթվել է ոտքին[6]։ Հնագետները գնահատել են, որ այս կաշվե կոշիկը պատրաստվել է մ.թ.ա. 1800-ից 1100 թվականներին՝ այն դարձնելով Սկանդինավիայում հայտնաբերված ամենահին հագուստը։ Սանդալներ և բուսական մանրաթելերի վրա հիմնված այլ կոշիկներ հայտնաբերվել են Կուևա դե լոս Մուրսիելագոսում, Ալբինյոլայում, Իսպանիայի հարավում, 2023 թվականին, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա. մոտ 7500-4200 թվականներով[8]։

Ենթադրվում է, որ կոշիկները գոյություն են ունեցել ավելի վաղ, բայց քանի որ օգտագործված նյութերը շատ շուտ փչացող են եղել, դժվար է գտնել ամենավաղ կոշիկների ապացույցները։ Այնուամենայնիվ, կան որոշ ապացույցներ, որոնք կարող են վկայել ամենաառաջին կոշիկների մասին[9]։

Կոշիկների կամ սանդալների մասին հուշում են ոտքերի հետքերը, քանի որ չեն հայտնաբերվել մատների հետքեր և երեք փոքր խորշեր, հետքերը հայտնաբերվել են Garden Route ազգային պարկում, Addo Elephant National Park-ում և Հարավային Աֆրիկայի Gucamma բնության արգելոցում[10]։ Դրանք թվագրվում են մ.թ.ա. 73․000-ից 136․000 տարի ժամանակահատվածով։ Նման կոշիկների գոյության հաստատումը այս ժամանակաշրջանին պատկանող ոսկրային կոճղերի գտածոն է, որից կարող էին պատրաստվել սովորական կոշիկներ[10]։

Ապացույցների մեկ այլ աղբյուր է մատների ոսկորների ուսումնասիրությունը, նկատվել է, որ դրանց հաստությունը նվազել է մոտ 40․000-ից 26․000 տարի առաջ։ Սա հնագետներին հանգեցրել է այն եզրակացության, որ գոյություն է ունեցել կոշիկ, քանի որ դա հանգեցրել է ոսկորների ավելի քիչ աճի, ինչն էլ հանգեցրել է մատների կարճացման[11]։ Ամենավաղ նմուշները շատ պարզ էին, հաճախ դրանք պարզապես կաշվից պատրաստված «ոտնամաններ» էին՝ ոտքերը քարերից, բեկորներից և ցրտից պաշտպանելու համար։

Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկա

խմբագրել

Հյուսիսային Ամերիկայի շատ հին բնիկներ կրել են նմանատիպ տեսակի կոշիկներ, որոնք հայտնի են որպես մոկասիններ։ Դրանք ամուր, փափուկ ներբաններով կոշիկներ են եղել, որոնք սովորաբար պատրաստվել են բիզոնի կամ այլ կենդանու կաշվից։ Շատ մոկասիններ զարդարված են եղել տարբեր ուլունքներով և զարդանախշերով[12]։ Մոկասինները նախատեսված չեն եղել անջրանցիկ լինելու համար, և խոնավ եղանակին և ամռան տաք ամիսներին բնիկ ամերիկացիների մեծ մասը ոտաբոբիկ է քայլել։ Սիսալ բույսի տերևներն օգտագործվել են Հարավային Ամերիկայում թել պատրաստելու համար, մինչդեռ Մեքսիկայի բնիկները օգտագործել են Յուկա բույսը[13][14]։

Աֆրիկա և Մերձավոր Արևելք

խմբագրել

Երբ քաղաքակրթությունները սկսել են զարգանալ, նրանք սկսել են կրել ժապավենային սանդալներ, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա. 4000 թվականին։ Թերևս լավագույն տերմինը օգտագործվել է Եգիպտոսի Թեբե քաղաքում՝ այս սանդալները նկարագրելու համար[15]։ Այս սանդալներից առաջինը հայտնաբերվել է միջին թագավորության դարաշրջանում, բայց հնարավոր է, որ դրանք հայտնվել են վաղ դինաստիկ շրջանում։ Եվրոպայում հայտնաբերված մեկ զույգը պատրաստված է եղել պապիրուսի տերևներից և թվագրվել է մոտավորապես 1500 տարի[16]։ Դրանք կրել են նաև Երուսաղեմում քրիստոնեական դարաշրջանի առաջին դարում։ Շատ քաղաքակրթություններ հագել են ժապավենային սանդալներ որոնք նաև պատրաստվել են այլ նյութերից։ Հին եգիպտական սանդալնել են պապիրուսից և արմավենու տերևներից պատրաստվածները։ Աֆրիկայի մասայները դրանք պատրաստել են հում կաշվից։ Հնդկաստանում դրանք պատրաստել են փայտից։

Չնայած ժապավենային սանդալները սովորաբար կրել են, հին ժամանակներում շատ ազգեր, ինչպիսիք են եգիպտացիները, հնդիկները և հույները, կոշիկի մեծ կարիք չեն տեսել ժամանակի մեծ մասը նախընտրել են ոտաբոբիկ քայլել[17]։ Եգիպտացիներն ու հնդիկները որոշ չափով օգտագործել են դեկորատիվ կոշիկներ, ինչպիսիք են առանց ներբանի սանդալները, որոնք հայտնի են որպես «Կլեոպատրա»,որոնք ոչ մի պաշտպանություն չեն ապահովել ոտքերի համար։

Ասիա և Եվրոպա

խմբագրել

Հին հույները հիմնականում կոշիկները կրել են իրենց ցանկությամբ, համարելով ոչ էսթետիկ և ավելորդ։ Կոշիկները հիմնականում կրել են թատրոնում՝ որպես հասակն ավելացնելու միջոց, իսկ շատերը նախընտրել են ոտաբոբիկ քայլել[17]։ Հին օլիմպիական խաղերին մարզիկները մասնակցել են ոտաբոբիկ և մերկ[18]։ Նույնիսկ աստվածներին ու հերոսներին հիմնականում պատկերել են ոտաբոբիկ։ Նրանք կռվել են ոտաբոբիկ, Ալեքսանդր Մակեդոնացին նվաճել է իր հսկայական կայսրությունը ոտաբոբիկ բանակներով[19]։

 
Հռոմեացի զինվորների կոշիկներ

Հռոմեացիները, որոնք նվաճել են հույներին և ընդունել են նրանց մշակույթի շատ ասպեկտներ, չեն ընդունել կոշիկի և հագուստի հունական ընկալումը։ Հռոմեական հագուստը համարվել է ուժի նշան, իսկ կոշիկները՝ քաղաքակիրթ աշխարհում ապրելու անհրաժեշտություն, թեև ստրուկներն ու մուրացկանները սովորաբար ոտաբոբիկ են քայլել[17]։ Հռոմեացի զինվորներին տրվել են քիրալ կոշիկներ (ձախ և աջ կոշիկները տարբերվում էին միմյանցից)[20]։ Soldier զինվորական կոշիկներն ունեցել են գամված ներդիրներ՝ կաշվի կյանքը երկարացնելու, հարմարավետությունը բարձրացնելու և ձգվածություն ապահովելու համար։ Այս կոշիկների դիզայնը մատնանշել է սպաների կոչումը։ Որքան ավելի բարդ են եղել նշանները, և որքան բարձր է եղել կոշիկը ոտքին, այնքան բարձր է եղել զինվորի կոչումը[21]։ Աստվածաշնչում հիշատակություններ կան կոշիկ կրելու մասին։ Չինաստանում և Ճապոնիայում օգտագործել են բրնձի ծղոտներ։

Մոտավորապես մ.թ.ա. 4-ից հույները սկսել են կրել խորհրդանշական կոշիկներ։ Դրանք զարդարված են եղել՝ հստակ ցույց տալու համար սեփականատիրոջ կարգավիճակը։ Կուրտիզանուհիները կրել են կաշվե կոշիկներ՝ ներկված սպիտակ, կանաչ, կիտրոնի կամ դեղին գույներով, իսկ երիտասարդ կանայք՝ նշանված կամ նոր ամուսնացած, կրել են լրիվ սպիտակ կոշիկներ։ Ավելի բաց երանգի կոշիկները ավելի թանկ են եղել և հանդիսացել են բարձր դասի, հարստության խորհրդանիշ։ Հաճախ ներբանների վրա հաղորդագրություն է փորագրվել, որպեսզի այն դրոշմվի գետնին։ Այդ ժամանակ կոշկակարները դարձել են նշանավոր մասնագիտություն, իսկ հույն կոշկակարները հայտնի են դարձել Հռոմեական կայսրությունում[22]։

Միջին դարեր և վաղ նոր ժամանակներ

խմբագրել

Ասիա և Եվրոպա

խմբագրել

Միջնադարում Պիրենեյների սովորական ամենօրյա կոշիկները էսպադրիլներն են եղել։ Սրանք սանդալներ են եղել՝ հյուսված ջուտե ներբանով և գործվածքային վերևով, հաճախ գործվածքային ժանյակներով, որոնք կապվում են եղել կոճի շուրջը։ Տերմինը ֆրանսերեն է և գալիս է էսպարտո խոտից։ Կոշիկը ծագել է Իսպանիայի Կատալոնիայի շրջանում դեռ 13-րդ դարում, և այն սովորաբար կրել են շրջանի ֆերմերային համայնքների գյուղացիները[14]։

