Վիքիպեդիա

Մոնպելիե

Մոնպելիե (ֆրանսերեն՝ Montpellier, ֆրանսերեն:  ( լսել)[4][5]), քաղաք Ֆրանսիայի հարավում, Միջերկրական ծովի ափին։ Այն Էրո դեպարտամենտի մայրաքաղաքն է։ Տեղակայված է Օքսիթընի շրջանում։ 2016 թվականին 607,896 մարդիկ ապրում էին քաղաքային այդ շրջանում և 281,613-ը հենց քաղաքում։ Բնակչության մոտ մեկ երրորդը ուսանողներ են երեք համալսարաններից և բարձրագույն ուսումնական հաստատություններից, որոնք քաղաքի համալսարանի շրջանակներից դուրս են[6][7]։

Բնակավայր
Մոնպելիե
ֆր.՝ Montpellier[1]
Դրոշ Զինանշան

ԵրկիրՖրանսիա Ֆրանսիա
ՀամայնքԷրո, Montpellier Méditerranée Métropole? և Մոնպելիե (շրջան)
Առաջին հիշատակում985
Մակերես56,88 կմ²
ԲԾՄ14 մետր
Բնակչություն▲302 454 մարդ (հունվարի 1, 2021)[2]
Ժամային գոտիUTC+1 և UTC+2
Հեռախոսային կոդ467
Փոստային դասիչ34000[3], 34070[3], 34080[3] և 34090[3]
Պաշտոնական կայքmontpellier.fr​(ֆր.)
Մոնպելիե (Ֆրանսիա)##
Մոնպելիե (Ֆրանսիա)

Կարգավիճակ

խմբագրել

Մոնպելիեն մեծությամբ երրորդ ֆրանսիական քաղաքն է Միջերկրական ծովի ափին՝ Մարսելից և Նիսից հետո։ Այն մեծությամբ յոթերորդ քաղաքն է Ֆրանսիայում, նաև ամենաարագ զարգացող քաղաքն է երկրում վերջին 25 տարիների ընթացքում։