Նոր ոճերը սկսել են զարգանալ Չինաստանի Սոնգ դինաստիայի օրոք, որոնցից մեկը ոտքերի ժապավենների դեբյուտն է եղել։ Դրանք սկզբում օգտագործվում էին հանի ազնվական դասերի կողմից, բայց շուտով տարածվեցին ամբողջ հասարակության մեջ։ Կանայք այս կոշիկներն օգտագործել են իրենց լոտոսի ոտքերը զարգացնելու համար, ինչը գրավում էր տղամարդկանց։ Ենթադրվում է, որ այս պրակտիկան սկիզբ է առել Շանգ դինաստիայի օրոք, բայց հայտնի է դարձել մ.թ.ա. մոտ 960 թվականին[23]։

 
Հոլանդական կոշիկներ, որոնք հայտնաբերվել են Բելգիայի Օստենդ քաղաքի մոտակայքում գտնվող Վալրավերսիյդ քաղաքում

Միջնադարում կոշիկները կարող էին ունենալ մինչև երկու ոտնաչափ երկարություն, իսկ գուլպաները երբեմն լցված են եղել մազերով, բուրդով, մամուռով կամ խոտով[24]։ Միջնադարյան շատ կոշիկներ պատրաստված են եղել «շրջված ձիաձետի» մեթոդով, որի ժամանակ տերևը շրջել են աջ կողմ և դեպի դուրս, ձգել են ներբանի վրա և կարով միացրել եզրին[25]։ Այնուհետև կոշիկը շրջել են դեպի ներս, որպեսզի ներբանը դրսից լինի։ Կոշիկի որոշ տեսակներ նախագծել են ծալովի փեղկերով կամ կապերով, որպեսզի ավելի լավ տեղավորվի ոտքին[26]։ Մոտ 1500 թվականին turnshoe մեթոդը փոխարինվել է Rand-ի ճեղքված մեթոդով (ըստ որի վերին մասը կարվել է շատ ավելի կոշտ ներբանի վրա, և կոշիկները չեն շրջվել ներսից[27]): Բայց Turnshoe մեթոդը օգտագործվել է պարային և այլ հատուկ կոշիկներ պատրաստելու համար։

15-րդ դարում Եվրոպայում պատենները հայտնի են դարձել ինչպես տղամարդկանց, այնպես էլ կանանց շրջանում։ Նրանք համարվել են ժամանակակից բարձրակրունկ կոշիկների նախորդներ, մինչդեռ Եվրոպայում աղքատներն ու ցածր խավերը, ինչպես նաև նոր աշխարհի ստրուկները ոտաբոբիկ են քայլել[28]։ 15-րդ դարում Կրակովը նորաձև էր Եվրոպայում[17]։ Կոշիկի այս ոճն այդպես է կոչվել, քանի որ ենթադրվում է, որ այն ծագել է Լեհաստանի մայրաքաղաք Կրակովում։ Այս ոճը բնութագրվել է կոշիկի գուլպանով, որը հայտնի է որպես polaine, որը հաճախ աջակցվում էր ծնկին կապած կետի բեղերով, որպեսզի գուլպանը չխանգարի քայլելիս[29]։ Այս կոշիկները հայտնի են դարձել Վենետիկում և ամբողջ Եվրոպայում՝ որպես կարգավիճակի խորհրդանիշ, որը վկայել է հարստության և սոցիալական դիրքի մասին։ 16-րդ դարում թագավորական ընտանիքի անդամները, ինչպիսիք են Եկատերինա Մեդիչին կամ անգլիացի Մարիա I-ը, սկսել են կրել բարձրակրունկ կոշիկներ՝ ավելի բարձրահասակ կամ ավելի մեծ տեսք ունենալու համար, քան կյանքում։ 1580 թվականին դրանք կրել են նույնիսկ տղամարդիկ, իսկ իշխանություն կամ հարստություն ունեցող մարդուն հաճախ անվանել են «բարձրակրունկ մարդ»[28]։ 17-րդ դարում Ֆրանսիայում կրունկները կրել են բացառապես արիստոկրատները։ Ֆրանսիայի թագավոր Լյուդովիկոսը արգելել է որևէ մեկին կրել կարմիր բարձրակրունկ կոշիկներ, բացառությամբ իր և իր թագավորական արքունիքի[30]։

Ի վերջո, հորինվել են ժամանակակից կոշիկներ՝ կարված ներբաններով։ 17-րդ դարից սկսած՝ կաշվե կոշիկների մեծ մասի համար օգտագործվել է կարված ներբան։ Սա 21-րդ դարում էլ մնում է ստանդարտ բարձրակարգ հագուստի կոշիկների համար։ Մինչև մոտ 1800 թվականը Rand-ի ճեղքված կոշիկները սովորաբար պատրաստվել են առանց ձախ կամ աջ ոտքի տարբերակման։ նման կոշիկները կոչվել են «ուղիղ»[31]։

Արդյունաբերական դարաշրջան

խմբագրել

Ասիա և եվրոպա

խմբագրել
 
Կոշկակարը վրացական դարաշրջանում, «Անգլիական մասնագիտությունների գրքից», 1821 թ.

Կոշիկի արտադրությունն ավելի առևտրայնացվել է 18-րդ դարի կեսերին, քանի որ այն ընդլայնվել է որպես արհեստագործական արդյունաբերություն։ Տարածքի շատ փոքր արտադրողների կողմից պատրաստված կոշիկները սկսել են պահեստավորվել մեծ պահեստներում։

Մինչև 19-րդ դարը կոշիկի արտադրությունը Ավանդական արհեստ է եղել, բայց դարի վերջին գործընթացը գրեթե ամբողջությամբ մեքենայացված է եղել, և արտադրությունն իրականացվել է խոշոր գործարաններում։ Չնայած զանգվածային արտադրության ակնհայտ տնտեսական օգուտներին, գործարանային համակարգը արտադրել է կոշիկներ՝ առանց անհատական տարբերակման, որը կարողացել է ապահովել ավանդական կոշկագործը։

19-րդ դարում չինացի ֆեմինիստները կոչ են արել վերջ տալ ոտքերի ժապավենների օգտագործմանը, իսկ 1902 թվականին արգելել են։ Արգելքը հետո վերացվել է, մինչև 1911 թվականին այն կրկին արգելվել է նոր կառավարության կողմից։ Այն արդյունավետ է եղել ափամերձ քաղաքներում, բայց գյուղական քաղաքները շարունակվել են գոյություն ունենալ առանց մեծ կարգավորման։ Մաո Էդզեդոնգը այս կանոնը գործի է դրել 1949 թվականին, և այն գործում է նաև 21-րդ դարում[23]։

Մեխանիզացման առաջին քայլերը ձեռնարկվել են Նապոլեոնյան պատերազմների ժամանակ ինժեներ Մարկ Բրյունելի կողմից։ Նա բրիտանական բանակի զինվորների կոշիկների զանգվածային արտադրության համար սարքավորումներ է մշակել։ 1812 թվականին նա մշակել է մեխերով կոշիկ պատրաստելու մեքենա և սխեմա, որն ավտոմատ կերպով ամրացրել է ներբանները դեպի վեր՝ օգտագործելով մետաղական քորոցներ կամ մեխեր։ Յորքի դուքսի աջակցությամբ կոշիկները պատրաստվել են և, իրենց ամրության շնորհիվ օգտագործվել են բանակում[32]։ Նույն թվականին պտուտակների և փականների օգտագործումը արտոնագրվել է Ռիչարդ Վուդմանի կողմից։ Բրունելի համակարգը նկարագրվել է Ռիչարդ Ֆիլիպսի կողմից, ով այցելել է իր Բաթերսիի գործարան:

 
Կանացի կոշիկներ, Չինաստան, Շանսի կամ Նինբո ոճով, 19-րդ դարի վերջ 20-րդ դարի սկիզբ
 
19-րդ դարի վերջին կոշիկի արդյունաբերությունը տեղափոխվեց գործարան և ավելի ու ավելի մեքենայացվեց ։ Լուսանկարում՝ կոշիկի կարի արտադրամաս B.F.Spinney & Co. Լինն, Մասաչուսեթս, 1872

Արտադրության յուրաքանչյուր փուլում օգտագործվել են ամենաէլեգանտ և ճշգրիտ սարքավորումները, յուրաքանչյուր գործողություն կատարվում է մեկ ձեռքով, յուրաքանչյուր կոշիկ անցնում է քսանհինգ ձեռքի միջով, որոնք պատրաստվել են կաշվից։ Բոլոր մասերը պատրաստվել են մեխանիկական ունակությունների հնարամիտ կիրառմամբ և բոլոր մանրամասները տարբերվել ենն կատարման ճշգրտությամբ։ Քանի որ յուրաքանչյուր մարդ այս գործընթացում կատարել է միայն մեկ քայլ, ինչը ենթադրում է գիտելիքների պակաս այն մասին, թե ինչ են անում նրանք, ովքեր գտնվել են իրենից առաջ, ուստի վարձու մարդիկ կոշկակարներ չեն եղել, այլ վիրավոր զինվորներ, ովքեր ունակ են եղել մի քանի ժամվա ընթացքում տիրապետել իրենց համապատասխան պարտականություններին։ Պայմանագիրը, որով այս կոշիկները մատակարարվել են կառավարությանը, կազմել է 6 շիլլինգ 6 պենս մեկ զույգի համար, ինչը առնվազն 2 շիլլինգով պակաս է, քան նախկինում վճարվել է անհավասար չափի և անհավասար մակերեսով ապրանքի համար[33]։

Այնուամենայնիվ, երբ պատերազմն ավարտվե էր 1815 թվականին, ձեռքի աշխատանքը շատ ավելի էր էժանացել, և ռազմական սարքավորումների պահանջարկը նվազել է։ Արդյունքում, Բրունելի համակարգը դադարել է շահույթ բերել, և շուտով այն դադարել է գործել[32]։

Հյուսիսային և Հարավային Ամերիկա

խմբագրել

Ղրիմի պատերազմի ժամանակ նմանատիպ պահանջները խթանել են մեխանիզացիայի և զանգվածային արտադրության մեթոդների նկատմամբ հետաքրքրության վերսկսումը, որոնք պարզվել է, որ ավելի դիմացկուն է[32]։ Լեսթերից կոշկակար Թոմաս Քրիկը արտոնագրել է գամման մեքենայի դիզայնը 1853 թվականին։ Նրա մեքենան օգտագործվել է որպես երկաթե ափսե՝ երկաթե գամերը ներբանի մեջ սեղմելու համար։ Այս գործընթացը զգալիորեն մեծացրել է արտադրության արագությունն ու արդյունավետությունը։ 1850 թվականների կեսերին նա նաև ներմուծել է գոլորշու շարժակազմերի օգտագործումը կաշվի կարծրացման և կտրող մեքենաների համար[34]։

 
Գովազդ McClure ' s ամսագրի 1896 թվականի համարում «Regal»-ի համար
 
Ատիլա, 1910-ականների նախկին կոշիկի գործարան Ֆինլանդիայի Տամպերե քաղաքում

Կարի մեքենան ներկայացվել է 1846 թվականին և ապահովել կոշիկի արտադրության մեքենայացման այլընտրանքային մեթոդ։ 1850 թվականների վերջին արդյունաբերությունը սկսել է վերակողմնորոշվել դեպի ժամանակակից գործարաններ, հիմնականում ԱՄՆ-ում և Անգլիայի որոշ տարածքներում։ Կոշիկի կարի մեքենան հորինել է ամերիկացի Լայման Բլեյքը 1856 թվականին և կատարելագործել 1864 թվականին։ Համագործակցելով Մաքքեյի հետ՝ Նրա սարքը հայտնի է դարձել որպես McKay կարի մեքենա և արագորեն ընդունվել արտադրողների կողմից Նոր Անգլիայում։ Քանի որ այս նորարարությունների պատճառով արտադրական գծում խցանումներ են առաջացել, ավելի ու ավելի շատ արտադրական փուլեր, ինչպիսիք են գծանշումը և ավարտը, ավտոմատացվել են։ 1890-ականներին մեքենայացման գործընթացը հիմնականում ավարտվել է[35]։

Գլոբալիզացիա

խմբագրել

Առանց կարերի, այսինքն՝ սոսնձված կոշիկների պատրաստման գործընթացը՝ AGO-ն, մշակել է 1910 թվականին։ 20-րդ դարի կեսերից կաուչուկի, պլաստմասսայի, սինթետիկ գործվածքների և արդյունաբերական սոսինձների առաջընթացը արտադրողներին թույլ է տվել ստեղծել կոշիկներ, որոնք զգալիորեն տարբերվել են արտադրության ավանդական մեթոդներից։ Կաշին, որն ավելի վաղ ոճերի հիմնական նյութն է եղել, մնացել է ստանդարտ թանկարժեք մոդելային կոշիկների մեջ, բայց սպորտային կոշիկները քիչ են պատրաստվում բնական կաշվից կամ ընդհանրապես չկան։ Ներբանները, որոնք ժամանակին ձեռքով խնամքով կարվել են, այժմ ավելի հաճախ կարվում են մեքենայական կարով կամ պարզապես սոսնձվում են։ Նոր նյութերից շատերը, ինչպիսիք են կաուչուկը և պլաստմասսաները, կոշիկները դարձրել են ավելի քիչ կենսաքայքայվող։ Ենթադրվում է, որ զանգվածային արտադրության կոշիկների մեծ մասը 1000 տարի է պահանջում աղբանոցում քայքայվելու համար[36]։ 2000 թվականների վերջին որոշ կոշկագործներ ուշադրություն սկսեցին դարձնել այս խնդրին և սկսեցին արտադրել կոշիկներ, որոնք ամբողջությամբ պատրաստված են քայքայվող նյութերից[37][38]։

2007 թվականին կոշիկի համաշխարհային արդյունաբերության ընդհանուր շուկան եկամուտների առումով կազմել է 107,4 միլիարդ դոլար։ Չինաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունում կոշիկ արտադրողներին բաժին է ընկնում արտադրության 63%-ը, համաշխարհային արտահանման 40,5%-ը և արդյունաբերության եկամուտների 55%-ը։ Այնուամենայնիվ, Եվրոպայում շատ արտադրողներ գերակշռում են ավելի բարձր ավելացված արժեքով[39]։

Մշակույթ և բանահյուսություն

խմբագրել

Որպես մարդկային մշակույթի և քաղաքակրթության անբաժանելի մաս՝ կոշիկներն իրենց արտացոլումն են գտել մեր մշակույթի, բանահյուսության և արվեստի մեջ:1948 թվականին Փենսիլվանիա նահանգի Հալամ քաղաքում կոշիկի վաճառող Մահլոն Հեյնսը որպես գովազդի ձև կառուցեց իսկական տուն՝ աշխատանքային կոշիկի տեսքով։ Հեյնսի կոշիկի տունը վարձակալվել է նորապսակներին և տարեցներին մինչև նրա մահը՝ 1962 թվականը։ Այդ ժամանակից ի վեր այն ծառայել է որպես պաղպաղակի սրահ, մահճակալ և նախաճաշ և թանգարան։ Այն դեռ կանգուն է և Հայտնի ճամփեզրի տեսարժան վայր է[40]։

 
Հեյնսի կոշիկի տունը Հալամում, Փենսիլվանիա
 
Սպորտային կոշիկներ Հոնկոնգում
 
Մանկական կոշիկներ լադախի դպրոցում

Կոշիկները կարևոր դեր են խաղացել «Մոխրոտը» և «Կարմիր կոշիկները» մանկական գրքի էկրանավորման մեջ սյուժեում առանցքային դեր են խաղացել կարմիր ռուբինեային կոշիկները։ 1985 թվականի «Մարդը մեկ կարմիր կոշիկով» կատակերգությունում էքսցենտրիկ տղամարդը կրում է մեկ սովորական բիզնես կոշիկ և մեկ կարմիր կոշիկ, որը դառնում է սյուժեի կենտրոնական մասը։

Աստվածաշնչի Հին Կտակարանում կոշիկներն օգտագործվել են անօգուտ կամ ցածրարժեք ինչ-որ բան նշելու համար։ Նոր Կտակարանում կոշիկները հանելը խորհրդանշում է ստրկությունը։ Հին սեմիտական ժողովուրդները կոշիկները հանելու գործողությունը դիտում էին որպես հարգանքի նշան, երբ մոտենում էին սուրբ մարդուն կամ վայրին[41]։ Ելից գրքում Մովսես Մարգարեյին հանձնարարվել է հանել կոշիկները նախքան այրվող գմբեթին մոտենալը։

Կոշիկները հանելը խորհրդանշել է նաև օրինական իրավունքից հրաժարվելը։ Արաբական սովորույթի համաձայն՝ կոշիկները հանելը նույնպես խորհրդանշում էր ամուսնության լուծարումը[41]։

 

Արաբական մշակույթում կոշիկի ներբանը ցույց տալը համարվում է վիրավորանք, իսկ կոշիկը նետելը և դրանով ինչ-որ մեկին հարվածելը համարվում է ավելի մեծ վիրավորանք։ Կոշիկները համարվում են կեղտոտ, քանի որ դրանք հաճախ դիպչում են գետնին և կապված են մարմնի ստորին մասի՝ ոտքերի հետ։ Այսպիսով, մզկիթներում կոշիկներն արգելված են, և անքաղաքավարի է համարվում նաև զրույցի ընթացքում ոտքերը խաչելը և կոշիկի ներբանները ցուցադրելը[42]։ Այս վիրավորանքը ցուցադրվեց Իրաքում, առաջին անգամ, երբ Սադամ Հուսեյնի արձանը տապալվեց 2003 թվականին, իրաքցիները հավաքվեցին դրա շուրջ և իրենց կոշիկներով հարվածեցին արձանին։ 2008 թվականին Միացյալ Նահանգների նախագահ Ջորջ Վ. լրագրողը Բուշի վրա կոշիկ է նետել իրաքի պատերազմին դեմ արտահայտվելու համար[43]։ Ավելի ընդհանուր առմամբ, կոշիկ նետելը, ձեր կոշիկի ներբանը ցուցադրելը կամ վիրավորանքի համար կոշիկ օգտագործելը բողոքի ձևեր են աշխարհի շատ մասերում։ Քաղաքական գործիչների վրա կոշիկ նետելու դեպքերը տեղի են ունեցել Ավստրալիայում, Հնդկաստանում, Իռլանդիայում, Թայվանում, Հոնկոնգում, Պակիստանում, Միացյալ Թագավորությունում, Միացյալ Նահանգներում և, առաջին հերթին, արաբական աշխարհում[44][45]։