Պատմություն

խմբագրել
 
Մոնպելիեն 16-րդ դարում

Միջնադարյան պատմություն

խմբագրել

Վաղ միջնադարում, Մագլոնի եպիսկոպոսական քաղաքը տարածքի հիմնական բնակավայրն էր, բայց ծովահենների կողմից իրականացվող հարձակումները նպաստեցին բնակավայրի ավելի հեռու կառուցվելուն։ Մոնպելիեն, որի մասին առաջին անգամ նշվել է 985 թվականի փաստաթղթերում, հիմնադրվել է տեղի ֆեոդալական դիանստիայի՝ Գիլհեմների օրոք, ովքեր միավորեցին երկու գյուղակներ, կառուցեցին ամրոց և պատեր բնակավայրի շուրջբոլորը։ Անունը ծագում է միջնադարյան լատիներեն mons pislerius-ից, վերաբերելով մի բառի, որն օգտագործվում էր ներկարարական գործի համար։ Գոյություն ունեցող երկու աշտարակները՝ Փինսի աշտարակը և Բաբոտտի աշտարակը կառուցվել են ավելի ուշ, 1200-ական թվականներին։ Մոնպելիեն հայտնիություն ձեռք բերեց 12-րդ դարում՝ որպես առևտրի կոնտրոն, որն ուներ առևտրային ճանապարհներ Միջերկրական աշխարհի միջով և հարուստ հրեական մշակութային կյանք, որը ծաղկեց մուսուլմանների, հրեաների, կաթարների իսկ հետո նաև բողոքականների հանդուրժողականության ավանդույթների հետ մեկտեղ։ Մոնպելիեի արքա Ուիլիամ VIII-ը ազատություն տվեց բոլորին ուսուցանելու բժշկություն Մոնպելիեում 1180 թվականին։ Քաղաքի իրավագիտության և բժշկության ֆակուլտետները հիմնադրվեցին 1220 թվականին կարդինալ Կոնրադ Ուրախի կողմից, Հոնորիուս III-ի ներկայացուցչի կոմից; դարերի ընթացքում բժշկության ֆակուլտետը եղել է բժշկություն ուսուցանելու հիմնական կենտրոններից մեկը Եվրոպայում։ Այս դարաշրջանը Մոնպելիեի հայտնիության գագաթնակետն էր։ Քաղաքը դարձավ Արագոնյան թագավորների սեփականությունը՝ 1204 թվականին Արագոնի թագավոր Պիտեր II-ի և Մարիա դը Մոնպելիեի ամուսնությամբ, ով ստացավ քաղաքը՝ որպես օժիտի մի մաս։ Մոնպելիեն արտոնություն ձեռք բերեց 1204 թվականին, երբ Պիտերը և Մարիան հաստատեցին քաղաքի ավանդական ազատությունը և իրավունք շնորհեցին ընտրելու տասներկու կառավարող հյուպատոսներ յուրաքանչյուր տարի։ Արագոնյան արքաների օրոք Մոնպելիեն դարձավ կարևոր նշանակություն ունեցող քաղաք, գլխավոր տնտեսական կենտրոն և Ֆրանսիայի թագավորության համեմունքների առևտրի հիմնական կենտրոն։ Այդժամ Մոնպելիեն Ֆրանսիայի երկրորդ կամ երրորդ ամենակարևոր քաղաքն էր՝ մոտ 40.000 բնակչությամբ Սև մահից առաջ։ Մոնպելիեն մնաց որպես Արագոնի սեփականություն մինչև այն անցավ Մայորկայի արքա Ջեյմս III-ին, ով քաղաքը վաճառեց ֆրանսիացի թագավոր Ֆիլիպ VI-ին՝ Արագոնյան արքա Պիտեր IV-ի հետ շարունակական պայքարի համար համարդրամական միջոցներ հավաքելու նպատակով։ 14-րդ դարում Ուրբանոս VIII-ը Մոնպելիեին նվիրաբերեց մի նոր վանք նվիրված Պետրոս առաքյալին, որը հատկանշական էր իր մատուռի եզակի ճակատամուտքով՝ երկու բարձր հենարաններով։ Կայուն աճող նշանակության հետ մեկտեղ քաղաքը վերջապես եպիսկոպոս ունեցավ, ով 1536 թվականին տեղափոխվեց Մագլոնից և այդ հսկայական վանքը դարձավ տաճար։ 1432 թվականին Ժակ Կյորը հիմնադրեց քաղաքը, և այն դարձավ կարևոր տնտեսական կենտրոն մինչև 1481 թվականը, երբ Մարսելը ստվեր գցեց նրա վրա։

Բարեփոխումից հետո

խմբագրել

16-րդ դարում ռեֆորմացիայի ժամանակ Մոնպելիեի շատ բնակիչներ բողոքականներ դարձան (կամ Հուգենոտներ՝ ինչպես նրանք հայտնի թին Ֆրանսիայում), և քաղաքը դարձավ կաթոլիկ ֆրանսիացիների գահի դեմ բողոքականների դիմադրության ամրոց։ 1922 թվականին Լյուդովիկոս XIII Արդարը պաշարեց քաղաքը, որը հանձնվեց երկու ամսվա պաշարումից հետո (Մոնպելիեի պաշարումը), որից հետո կառուցեցին Մոնպելիեի միջնաբերդը՝ պաշտպանության նպատակով։ Լուի Արև արքան Մոնպելիեն դարձրեց Ներքին Լանգդոկի մայրաքաղաքը, և քաղաքը սկսեց գեղեցկանալ, պամական կենտրոնում կառուցվեցին Պեյրուի թագավորական հրապարակը, մեծ քանակությամբ տներ ։ Ֆրանսիական հեղափոխությունից հետո քաղաքը դարձավ ավելի փոքրիկ Էրոյի մայրաքաղաքը։