Դատարկ կոշիկները կարող են նաև խորհրդանշել մահը։ Հունական մշակույթում դատարկ կոշիկները համարժեք են ամերիկյան հուղարկավորության ծաղկեպսակին։ Օրինակ՝ հունական տնից դուրս դրված դատարկ կոշիկները շրջապատողներին կտեղեկացնեն, որ ընտանիքի որդին զոհվել է մարտում[46][47]։

Կառուցվածք

խմբագրել

Ցանկացած կոշիկ ունի ներբան, որը կոշիկի ստորին հատվածն է և շփվում է գետնի հետ։ Ներբանները կարող են պատրաստվել տարբեր նյութերից, չնայած ժամանակակից կոշիկների մեծ մասն ունի բնական կաուչուկից, պոլիուրեթանից կամ պոլիվինիլքլորիդից պատրաստված ներբաններ[48]։ Ներբանները կարող են լինել պարզ՝ մեկ նյութից մինչև մեկ շերտ, կամ բարդ՝ բազմաթիվ կառուցվածքներով կամ շերտերով և նյութերով։ Տարբեր շերտեր օգտագործելիս ներբանները կարող են բաղկացած լինել ներդիրից, միջանկյալ ներբանից և պլանտարային ներբանից[49]։

Ներքնակը կոշիկի ներքին հատվածն է, որը գտնվում է անմիջապես ոտքի տակ։ Ներդիրները սովորաբար պատրաստվում են ցելյուլոզային ստվարաթղթից կամ սինթետիկ ոչ հյուսված ստվարաթղթից։ Կոշիկի շատ տեսակներ ունեն շարժական և փոխարինելի ոտքերի ներդիրներ։ Լրացուցիչ բարձիկավորումը հաճախ ավելացվում է հարմարավետության համար (կոշիկի ձևը, խոնավությունը կամ հոտը վերահսկելու համար) կամ առողջական նկատառումներից ելնելով (օգնելու հաղթահարել ոտքի բնական ձևի կամ ոտքի դիրքի տարբերությունները կանգնելիս կամ քայլելիս)[49]։

Ներբանը շերտ է, որն անմիջականորեն շփվում է գետնի հետ։ Հագուստի կոշիկները հաճախ ունեն կաշվից կամ պոլիմերային ռետինից պատրաստված ներբան, սովորական կոշիկները կամ աշխատանքային կոշիկները ունեն բնական ռետինե կամ սինթետիկ նյութից պատրաստված ներբան, ինչպիսին է պոլիուրեթանը։ Ներբանը կարող է բաղկացած լինել մեկ կտորից կամ կարող է հավաքվել առանձին մասերից, հաճախ տարբեր նյութերից։ Որոշ կոշիկների վրա ներբանի կրունկն ունի ռետինե ծածկույթ՝ ամրության և ձգման համար, մինչդեռ առջևը կաշվից Է՝ ոճ հաղորդելու համար[49]։

Միջանկյալ ներբանը ներբանի և ներբանի միջև եղած շերտն է, որը սովորաբար նախատեսված է բարձիկների կլանման համար։ Կոշիկի որոշ տեսակներ, ինչպիսիք են սպորտային կոշիկները, ունեն լրացուցիչ նյութ՝ բարձիկ, սովորաբար կրունկի տակ, որտեղ մարդն առավելագույն ճնշում է գործադրում։ Որոշ կոշիկներ կարող են ընդհանրապես չունենալ միջանկյալ ներբան[49]։

Կրունկը կոշիկի ստորին հետևի հատվածն է։ Կրունկները հաճախ պատրաստվում են նույն նյութից, ինչ կոշիկի ներբանը։ Կրունկը կարող է բարձր լինել նորաձևության մեջ մարդուն ավելի բարձր տեսք տալու համար, կամ հարթ՝ ավելի գործնական և հարմարավետ օգտագործման համար[49]։ Որոշ կոշիկների վրա կրունկի ներքին առջևի հատվածը թեքված է։ Գարշապարը կոշիկի հետևի ելուստն է, որը գտնվում է գարշապարի ոսկորից ներքև։ Կրունկը օգտագործվում է կոշիկի հավասարակշռությունը բարելավելու, Կրողի հասակը բարձրացնելու, կեցվածքը փոխելու կամ այլ դեկորատիվ նպատակներով։ Բարձրակրունկը բնորոշ է կանանց։

Ճիտքը օգնում է կոշիկները պահել ոտքի վրա։ Փակ կոշիկների, ինչպիսիք են սպորտային կոշիկները և տղամարդկանց կոշիկների մեծ մասը, ունեն ավելի բարդ ճիտք։ Այս կտորը հաճախ զարդարված է կամ պատրաստված է որոշակի ոճով՝ գրավիչ տեսք ունենալու համար։ Ճիտքը ներբանին միացված է կաշվի, կաուչուկի կամ պլաստիկի շերտով, որը կարված է դրա և ներբանի միջև, որը հայտնի է որպես Ռանտ[49]։

Ճիտքի մոդելներից շատերն ունեն մեխանիզմ, ինչպիսիք են ժանյակները, ճարմանդային ժապավենները, առաձգական ժապավենները, կոճակները կամ սողնակները։ Ժանյակներով ճիտքը սովորաբար ունի ներդիր, որն օգնում է փակել ժանյակային անցքը և պաշտպանել ոտքը ժանյակների քայքայումից։ Ժանյակներով ճիտքը ունի նաև կեռիկներ, որպեսզի ավելի հեշտ լինի ամրացնել և թուլացնել ժանյակները։ Ագլետը պաշտպանիչ փաթաթան է ժանյակի վերջում։

Միջին մասը կոշիկի այն հատվածն է, որն ամենամոտ է մարդու համաչափության կենտրոնին, մինչդեռ կողային մասը գտնվում է հակառակ կողմում՝ համաչափության կենտրոնից հեռու։ Կոշիկների մեծ մասը վերին մասում ունի ժապավեններ, որոնք կապում են միջին և կողային մասերը այն բանից հետո, երբ մարդը կոշիկ հագնում։ 1968 թվականին Puma SE-ն ներկայացրեց առաջին զույգ սպորտային կոշիկները՝ ժապավենների փոխարեն կպչուն ժապավեններով, և 1980-ականներին դրանք հայտնի դարձան հատկապես երեխաների և տարեցների շրջանում[50][51]։

Կոնդիլը այն հատվածն է, որը ծածկում և պաշտպանում ոտքի մատները։ Ոտնաթաթի դեֆորմացիաներ ունեցող մարդիկ կամ մատների այտուցվածություն ունեցող մարդիկ (օրինակ՝ միջքաղաքային վազորդները) սովորաբար ավելի մեծ կոնդիլով կոշիկներ են կրում։

  •  
    Տիպիկ պաշտոնական կոշիկների սխեման
  • Ռոշայդեր Հոֆի բացօթյա թանգարանում փոխարինող կոշիկներ պատրաստող կոշկակար
  •  
    Տիպիկ կոշիկի տեսակ կտրվածքով

Տեսակներ

խմբագրել

Կոշիկի տեսակների մեծ մասը նախատեսված է հատուկ գործունեության համար։ Օրինակ, սպորտային կոշիկները նախատեսված են այնպիսի մարզաձևերի համար, ինչպիսիք են վազքը, քայլքը կամ այլ մարզաձևերը։ Որոշ կոշիկներ նախատեսված են ավելի պաշտոնական առիթների ժամանակ կրելու համար, իսկ մյուսները նախատեսված են ամենօրյա հագուստի համար։ Կան նաև կոշիկների մեծ տեսականի, որոնք նախատեսված են պարերի տարբեր տեսակների համար։ Օրթոպեդիկ կոշիկները կոշիկների հատուկ տեսակներ են, որոնք նախատեսված են ոտքերի որոշակի խնդիրներ կամ հատուկ կարիքներ ունեցող անձանց համար[52]։ Ընտանի կենդանիների համար ևս գոյություն ունեն կոշիկներ։

Կախված այն գործունեությունից, որի համար կոշիկները նախատեսված են, որոշ տեսակներ կարող են ներկայացվել նաև մի քանի կատեգորիաների մեջ[53][54]։

Ատլետիկ

խմբագրել
 
Սպորտային վազքի կոշիկներ
 
Սպորտային կոշիկներ՝ նախատեսված բոուլինգի համար

Սպորտային կոշիկները հատուկ նախագծված են տարբեր մարզաձևերով զբաղվելու համար։ Քանի որ ոտքի և գետնի միջև շփումը կարևոր ուժ է մարզաձևերի մեծ մասում, ժամանակակից սպորտային կոշիկները նախագծված են այդ ջանքն առավելագույնի հասցնելու համար, և օգտագործվում են այնպիսի նյութեր, ինչպիսիք են կաուչուկը[55]։ Ամենավաղ սպորտային կոշիկները թվագրվում են 19-րդ դարի կեսերով։ Դրանք մշակվել են J. W. Foster & Sons-ի կողմից, որը հետագայում հայտնի դարձավ որպես Reebok: 19-րդ դարի վերջին Spalding ընկերությունը նույնպես սկսել է արտադրել այս կոշիկները։ Adidas-ը սկսել վաճառել վազորդի և ֆուտբոլային կոշիկներ 1925 թվականին։ Spikes-ը, սկսել է արտադրել բեյսբոլի և ամերիկյան ֆուտբոլի կոշիկներ 20-րդ դարում[14][56]։