Ժամանակակից պատմություն

խմբագրել
 
Ֆոշ փողոցը՝ իրեն բնորոշ 19-րդ դարի ճարտարապետությամբ

19-րդ դարի ընթացքում քաղաքը բարգավաճեց գինու մշակույթի շրջանակներում, այն կարող էր գինի արտադրել ողջ տարվա ընթացքում՝ արևի առատության շնորհիվ։ Ֆրանսիայում գինու սպառումը Մոնպելիեի քաղաքացիներին թույլ տվեց հարստանալ, մինչև 1890-ական թվականները, երբ սնկային հիվանդություն տարածվեց խաղողի այգիներում, և մարդիկ այլևս անկարող էին գինի ստանալու համար խաղող աճեցնել[8]։ Այս ամենից հետո քաղաքը ծաղկեց,քանի որ այն ընդունել էր փախստականներ Ալժիրից և հյուսիսային Աֆրիկայի այլ մասերից՝ Ալժիրի անկախությունից հետո։

Քաղաքը մեկ այլ բնակչության ներհոսք ունեցավ վերջերս, մեծապես ուսանողության շնորհիվ,ովքեր կազմում են Մոնպելիեի բնակչության մեկ երրորդը։ Բժշկական դպրոցը քաղաքի բարգավաճող ուսանողական մշակույթի մեկնարկը տվեց[9], չնայած շատ այլ համալսարաններ հենց այստեղ են հիմնադրվել։ Ափամերձ քաղաքը նաև այնպիսի զարգացումներ է ունեցել,ինչպես Կորումը և Անտիգոնը, որոնք գրավել են մի շարք ուսանողների ուշադրությունը։

Մոնպելիեի արքաները

խմբագրել

Աշխարհագրությունը

խմբագրել
 
Մոնպելիեն՝ արբանյակից

Քաղաքը տեղակայված է լեռնային հիմքի վրա՝ Միջերկրական ափից 10կմ դեպի ներս,Լեզ գետի ափին։ Քաղաքի անվանումը,որը սկզբում եղել է Monspessulanus, mont pelé -ի(մերկ լեռ, որովհետև բուսականությունը աղքատ է եղել) կամ le mont de la colline-ի(բլուրի լեռ) համարժեքն է եղել։

Մոնպելիեն գտնվում է Մարսելից՝170կմ , Թուլուզից՝ 242կմ և Փարիզից 748կմ հեռավորության վրա։

Քաղաքը կառուցված է երկու բլուրների վրա՝ Մոնպելիե և Մոնպելիերե,այսպիսով քաղաքի փողոցներից որոշները բարձրության մեծ տարբերություն ունեն։ Փողոցներից որոշները նաև չափազանց հին են և նեղ,որը քաղաքին ավելի գողտրիկ տեսք է տալիս։

Կլիման

խմբագրել

Մոնպելիեի կլիման Միջերկրածովյան է (Կյոպպենի կլիմաների դասակարգում), մեղմ, խոնավ ձմեռներով և շոգ,բավականին չոր ամառներով։ Ամսական միջին ջերմաստիճանը տատանվում է հունվարին 7.2 °C (45.0 °F) մինչև հուլիսին 24.1 °C (75.4 °F): Քամու ուժգնացումը 630մմ, ամենամեծը աշնանն է և ձմռանը։ Ծայրահեղ ջերմաստիճանները տատանվել են −17.8 °C (−0.04 °F) փետրվարի 5-ին և 43.5 °C (110.3 °F) 2019 թվականի հունիսի 28-ին։

Շրջաններ

խմբագրել
 
Սելենուվ

2011 թվականից ի վեր, Մոնպելիեն բաժանված է եղել յոթ շրջանների,որոնք էլ իրենց հերթին բաժանված են եղել ենթաշրջանների։

  • Մոնպելիեի կոնտրոն. պատմական կենտրոն(Էկյուսսոն)։ Կոմեդիի, Գյար, Բուտոննե արվարձան, Սբ. Շարլ, Սբ. Յոմ արվարձան, Պեյրու, Լեզ Արսյո, Ֆիգյուրոլլ, Կուրյո արվարձան, Գամբետտա, Կլեմանսյո, Մեդիտերանե(Միջերկրական), Ստրասբուրգի բուլվար, Լյո Տրիանգլը(եռանկյունի), Պոլիգոն,Անտիգոն, Նուվո-Մոնդ (Նոր աշխարհ), Պարկ ա Բալլոն(Գնդակների այգի) , Լեզ Օբ(Լուսաբաց), Լե Բո-Զյո (Կերպարվեստ), Սբ. Լազար։
  • Կրուա դ՛Արժան. Թուլուզի պողոտա, Կրուա դ՛Արժան,Մա Դրեւոն, Տաստավեն, Լեմասսոն,Գարոսուդ, Մա դը Բանյեր, Մա Նուժուիե,Լե Սաբին, Լեպիք, Պա դյու Լուպ,Էստանով, Լե Բուիս,Վալ դը Կրոզ, Բագատելլ։
  • Լե Սեվեն. Լե Սեվեն,Ալկո, Փոքր Բար, Պերգոլա, Սբ. Կլեման, Կլեմանտվիլլ, Լա Րեբ, Լա Շամբերտ, Լա Մարտելլ, Մոնպելիե-գյուղ, Լե Գրիսետտ,Լե Գրեզ։
  • Մոսսոն. Լա Մոսսոն, Սելնեւյու,Լա Պելադ, Մասսանի բարձունքներ, Մեծ Մեյլ, Լե Տրիտոն։
  • Օպիտո-ֆակյուլտե (հիվանդանոցներ-բաժիններ). Մալբոս, Սբ. Պրիես, Եվրոմեդսին, Զոլա, Պեր Սուլա, համալսարաններ, հիվանդանոցներ, Կանաչ այգիներ, Բուտոննեի բարձունքներ, Էգյուլոն, Լունարեի կոնդանաբանական այգի, Ագրոպոլի։
  • Մարիաննի նավահանգիստ. Լա Պոմպինյան, Րիշտե,Միլլեներ,Ժակ Կյոր, Կոնսյուլ դը Մեր,Գրամմոն, Օդիսսում,Մոնտոբերու, Լա Մեյանելլ, Կամբակեր։
  • Արենի շրջակայքը. Լե Պրե դ՛Արեն, Պալավա պողոտա, Լա Րոզ, Թուրնեզի, Սբ. Մարտին, Լե Էգյուրելլ, Տրիքանի կամուրջ, Միոն քաղաք։

Բնակչություն

խմբագրել
Պատմական բնակչություն
ՏարեթիվԲնակ․±%
178929 500—    
180633 264+12.8%
182035 123+5.6%
187655 258+57.3%
190175 950+37.4%
191180 230+5.6%
192181 548+1.6%
193690 787+11.3%
194693 102+2.5%
195497 501+4.7%
1962118 864+21.9%
1968161 910+36.2%
1975191 354+18.2%
1982197 231+3.1%
1990207 996+5.5%
1999225 392+8.4%
2010257 351+14.2%

Ամբողջ մայրաքաղաքային տարածքը 2006թ. ունեցել է 510,400 բնակչություն։ Ըստ Վիճակագրության և տնտեսական ուսումնասիրությունների ազգային ինստիտուտի կատարած ուսումնասիրության,2001-ից 2012թթ. ընթացքում Մոնպելիեի բնակչությունը ամենամեծ աճն է գրանցել,առաջ անցնելով Փարիզից և Լիոնից։

Իր պատմության մեջ և նույնիսկ այսօր,Մոնպելիեն հայտնի է իր նշանակալի իսպանական բնակչությամբ, ժառանգությամբ և ազդեցությամբ։ Մոնպելիեն նաև օթևան է տվել ալժիրյան և իտալական համայնքների։