Ռետինե ներբաններով ամենավաղ սպորտային կոշիկները Միացյալ Թագավորությունում հայտնվել են 1876 թվականին, երբ New Liverpool Rubber Company-ն արտադրել է պլիմսոլներ կամ սանդալներ, որոնք նախատեսված են եղել կրիկետ խաղալու համար։ Ռետինե ներբանով նման կոշիկները պատրաստվել են 1892 թվականին ԱՄՆ-ում՝ Համֆրի Օ.Սալիվանի կողմից՝ Չարլզ Գուդիերի տեխնոլոգիայով։ Նույն թվականին հիմնադրվել է United States Rubber Company-ն, որն արտադրում էր ռետինե ներբաններով և կրունկներով կոշիկներ տարբեր ապրանքանիշերի ներքո, որոնք հետագայում՝ 1916 թվականին, միավորվել են Keds անվան տակ։ 1964 թվականին Օրեգոնի համալսարանից Ֆիլ Նայթը և Բիլ Բոուերմանը հիմնեցին Nike-ը, որը մցրել է բազմաթիվ նոր բարելավումներ։ Nike-ը նաև ստեղծել է սպորտային կոշիկներ, որոնք պատրաստվել են սինթետիկ նյութերից։ 1970 թվականներին օրթոպեդների փորձը կարևոր է դարձել նաև սպորտային կոշիկների ձևավորման մեջ՝ նոր դիզայնի առանձնահատկություններ ներմուծելու համար, որոնք հիմնվել են այն բանի վրա, թե ինչպես են ոտքերը արձագանքում հատուկ գործողություններին, ինչպիսիք են վազքը, ցատկելը կամ մի կողքից,յուս կողմ շարժվելը։ Կանանց համար նախատեսված սպորտային կոշիկները նույնպես մշակվել են՝ հաշվի առնելով նրանց հատուկ ֆիզիոլոգիական տարբերությունները[14]։

 
Զույգ Converse All-Stars

Բասկետբոլի հատուկ կոշիկները մշակվել են Չակ Թեյլորի կողմից և ժողովրդականորեն հայտնի են որպես Chuck Taylor All-Stars: Այս կոշիկները, որոնք առաջին անգամ վաճառվել են 1917 թվականին, երկշերտ կտավային կոշիկներ են՝ ռետինե ներբանով։ 1970 թվականներին կոշիկի այլ արտադրողներ, ինչպիսիք են Nike-ը, Adidas-ը, Reebok-ը և այլն, սկսել են ընդօրինակել սպորտային կոշիկների այս ոճը[57]։ 1985 թվականի ապրիլին Nike-ը ներկայացրել է բասկետբոլի կոշիկների իր սեփական ապրանքանիշը, որն ինքնին հայտնի է դարձրել՝ Էյր Ջորդան, որն անվանվել է այն ժամանակ Չիկագո Բուլսի բասկետբոլիստ Մայքլ Ջորդանի անունով։ Առաջին տարում Էյր Ջորդան կոշիկի շարքի վաճառքը կազմել է 100 միլիոն դոլար[58]։

Քանի որ 20-րդ դարի վերջին և 21-րդ դարի սկզբին ոտաբոբիկ վազելը հայտնի է դարձել, կոշիկի շատ ժամանակակից արտադրողներ վերջերս մշակել են կոշիկներ, որոնք պահպանում են քայլելու օպտիմալ ճկունությունն ու բնականությունը, ինչպես նաև ապահովում են որոշակի պաշտպանություն[59]։ Նրանց նպատակը, որը կոչվում է մինիմալիստական կոշիկ, թույլ է տալիս մարդու ոտքերին ավելի նուրբ զգալ վազքի ժամանակ ներգրավված հարվածներն ու ուժերը՝ թույլ տալով կարգավորել վազքը[60][61]։ Ըմբշամարտի կոշիկները շատ թեթև և ճկուն կոշիկներ են, որոնք ընդօրինակում են մերկ ոտքերը՝ միաժամանակ ապահովելով լրացուցիչ ձգում և պաշտպանություն[62][63][64]։

Սպորտային կոշիկների շատ տեսակներ նախագծվել են՝ հաշվի առնելով գործունեության հատուկ տեսակների առանձնահատկությունները։ սպորտային կոշիկները իրենց մեջ ներառում են անվաչմուշկներ, որոնց ներքևում տեղադրված են մետաղական կամ պլաստիկ անիվներ։ Սառցե չմուշկները նույնպես ունեն ներքևի մասում ամրացված մետաղական սայր՝ սառույցի վրայով շարժվելու համար[65]։ Skateboarding կոշիկները նույնպես նախագծված են այնպես, որ ապահովեն հարմարավետություն և ճկունություն։ Ժայռամագլցման կոշիկները ռետինե ներբաններով ամուր տեղավորվող կոշիկներ են, որոնք նախատեսված են փոքր ժայռամագլցման ճեղքերում օգտագործելու համար[66]։ Նմանատիպ դիզայնով են նաև հեծանվային կոշիկները՝ ռետինե ներբաններով և ամուր տեղավորմամբ, բայց նաև հագեցած են մետաղական կամ պլաստմասե ծածկով՝ առանց սողնակների ոտնակների հետ զուգակցվելու համար, ինչպես նաև կոշտ ներբանով՝ առավելագույն ուժի փոխանցման համար[67]։ Կոշիկի որոշ տեսակներ պատրաստված են հատուկ, որպեսզի բարելավեն մարդու դիմադրողականությունը մարզելու ունակությունը։

Երկարաճիտ կոշիկ

խմբագրել
 
Մի զույգ երկարաճիտ կոշիկներ՝ երկաթե ծայրով

Երկարաճիտ կոշիկ, կոշիկի հատուկ տեսակ է, որը ծածկում է և կոճը, երբեմն մինչև ծնկները կամ նույնիսկ ազդրը։ Կոշիկի գարշապարը հստակ տարբերվում է ներբանի մնացած մասից, նույնիսկ եթե դրանք պատրաստված են մեկ կտորից։ Դրանք սովորաբար պատրաստված են կաշվից կամ ռետինից, չնայած դրանք կարող են պատրաստվել նյութերի լայն տեսականիով։ Կոշիկները մաշված են ինչպես իրենց ֆունկցիոնալության համար՝ ոտքը ջրից, ձյունից, կեղտից կամ այլ վտանգներից պաշտպանելու կամ լարված գործունեության ընթացքում կոճին լրացուցիչ աջակցություն ապահովելու համար, այնպես էլ ոճի և նորաձևության նկատառումներից ելնելով։

Կովբոյի կոշիկները ձիավարման կոշիկների հատուկ ոճ է, որը համատեղում է ֆունկցիոնալությունը նորաձևության հետ։ Նրանք հայտնի են դարձել 19-րդ դարում Միացյալ Նահանգների արևմտյան կովբոյների շրջանում։ Ավանդական կովբոյական կոշիկներն ունեն կուբայական գարշապարը, որը կլորացված է դեպի սրածայր գուլպան, բարձր սրունք և ավանդաբար առանց ժանյակավոր[68]։ Դրանք սովորաբար պատրաստված են կովի կաշվից, բայց կարող են պատրաստվել նաև ավելի էկզոտիկ կաշվից, ինչպիսիք են ջայլամը, անակոնդան կամ փիղը[69]։

Արշավային կոշիկները նախատեսված են արշավների հարմարավետության համար։ Դրանք նախագծված են այնպես, որ հարմարավետություն ապահովեն, երբ ժամեր շարունակ քայլում են կոպիտ տեղանքով և պաշտպանում են զբոսաշրջիկի ոտքերը ջրից, կեղտից, քարերից և վայրի բնության այլ խոչընդոտներից։ Այս կոշիկները ապահովում են կոճին՝ ոլորումից խուսափելու համար, բայց շատ չեն սահմանափակում կոճերի շարժումը[70]։

Խոնավ կամ ձյունոտ եղանակին ձմեռային կոշիկներ են հագնում՝ ոտքը տաք և չոր պահելու համար։ Դրանք սովորաբար պատրաստված են ռետինից կամ ջրակայուն այլ նյութից, ունեն մեկուսացման մի քանի շերտեր և բարձր գարշապար՝ ձյունից պաշտպանվելու համար[71]:Դահուկային կոշիկները մասնագիտացված ձմեռային կոշիկներ են, որոնք օգտագործվում դահուկավազքի ժամանակ:Չմուշկները ևս մասնագիտացված կոշիկներ են, որի ներքևի մասում ամրացված է մետաղական սայր՝ կրողին սառույցի վրայով սահեկու համար[72]։ Անվաչմուշկները նման են սառույցի չմուշկներին, բայց սայրի փոխարեն երեքից չորս անիվների հավաքածույով, որոնք նախատեսված են կոշտ մակերեսների վրա չմուշկներով սահելը ընդօրինակելու համար, ինչպիսիք են փայտը կամ բետոնը[73]։