Տեսարժան վայրեր

խմբագրել
 
Կոմեդիայի հրապարակ
 
Պորտ դու Պեյրու
 
Բաբոտտի աշտարակ
 
Սբ.Կլեմանի ջրմուղ
 
Սբ. Պիերի տաճար
 
Ֆաբրի թանգարանը՝ Մոնպելիեում
  • Քաղաքի հիմնական ուշադրության կետը Կոմեդիայի հրապարակն է Կոմեդիայի Օպերայի հետ միասին՝ կառուցված 1888 թվականին։
  • Ֆաբրի թանգարանը։
  • Պատմական կենտրոնում բազմաթիվ առանձնատներ կարելի է գտնել։ Մոնպելիեի պատմական կենտրոնի շենքերի մեծամասնությունը միջնադարյան արմատներ ունեն և փոփոխվել են 16-րդ և 18-րդ դարերում։ Ֆոշի փողոցի և Կոմեդիայի հրապարակի երկայնքով որոշ շենքներ կառուցվել են 19-րդ դարում։
  • Երկաթե զենքի փողոցը միջնադարյան Մոնպելիեին շատ բնորոշ է։
  • Ծիսական հրեական բաղնիքը,որը թվագրվում է 12-րդ դարին և քչերից մեկն է Եվրոպայում։
  • Մոնպելիեի բուսաբանական այգին՝ ամենահին բուսաբանական այգին Ֆրանսիայում՝ հիմնադրված 1593թ.:
  • Ամազոնյան ջերմոցը՝տրոպիկական ջերմոց։
  • 14-րդ դարի Սբ. Պիերի տաճարը
  • Պորտ դու Պեյրու, հաղթակամար, որը կառուցվել է 17-րդ դարի վերջում, և Պեյրուի արքայական հրապարակը՝ կառուցված 17-րդ դարում։
  • Փինի աշտարակը,միակ մնայուն աշտարակը՝ միջնադարումկառուցված 25 աշտարակներց՝ կառուցված մոտ 1200 թվականին։
  • Բաբոտտի աշտարակ,միջնադարյան աշտարակ,որը ձևափոխվել է 18-րդ դարում՝ աստղադիտարան ներառելու նպատակով։
  • Սբ. Կլեմանի ջրմուղը,կառուցված 18-րդ դարում։
  • Անտիգոնի շրջանը և այլ ապաստարաններ նախագծվել են Ռիկարդո Բոֆիլի կողմից։
  • Մի շարք ամրոցներ,կառուցված հարուստ առևտրականների կողմից, շրջապատում են քաղաքը։
  • Մոտ 80 մասնավոր առանձնատներ են կառուցվում քաղաքում 17-19-րդ դարորում,և նրանցից մի քանիսի ներսում գտնվող բակերը բաց են։

Կրթություն

խմբագրել

Պատմություն

խմբագրել

Մոնպելիեի համալսարանը աշխարհում ամենահին համալսարաններից է՝ հիմնադրված 1160թ., որը կանոնադրություն է ստացել 1220թ. կարդինալ Կոնրադ ֆոն Ուրախի կողմից,որը հաստատվել է Նիկոլա IV-ի կողմից 1289թ.: Այն արգելվեց Ֆրանսիական հեղափոխության ընթացքում,սակայն վերահաստատվեց 1896թ.:

Ճշգրտորեն հայտնի չէ,թե որ թվականին են գրականության դպրոցները հիմնադրվել,որոնք հետագայում զարգացան որպես Մոնպելիեի արվեստի բաժին. կարող է այնպես լինի,որ նրանք գալա-հռոմեական դպրոցների շարունակությունն են։ Իրավագիտության դպրոցը հիմնադրվել է Պլացենտիուսի կողմից,ով դոկտոր էր Բոլոնիայի համալսարանում։ Նա եկել էր Մոնպելիե 1160թ., այնտեղ դասավանդել էր երկու տարբեր ժամանակահատվածներում և մահացել այդտեղ 1192թ.: Բժշկական դպրոցը հավանաբար հիմնադրվել է մուսուլմանական իսպանական բժշկական դպրոցների մի շրջանավարտի կողմից։ Հաստատված է,որ 1137-ական թվականներին Մոնպելիեում կային երկու հզոր բժիշկներ։ 1220թ. կարդինալ Կոնրադի՝ Հոնորիուս III-ի պապական դեսպանի կողմից ներկայացված կանոնադրությունը,որը ամբողջացավ 1240թ. Պիեռ դը Կոնքի կողմից, այս դպրոցը հանձնեց Մագլոնի եպիսկոպոսի ղեկավարությանը։ 1289թ. Նիկոլա IV-ը հրամանագիր առաջ քաշեց ,համախմբելով բոլոր դպրոցները մի համալսարանի ներքո,որը եպիսկոպոսի ղեկավարության տակ էր,բայց փաստորեն նաև ինքնավարության մեծ բաժին ուներ։