Կոշիկները նախագծվել են այնպես, որ դիմակայեն ինտենսիվ մաշվածությանը, պաշտպանեն կրողին և ապահովեն լավ ձգում։ Որպես կանոն, դրանք պատրաստվում են ամուր կաշվե ճիտքով և առանց կաշվի ներբանո։ Դրանք կարող են օգտագործվել ոստիկանության կամ ռազմական համազգեստի, ինչպես նաև արդյունաբերական միջավայրում պաշտպանության համար, ինչպիսիք են հանքարդյունաբերությունը և շինարարությունը։ Պաշտպանիչ տարրերը կարող են ներառել պողպատե ծայրեր և ներբաններ կամ կոճերի պաշտպանիչ շերտեր[74]։

Առօրյա կոշիկներ

խմբագրել

Պաշտոնական կոշիկները բնութագրվում են հարթ և առաձգական կաշվե ճիտքով, կաշվե ներբանով և գեղեցիկ նախշով։ Սովորական կոշիկները բնութագրվում են ամուր կաշվե վերևով, առանց կաշվի ներբանով և լայն պրոֆիլով։

Մոդելային կոշիկների որոշ մոդելներ կարող են կրել և իգական և արական սեռի ներկայացուցիչները։ Կոշիկների մեծ մասն ունի վերին ծածկույթ, որը սովորաբար պատրաստված է կաշվից, այն ծածկում է ոտքի ստորին մասի մեծ մասը, բայց չի ծածկում կոճերը։ Կոշիկի այս վերին մասը հաճախ պատրաստվում է առանց անցքերի, բայց կարող է պատրաստվել նաև անցքերով կամ նույնիսկ ինքնին բաղկացած լինել մի շարք ժապավեններից։ Կան նաև բարձր ճիտքերով կոշիկներ, որոնք ծածկում են կոճերը։

Տղամարդկանց

խմբագրել
 
Հայտնի է որպես դերբի կոշիկներ, Տղամարդկանց այս պաշտոնական կոշիկն առանձնանում է բաց ժանյակով:

Տղամարդկանց կոշիկները կարելի է դասակարգել ըստ կոճկվելու ձևի։

  • Օքսֆորդ (նաև կոչվում է «Balmorals») կոշկերեսը ունի V-աձև ճեղք, որին ամրացված են ժանյակները,հայտնի է նաև որպես «փակ ժանյակ»։ «Օքսֆորդ» բառը երբեմն օգտագործվում է հագուստի ամերիկյան ընկերությունների կողմից՝ բալմորալ չհանդիսացող կոշիկների շուկայահանման համար, օրինակ՝ բլյուչերը։
  • Դերբի կոշիկ, ժանյակները կապված են երկու կաշվից, որոնք ինքնուրույն կցված են կոշկերեսին, հայտնի է նաև որպես «բաց ժանյակ»։ Եթե ժանյակները ամրացված չեն կոշկերեսին, ապա կոշիկը հայտնի է որպես բլյուչեր կոշիկ։
  • Սլիփ-օնս, չկան ժապավեններ կամ ճարմանդներ։ Այս կատեգորիան ներառում է հանրաճանաչ մոկասիններ, ինչպես նաև ավելի քիչ հայտնի ոճեր, ինչպիսիք են առաձգական ներդիրներով կոշիկները։

Տղամարդկանց կոշիկները կարելի է ձևավորել տարբեր ձևերով։

  • Մոնոխրոմատիկ, ունեն հարթ տեսք և չեն պարունակում կարկատան լրացուցիչ զարդեր։
  • Քափ-թոես, ունի մաշկի լրացուցիչ շերտ, որը ծածկում է կոշիկը։

Տղամարդկանց պաշտոնական բարձրակարգ կոշիկները արտադրվել են աշխարհի մի քանի ընկերությունների կողմից, այդ թվում՝ Մեծ Բրիտանիայում, Ֆրանսիայում, Հունգարիայում, Ռումինիայում, Խորվաթիայում, Իտալիայում և ավելի փոքր չափով Միացյալ Նահանգներում։ Համաշխարհային պատերազմների միջև ընկած ժամանակահատվածում տղամարդկանց կոշիկները զգալի նորամուծություններ և ձևավորում են ստացել Լոնդոնի West End-ի կոշկակարների և ժանյակների շնորհիվ[75][76][77]։

Կանացի

խմբագրել
 
Բարձրակրունկ սանդալներ
 
Կանացի բարձրակրունկ կոշիկներ

Կանանց համար մատչելի կոշիկների մեծ բազմազանություն կա։

  • Բարձրակրունկ կոշիկները կոշիկներ են, որոնք բարձրացնում են կրունկները, սրանք սովորաբար կրում են կանայք պաշտոնական առիթների ժամանակ։
  • Սանդալները կոշիկ են, որոնք ամրացվում են ժապավենով գարշապարի հետևում, այլ ոչ թե ոտքի վերին մասում։
  • Բալետի կոշիկները, որոնք մեծ Բրիտանիայում հայտնի են որպես բալերինաներ, բալետային պոմպեր, շատ ցածր կրունկներով կոշիկներ են և համեմատաբար կարճ կրունկ ունեն։ Դրանք առավել հարմարավետ են։
  • Պոմպերը, որոնք Միացյալ Նահանգներում հայտնի են, չունեն բարձրակրունկ ճարմանդ։ Կարող են լինել տարբեր չափերի։

Unisex (կիրառելի և կանաց և տղամարդկանց շրջանում)

խմբագրել
  • Պլատֆորմ կոշիկ, կոշիկ՝ շատ հաստ ներբանով և կրունկով
  • Սանդալներ, բաց կոշիկներ, որոնք բաղկացած են ներբաններից և տարբեր ժապավեններից, ոտքի մեծ մասը բաց է լինում, այսպիսով դրանք նախատեսված են տաք եղանակին կրելու համար։
  • Հողաթափեր, սովորաբար հողաթափերը կրում են տանը։

Պար

խմբագրել

Պարողները օգտագործում են տարբեր կոշիկներ՝ կախված պարի ոճից, որով նրանք պարելու են։ Pointe կոշիկները, օրինակ, նախատեսված են բալետի պարերի համար, որոնք ունեն կոշտ հատված մատների հաար և կարծրացած ներբան, որպեսզի պարողները կարողանան կանգնել իրենց մատների ծայրերին։ Մյուս կողմից, բալետի կոշիկները կտավից կամ կաշվից պատրաստված փափուկ, ճկուն կոշիկներ են, որոնք ապահովում են ճկունություն և հարմարավետություն բալետային պարերի համար։ Պարային կոշիկի այլ տեսակներ ներառում են ջազ կոշիկներ, տանգո և ֆլամենկո կոշիկներ, պարահանդեսային կոշիկներ, կերպարների կոշիկներ և ոտքերի սանրվածքներ, որոնցից յուրաքանչյուրը նախատեսված է տարբեր պարային ոճերի հատուկ կարիքները բավարարելու համար։

  •  
    Պուանտներ
  •  
    Բալետի կոշիկներ
  •  
    Ջազային կոշիկներ, այս կոշիկները հաճախ կրում են ակրո պարողները
  •  
    Կանացի պարային կոշիկներ
  •  
    Տղամարդկանց պարային կոշիկներ
  •  
    Ստեփ դանս (չեչոտկա) կոշիկներ
  •  
    Մանկական կոշիկ՝ 1980 թվականների սկզբից։

Օրթոպեդիկ

խմբագրել
 
Օրթոպեդիկ ծանր կաշվե դպրոցական կոշիկներ

Օրթոպեդիկ կոշիկները նախատեսված են անհանգստությունը վերացնելու համար, որոնք կապված են ոտնաթաթի և կոճի բազմաթիվ խանգարումների հետ, ինչպիսիք են բշտիկները, կոշտուկները։ Շարժունակության խնդիրներ ունեցող երեխաների համար նախատեսված են բուժական կոշիկների որոշ տեսակներ[78][79]։ Նրանք կարող են կրել նաև շաքարախտով կամ ոտքի անհավասար երկարությամբ մարդիկ։ Այս կոշիկները սովորաբար ունեն ցածր գարշապարը և լայն են, ունեն ամուր կրունկ՝ լրացուցիչ հարմարության համար[14][80]։

Չափս

խմբագրել
 
Աշխարհի ամենամեծ զույգ կոշիկը՝ Riverbank Center, Ֆիլիպիններ՝ 5,29 մետր երկարություն և 2,37 մետր լայնություն, որը համարժեք է ֆրանսիական 75 կոշիկի չափսին:

Կոշիկի ոտքի չափը չափվում է կրունկից մինչև ամենաերկար մատը։ Ամբողջ աշխարհում օգտագործվում են կոշիկի չափը որոշելու մի քանի տարբեր համակարգեր, որոնք տարբերվում են չափման միավորներով և 0 և 1 չափերի դասավորությամբ։ Միայն մի քանի համակարգերում է հաշվի առնվում նաև ոտքի լայնությունը։ Որոշ շրջաններ օգտագործում են կոշիկի չափի տարբեր համակարգեր տարբեր տեսակի կոշիկների համար (Օրինակ՝ տղամարդկանց, կանանց, մանկական, սպորտային կամ անվտանգության կոշիկներ)։

Կոշիկի չափի միավորները մեծապես տարբերվում են ամբողջ աշխարհում։ Տղամարդկանց և կանանց կոշիկների չափերը հաճախ ունենում են տարբեր մասշտաբներ։ Կոշիկի չափը հաճախ չափվում է Brannock գործիքի միջոցով, որը կարող է որոշել ոտքի չափի արժեքները ինչպես լայնությամբ, այնպես էլ երկարությամբ[81]:Կոշիկի չափի չափման մետրային ստանդարտը՝ Mondopoint համակարգը, ներդրվել է 1970թվականներին։ Mondopoint համակարգը ներառում է ինչպես ոտքի երկարության, այնպես էլ լայնության չափումներ[82][83]։

Աքսեսուարներ

խմբագրել

Կոշիկի խոզանակները և փայլեցնող անձեռոցիկները կոշիկի արտաքին տեսքը պահպանելու հարմարանքներ են։ Կոշիկի ներդիրները ապահովում են լրացուցիչ հարմարավետություն։ Կոշիկի լաքը կիրառվում է կոշիկների վրա՝ դրանց տեսքը պահպանելու համար։ Կոշիկի տակդիրներն օգտագործվում են կոշիկի չափը կամ ձևը կարգավորելու համար։ Կոշիկի տակդիրները օգնում են պահպանել կոշիկի ձևը որպեսզի դրանք չմաշվեն։

Աշխարհի շատ վայրերում կոշիկները հանվում են արտաքին տարածքից ներքին տարածք անցնելիս, հատկապես տներում և կրոնական շենքերում։ Ասիական շատ երկրներում փողոցային կոշիկները փոխվում են տնային կոշիկների կամ հողաթափերի։ Որոշ ֆիթնես կենտրոններ պահանջում են կոշիկները փոխարինել տնային կոշիկներով, որպեսզի կեղտը չհայտնվի սարքավորումների վրա։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Hoskins, Tansy E. (2020 թ․ մարտի 21). «'Some soles last 1,000 years in landfill': the truth about the sneaker mountain». The Guardian (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 19-ին.
  2. ↑ «The Scottish Ten». The Engine Shed. Centre for Digital Documentation and Visualisation LLP. Վերցված է 2017 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
  3. ↑ «Lady's Shoe, Bar Hill». 2015 թ․ սեպտեմբերի 25. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 24-ին.
  4. ↑ «Child's Shoe, Bar Hill». 2015 թ․ սեպտեմբերի 22. Վերցված է 2018 թ․ մայիսի 24-ին.
  5. ↑ Connolly, Tom. «The World's Oldest Shoes». University of Oregon. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 22-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 22-ին.
  6. ↑ 6,0 6,1 Ravilious, Kate (2010 թ․ հունիսի 9). «World's Oldest Leather Shoe Found—Stunningly Preserved». National Geographic. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 24-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 22-ին.
  7. ↑ Petraglia, Michael D.; Pinhasi R; Gasparian B; Areshian G; Zardaryan D; Smith A; և այլք: (2010). Petraglia, Michael D. (ed.). «First Direct Evidence of Chalcolithic Footwear from the Near Eastern Highlands». PLOS ONE. 5 (6): e10984. Bibcode:2010PLoSO...510984P. doi:10.1371/journal.pone.0010984. PMC 2882957. PMID 20543959. Reported in (among others) Belluck, Pam (2010 թ․ հունիսի 9). «This Shoe Had Prada Beat by 5,500 Years». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ հունիսի 11-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 11-ին.
  8. ↑ Francisco Martínez-Sevilla; և այլք: (2023 թ․ սեպտեմբերի 27). «The earliest basketry in southern Europe: Hunter-gatherer and farmer plant-based technology in Cueva de los Murciélagos (Albuñol)». ScienceAdvances. 9 (39): eadi3055. Bibcode:2023SciA....9I3055M. doi:10.1126/sciadv.adi3055. PMC 10530072. PMID 37756397.
  9. ↑ Johnson, Olivia (2005 թ․ օգոստոսի 24). «Bones Reveal First Shoe-Wearers». BBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 3-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 23-ին.
  10. ↑ 10,0 10,1 Helm, Charles W.; Lockley, Martin G.; Cawthra, Hayley C.; De Vynck, Jan C.; Dixon, Mark G.; Rust, Renée; Stear, Willo; Van Tonder, Monique; Zipfel, Bernhard (2023). «Possible shod-hominin tracks on South Africa's Cape coast». Ichnos: 1–19. doi:10.1080/10420940.2023.2249585. ISSN 1042-0940. S2CID 261313433.
  11. ↑ Trinkaus, E.; Shang, H. (2008 թ․ հուլիս). «Anatomical Evidence for the Antiquity of Human Footwear: Tianyuan and Sunghir». Journal of Archaeological Science. 35 (7): 1928–1933. Bibcode:2008JArSc..35.1928T. doi:10.1016/j.jas.2007.12.002.
  12. ↑ Laubin, Reginald; Laubin, Gladys; Vestal, Stanley (1977). The Indian Tipi: Its History, Construction, and Use. Norman, Oklahoma: University of Oklahoma Press. ISBN 978-0-8061-2236-6. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 27-ին.
  13. ↑ Kippen, Cameron (1999). The History of Footwear. Perth, Australia: Department of Podiatry, Curtin University of Technology.
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 DeMello, Margo (2009). Feet and Footwear: A Cultural Encyclopedia. Santa Barbara, California: ABC-CLIO, LLC. էջեր 20–24, 90, 108, 130–131, 226–230. ISBN 978-0-313-35714-5.
  15. ↑ «Egypt: The Birthplace of Flip Flops? – The Sheridan Libraries & University Museums Blog» (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ հուլիսի 21. Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 20-ին.
  16. ↑ Kendzior, Russell J. (2010). Falls Aren't Funny: America's Multi-Billion-Dollar Slip-and-Fall Crisis. Lanham, Maryland: www.govtinstpress.com/ Government Institutes. էջ 117. ISBN 978-0-86587-016-1. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 19-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 17,3 Frazine, Richard Keith (1993). The Barefoot Hiker. Ten Speed Press. էջ 98. ISBN 978-0-89815-525-9.
  18. ↑ «Unearthing the First Olympics». NPR. 2004 թ․ հուլիսի 19. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 1-ին.
  19. ↑ Krentz, Peter (2010). The Battle of Marathon. New Haven and London: Yale University Press. էջեր 112–113. ISBN 978-0-300-12085-1. Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ ապրիլի 27-ին.
  20. ↑ 'Greece and Rome at War' by Peter Connolly
  21. ↑ Swann, June (2001). History of Footwear in Norway, Sweden and Finland: Prehistory to 1950. Kungl. Vitterhets, historie och antikvitets akademien. ISBN 9789174023237.
  22. ↑ Ledger, Florence (1985). Put Your Foot Down: A Treatise on the History of Shoes. C. Venton. ISBN 9780854751112.
  23. ↑ 23,0 23,1 «The History of Foot Binding in China». ThoughtCo (անգլերեն). Վերցված է 2022 թ․ մայիսի 17-ին.
  24. ↑ Ruth Hibbard (2015 թ․ հուլիսի 9). «Getting To The Point Of Medieval Shoes». Victoria & Albert Museum. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 4-ին.
  25. ↑ «Making Basic Viking-Age Men's Clothing». www.vikingsof.me. Վերցված է 2020 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  26. ↑ 'Shoes and Pattens: Finds from Medieval Excavations in London' (Medieval Finds from Excavations in London) by Francis Grew & Margrethe de Neergaard
  27. ↑ Blair, John (1991). English Medieval Industries: Craftsmen, Techniques, Products. London: Continuum International Publishing Group. էջ 309. ISBN 978-0-907628-87-3. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 25-ին.
  28. ↑ 28,0 28,1 «Dangerous Elegance: A History of High-Heeled Shoes». Random History. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 1-ին.
  29. ↑ The Encyclopaedia of the Renaissance. Market House Books. 1988. ISBN 978-0-7134-5967-8.
  30. ↑ Riello, Giorgio; McNeil, Peter (2007 թ․ մարտ). «Footprints from History». History Today. 57 (3).
  31. ↑ Yue, Charlotte (1997). Shoes: Their History in Words and Pictures. New York City: Houghton Mifflin Company. էջեր 46. ISBN 978-0-395-72667-9. «straights+shoes.»
  32. ↑ 32,0 32,1 32,2 «History of Shoemaking in Britain—Napoleonic Wars and the Industrial Revolution». Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 2-ին.
  33. ↑ Richard Phillips, Morning's Walk from London to Kew, 1817.
  34. ↑ R. A. McKinley (1958). «FOOTWEAR MANUFACTURE». British History Online. Արխիվացված օրիգինալից 2014 թ․ փետրվարի 3-ին.
  35. ↑ O'Sullivan, Gary B (2007). The Oak and Serpent. Lulu. էջ 300. ISBN 978-0615155579. Վերցված է 2019 թ․ հունվարի 24-ին.
  36. ↑ Clark, Brian (2009 թ․ հոկտեմբերի 24). «Biodegradable... Shoes??». The Daily Green. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 20-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 23-ին.
  37. ↑ «What is Nike Considered?». Nike, Inc. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 23-ին.
  38. ↑ «Ground-breaking Technology Brings World's First Biodegradable Midsole to Runners». CSR Press Release. 2007 թ․ նոյեմբերի 15. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 23-ին.
  39. ↑ «Global Footwear Manufacturing Industry Market Research Report». PRWeb. 2012 թ․ հունիսի 7. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 13-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 24-ին.
  40. ↑ Lake, Matt; Moran, Mark; Sceurman, Mark (2005). Weird Pennsylvania: Your Travel Guide to Pennsylvania's Local Legends and Best Kept Secrets. New York City: Sterling Publishing Co. էջ 131. ISBN 978-1-4027-3279-9. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին.
  41. ↑ 41,0 41,1 Farbridge, Maurice H. (2003). Studies in Biblical & Semitic Symbolism 1923. Kessinger Publishing. ISBN 978-0-7661-3856-8. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ դեկտեմբերի 22-ին., pages=273–274