Աստվածաբանությունը նախ և առաջ ուսուցանվում էր մենաստաններում, որտեղ Անտոնիո Պադովացին, Ռայմունդ Լուլին և Բերնար դը լա Տրեյն էին դասավանդում։ Ջոն արքայի երկու նամակները ապացուցում են,որ աստվածաբանության բաժինը Մոնպելիեում գոյություն է ունեցել մենաստաններից անկախ 1350թ. հունվարին։ 1420 թվականի հրամանագրի համաձայն, Մարտին V-ը այս բաժին բերեց կանոնական ինստիտուտը և սերտորեն այն կապեց իրավագիտության բաժնի հետ։ 16-րդ դարում աստվածաբանության բաժինը ժամանակավորապես անհետացավ,երբ կալվինականությունը տիրում էր քաղաքում Ֆրանսիայի արքա Հենրի II-ի գահակալության ժամանակ։ Այն վերսկսեց իր գործառույթները այն ամենից հետո, երբ Լյուդովիկոս XIII Արդարը վերահաստատեց արքայական իշխանությունը Մոնպելիեում 1622թ.,բայց Դոմինիկյան միաբանության և Հիսուսի միաբանության մրցակցությունը լրջորեն խանգարեց բաժնի հակամետությանը,որը անհետացավ հեղափոխության ժամանակ։ Իրավագիտության բաժնի հռչակավոր աշակերտների ցանկում են Պետրարկան, ով չորս տարի անցկացրեց Մոնպելիեում, նրա դասախոս Գիյոմ դը Նոգարեն, Ֆիլիպ IV Գեղեցիկը, Գիյոմ դը Գրիմոարը, ով հետագայում ստացավ Ուրբանոս V անվանումը և հակապապ Բենեդիկտ XIII-ը։ Բայց 15-րդ դարից հետո այս բաժինը, ինչպես նաև արվեստի բաժինը անկում ապրեցին Ֆրանսիայի արքա Հենրի IV-ի օրոք,չնայած ժամանակավորապես։

Մոնպելիեի բժշկական դպրոցը իր հաջողության համար պարտական է Գիյեմի կառավարմանը, քաղաքի իշխանությանը,որի միջոցով յուրաքանչյուր լիցենզավորված բժիշկ կարող էր դասախոսել այդտեղ; դպրոցում չկար ուսուցիչների ֆիքսված սահման,դասախոսությունները բազմաթիվ էին, և դասավանդելու առատություն կար։ Ֆրանսուա Ռաբլեն իր բժշկական աստիճանը ստացել է Մոնպելիեում։ Հենց այս դպրոցում էր,որ ծագել է վիտալիզմի կենսաբանական թեորիան Բարտի կողմից(1734–1806թթ.): Ֆրանսիական հեղափոխությունը չխանգարեց բժշկության բաժնի գոյությանը։

Գիտության և գրականության բաժինները վերահիմնադրվեցին 1810թ., իրավագիտության բաժինը՝ 1880թ.: Համալսարանի 600-ամյակի առիթով էր, 1889թ., որ Ֆրանսիայի կառավարությունը հայտարարեց իրենց մտադրության մասին,որը այդ ժամանակվանից իրագործվել է՝ վերակազմավորել Ֆրանսիայի նահանգային համալսարանները։

Համալսարանները

խմբագրել

Մոնպելիեի I համալսարանը և Մոնպելիեի II համալսարանը միավորվեցին 2015թ, հունվարին՝ ձևավորելու Մոնպելիեի համալսարանը։ Պոլ Վալերիի անվան համալսարանը մնում է առանձին[10]։