  42. ↑ Gammell, Caroline (2008 թ․ դեկտեմբերի 15). «Arab Culture: The Insult of the Shoe». The Daily Telegraph. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 25-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 24-ին.
  43. ↑ Asser, Martin (2008 թ․ դեկտեմբերի 15). «Bush Shoe-ing Worst Arab Insult». BBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 24-ին.
  44. ↑ Arab culture: the insult of the shoe Արխիվացված 2018-03-12 Wayback Machine, The Telegraph, 15 December 2008.
  45. ↑ Bush shoe-ing worst Arab insult Արխիվացված 2012-05-30 Wayback Machine, BBC, 16 December 2008.
  46. ↑ Reeve, Andru J. (2004). Turn Me On, Dead Man: The Beatles and the "Paul Is Dead" Hoax. Bloomington, Indiana: AuthorHouse. էջ 79. ISBN 978-1-4184-8294-7. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 27-ին.
  47. ↑ Cohen, Sam (2011 թ․ սեպտեմբերի 11). «Empty Shoes an Emotional Reminder of Those Who Died on 9/11». Fox 40. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 23-ին.(չաշխատող հղում)
  48. ↑ Karak, Niranjan (2009). Fundamentals Of Polymers: Raw Materials To Finish Products. New Delhi: PHI Learning Private Limited. էջեր 263–264. ISBN 978-81-203-3877-7. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 13-ին.
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 49,3 49,4 49,5 Vonhof, John (2011). Fixing Your Feet: Prevention and Treatments for Athletes. Birmingham, Alabama: Wilderness Press. էջեր 58–59. ISBN 978-0-89997-638-9. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 6-ին.
  50. ↑ Suddath, Claire (2010 թ․ հունիսի 15). «A Brief History of: Velcro». Time. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ սեպտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 30-ին.
  51. ↑ Frank, Robert H. (2007). The Economic Naturalist: In Search of Explanations for Everyday Enigmas. New York City: Basic Books. էջեր 174. ISBN 978-0-465-00217-7. «velcro laces.»
  52. ↑ Ellis, Stephen; Branthwaite, Helen; Chockalingam, Nachiappan (2022 թ․ դեկտեմբեր). «Evaluation and optimisation of a footwear assessment tool for use within a clinical environment». Journal of Foot and Ankle Research. 15 (1): 12. doi:10.1186/s13047-022-00519-6. PMC 8829975. PMID 35144665.
  53. ↑ Ward, Julie (2005 թ․ սեպտեմբերի 13). «Next big step in team spirit: Flip-flops». USA Today. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 9-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 19-ին.
  54. ↑ Lister, Richard (2010 թ․ փետրվարի 19). «Flip-flop Diplomacy With the Dalai Lama». BBC News. Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 19-ին.
  55. ↑ McGinnis, Peter M. (2005). Biomechanics of Sport and Exercise (Second ed.). Champaign, Illinois: www.humankinetics.com. էջ 26. ISBN 978-0-7360-5101-9. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 29-ին.
  56. ↑ Farrally, Martin R.; Cochran, Alastair J. (1999). Science and Golf III: Proceedings of the 1998 World Scientific Congress of Golf. Champaign, Illinois: www.humankinetics.com. էջեր 568–569. ISBN 978-0-7360-0020-8. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 18-ին.
  57. ↑ Peterson, Hal (2007). Chucks!: The Phenomenon of Converse Chuck Taylor All Stars. New York City: Skyhorse Publishing. ISBN 978-1-60239-079-9. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 11-ին.
  58. ↑ Papson, Stephen; Goldman, Robert (1998). Nike Culture: The Sign of the Swoosh. London: SAGE Publications. էջ 47. ISBN 978-0-7619-6148-2. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 17-ին.
  59. ↑ Winters, Dan (2010 թ․ նոյեմբեր). «Is Less More?». Runner's World. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 23-ին.
  60. ↑ «Vibram FiveFingers Named A "Best Invention of 2007" by Time Magazine». trailspace.com. 2007 թ․ նոյեմբերի 12. Արխիվացված օրիգինալից 2010 թ․ մայիսի 13-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 26-ին.
  61. ↑ Cortese, Amy (2009 թ․ օգոստոսի 29). «Wiggling Their Toes at the Shoe Giants». The New York Times. Արխիվացված օրիգինալից 2011 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 1-ին.
  62. ↑ «Saucony Progrid Kinvara Running Shoe Review: Runner's World». Runner's World. 2008 թ․ փետրվարի 15. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 11-ին. Վերցված է 2011 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
  63. ↑ Jhung, Lisa (2011 թ․ մայիս). «Saucony Minimalism». Runner's World. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ մայիսի 6-ին. Վերցված է 2011 թ․ օգոստոսի 17-ին.
  64. ↑ McDougall, Christopher (2011). Born to Run: A Hidden Tribe, Superathletes, and the Greatest Race the World Has Never Seen. New York City: Vintage Books. էջեր 168, 172. ISBN 978-0-307-27918-7. «born to run.»
  65. ↑ Welinder, Per; Whitley, Peter (2012). Mastering Skateboarding. Champaign, Illinois: Human Kinetics. էջ 8. ISBN 978-0-7360-9599-0. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 24-ին.
  66. ↑ International Police Mountain Bike Association (2008). The Complete Guide to Public Safety Cycling. Sudbury, Massachusetts: Jones & Bartlett Publishers. էջ 45. ISBN 978-0-7637-4433-5. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 19-ին.
  67. ↑ Radding, Ben (2018 թ․ նոյեմբերի 15). «The Best Weightlifting Shoes, According to Trainers». Yahoo Life.
  68. ↑ DeWeese, G. Daniel (2010 թ․ հունիսի 29). «The Functional Side of Cowboy Boots». True West Magazine. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 10-ին.
  69. ↑ Chand, Elise Gaston (2009). A Parent's Guide to Riding Lessons: Everything You Need to Know to Survive and Thrive With a Horse-Loving Kid. North Adams, Massachusetts: Storey Publishing. էջ 91. ISBN 978-1-60342-447-9. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 10-ին.
  70. ↑ Howe, Steve (2002 թ․ մարտ). «Boots». Backpacker. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ մարտի 18-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 10-ին.
  71. ↑ Stimpert, Desiree. «What Makes a Boot a Snow Boot». Արխիվացված օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 23-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 10-ին. {{cite news}}: Check |url= value (օգնություն)
  72. ↑ Bellis, Mary. «History of Ice Skates». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 10-ին. {{cite news}}: Check |url= value (օգնություն)
  73. ↑ Olsen, Scott & Brennan. «Inline-Skates». lemelson.mit.edu. Արխիվացված օրիգինալից 2006 թ․ մայիսի 2-ին. Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 10-ին.
  74. ↑ Somaiya, A.; James, E.; Wieffering, N. (2008). Construction Materials. Forest Drive, Pinelands, Cape Town: Pearson Education South Africa. էջ 36. ISBN 978-1-77025-156-4. Արխիվացված օրիգինալից 2016 թ․ մայիսի 8-ին.
  75. ↑ Flusser, Alan. "Dressing the Man" Harper Collins, 2002, pg 189.
  76. ↑ Wong, Wailin (2014 թ․ դեկտեմբերի 26). «Chicago's last tannery». Chicago Tribune. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հոկտեմբերի 24-ին.
  77. ↑ «Ask Andy About Clothes». Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  78. ↑ Hill, Matthew; Healy, Aoife; Chockalingam, Nachiappan (2019 թ․ դեկտեմբեր). «Key concepts in children's footwear research: a scoping review focusing on therapeutic footwear». Journal of Foot and Ankle Research. 12 (1): 25. doi:10.1186/s13047-019-0336-z. PMC 6487054. PMID 31061678.
  79. ↑ Hill, Matthew; Healy, Aoife; Chockalingam, Nachiappan (2020 թ․ դեկտեմբեր). «Effectiveness of therapeutic footwear for children: A systematic review». Journal of Foot and Ankle Research. 13 (1): 23. doi:10.1186/s13047-020-00390-3. PMC 7222438. PMID 32404124.
  80. ↑ Hill, Matthew; Healy, Aoife; Chockalingam, Nachiappan (2021 թ․ օգոստոս). «Defining and grouping children's therapeutic footwear and criteria for their prescription: an international expert Delphi consensus study». BMJ Open. 11 (8): e051381. doi:10.1136/bmjopen-2021-051381. ISSN 2044-6055. PMC 8354267. PMID 34373314.
  81. ↑ US patent 1725334, "Foot-measuring instrument", published 1929-08-20 
  82. ↑ R. Boughey. Size Labelling of Footwear. Journal of Consumer Studies & Home Economics. Volume 1, Issue 2. June 1977. DOI:10.1111/j.1470-6431.1977.tb00197.x
  83. ↑ International Standard ISO 9407:2019, Shoe sizes—Mondopoint system of sizing and marking

Մատենագրոթյուն

խմբագրել

Գրականություն

խմբագրել

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կոշիկ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Կոշիկ&oldid=9745120» էջից
  NODES
Association 1
INTERN 5