Ավագ դպրոցներ

խմբագրել
 
Քաղավիացիայի ազգային դպրոցը
Գիտություն
  • E-Artsup (մասնավոր դպրոց)
  • École Polytechnique Universitaire de Montpellier (Մոնպեիեի պոլիտեխնիկական դպրոց)
  • National Superior Architecture School of Montpellier(Մոնպելիեի ազգային ճարտարագիտական բարձրագույն դպրոց)
  • École nationale de l'aviation civile (Քաղավիացիայի ազգային դպրոց)
  • ENSCM (Մոնպելիեի ազգային քիմիական դպրոց)
  • École pour l'informatique et les nouvelles technologies (Ինֆորմատիկայի և նորագույն տեխնոլոգիաների դպրոց)
  • Institut supérieur européen de formation par l'action (Եվրոպական բարձրագույն դպրոց)
  • Montpellier SupAgro (Մոնպելիեի ագրարային բարձրագույն դպրոց)
  • SUPINFO International University: private institution of higher education in general Computer Science (Միջազգային համալսարան. ընդհանուր համակարգչային գիտության բարձրագույն ուսումնական մասնավոր հաստատություն)
Բիզնես
  • Montpellier Business School (Մոնպելիեի բիզնես դպրոց)
  • SupExup Higher Education Institute (Բարձրագույն ուսումնական հաստատություն)

Տրանսպորտ

խմբագրել
 
Տրամվայի առաջին երկաթգիծը՝ Քորում կայարանում:

Մոնպելիեում գործում է երկաթուղի՝ ներառյալ TGV արագընթաց գնացքները։ Մոնպելիեի գլխավոր երկաթուղային կայարանը Սբ. Ռոշն է։ Արագընթաց երկաթուղի կառուցելու ծրագրեր կան, որը կկապի Նիմը և Մոնպելիեն LGV Méditerranée (Միջերկրական արագընթաց ուղի)-ի միջոցով[11]։ Մոնպելիե-Միջերկրական օդանավակայանը տեղակայված է Ֆրեջորգում, Մոգիո քաղաքում՝ Մոնպելիեի հարավ-արևելքում։

Մոնպելիեի ագլոմերացիայի տրանսպորտը կառավարում է քաղաքի հասարակական տրանսպորտը՝ ներառյալ 5-6կմ տրամվայի երկաթգծեր, որը բաղկացած է չորս գծից և կայանելու հարմարություններից[12]։ Առաջին գիծը Մոսսոնից գնում է դեպի Օդեսսիում։ Երկրորդ գիծը սկսում է Ջակուից և հասնում է մինչև Ժան դը Վեդա։ Երրորդ և չորրորդ գծերը բացվել են 2012թ. ապրիլին։ Երրորդ գիծը, որի երկարությունը 22.4կմ է, կապում է Ժյուվինյաքը և Պերոլը, նաև ունի գիծ դեպի Լատտ և ծառայում է 32 կայարանների։ Չորրորդ գիծը կենտորնում է շրջում և ծառայում է տրամվայի համակարգի կապող գծին։ Նրանք հատվում են Գարի սբ. Ռոշի կայարանում, Ռիվ դու Լեզում և Քորումում։ Մոնպելիեի ագլոմերացիայի տրանսպորտը նաև կառավարում է հեծանիվների փոխանակման Vélomagg' կոչվող նախագիծը, որը սկսվել է 2007թ. հունիսին և ներառում է 1200 հեծանիվներ և 50 կայարաններ[13][14]։

 
Մոնպելիեի տրամվայի քարտեզը

Սպորտ

խմբագրել

Մոնպելիեն 11-րդ ընթացաշրջանի վերջը և 12-րդի սկիզբը 2007 թվականի Տուր դը Ֆրանսում։ Այն նաև 11-րդ ընթացաշրջանի վերջը և 12-րդի սկիզբն էր 2016 թվականի Տուր դը Ֆրանսում։ Քաղաքը բազում պրոֆեսիոնալ սպորտների հայրենիքն է.

  • Մոնպելիե Էրո Ռեգբի, որը խաղում է ռեգբի Սաբաթեի մարզադաշտում և հիմա Ալտրայի մարզադաշտում։ 2010-2011 թթ. խաղաշրջանում հավաքականը հայտնվեց թոփ 14-ում՝ խաղալով Թուլուզի դեմ։
  • Ֆրանսիայի ֆուտբոլի առաջնության Մոնպելիե ՖԱ, որը խաղում է ֆուտբոլ Մոսսոնի մարզադաշտում։ Այն դարձավ Ֆրանսիայի չեմպիոն 2012թ. մայիսի 20-ին։
  • Մոնպելիե Ռեդ Դեվըլս, որը խաղում է ռեգբի Սաբաթեի մարզադաշտում[15]։
  • Մոնպելիե Ագլոմերասիոն Հանդբոլ, հանդբոլի թիմ է, որը խաղում է Ֆրանսիայի ազգային լիգայում։
  • Մոնպելիե Ուոթեր Պոլոն խաղում է Ազգային լիգայում և Եվրոպայի գավաթի առաջնությունում։
  • Բարակուդա դը Մոնպելիեն բեյսբոլի թիմ է, Ֆրանսիայի բարձրագույն բեյսբոլի լիգան։

Մշակույթ

խմբագրել

Քաղաքը մշակութային իրադարձությունների կենտրոն է, քանի որ այստեղ շատ ուսանողներ կան։ Մոնպելիեն ունի երկու մեծ համերգային վայրեր՝ Le Zenith Sud-ը (7.000 նստատեղեր) և L'Arena-ն (14.000 նստատեղեր). Քորումը մշակութային և խորհրդակցությունների կենտրոն է, որն ունի երեք դահլիճներ։

  • Ֆրանսիայի և Մոնպելիեի ռադիոյի փառատոնը օպերային և այլ տեսակի երաժշտությունների ամառային փառատոն է, որը տեղի է ունենում Մոնպելիեում։ Փառատոնը կենտրոնանում է դասական երաժշտության և ջազի վրա, մոտ 150 իրադարձություններով՝ ներառյալ օպերա, համերգներ, ֆիլմեր և զրույցներ։ Այս իրադարձություններից շատերը անվճար են և տեղի են ունենում քաղաքի այգիներում կամ Քորումի ժամանակակից համերգային սրահներում՝ քաղաքի պատմական կենտրոնին մոտիկ։
  • Ամենամյա ֆիլմի փառատոնը՝ Միջազգային միջերկրական ֆիլմի Մոնպելիեի փառատոնը տեղի է ունենում աշնանը։ Այն երկրորդ ամենամեծ ֆրանսիական կինոփառատոնն է Կաննի կինոփառատոնից հետո։ Այն տեղի է ունենում սկսած 1979թվականից, առաջարկում է շուրջ 200 երկար և կարճամետրաժ ֆիլմերի ցուցադրություններ, վավերագրական ֆիլմեր, անիմացիոն ֆիլմեր, թրեյլերներ և ուսանողական ֆիլմերի հատուկ ծրագիր[16]։ Այլ իրադարձություններ ներառում են պանելային քննարկումներ, ցուցահանդեսներ և հավաքույթներ։ Փառատոնը տեղի է ունենում Քորումում և կինոթատրոններում։

Միջազգային հարաբերություններ

խմբագրել
 
Ցուցանակ Շարլ դը Գոլ զբոսավայրում, որը ցույց է տալիս Մոնպելիեի քույր քաղաքները:

Քույր քաղաքներ

խմբագրել

Մոնպելիեն համարվում է քույր քաղաք հետևյալ քաղաքներին[17].

Ականավոր մարդիկ

խմբագրել

Մոնպելիեն հանդիսանում է ծծնդավայր հետևյալ մարդկանց համար.

Այլ հայտնի բնակիչներ.

Մոնպելիե անունով կոչված այլ վայրեր

խմբագրել

«Մոնպելիեն» օգտագործվել է որպես այլ քաղաքների և փողոցների անուն չորս մայրցամաքներում[19]։ Շատ վայրեր Անգլիայում, Շոտլանդիայում, ՈՒելսում և Իռլանդիայում կրում են Մոնպելիե անվանումը։ «Մոնպելիե» գրելաձևը տարածված է և ունի վաղ ծագում։ Բրյուերը օգտագործում է այս գրելաձևը։ Առաջին օրինակը 19-րդ դարում ի հայտ է եկած Մոնպելիե արվարձանն է Բրայթոնում[20]։

Ծանոթագրություններ

խմբագրել

Մեջբերումներ

խմբագրել
  1. ↑ Code officiel géographique
  2. ↑ Populations légales 2021 — The National Institute of Statistics and Economic Studies, 2023.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Base officielle des codes postaux — La Poste, 2018.
  4. ↑ «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ ապրիլի 17-ին. Վերցված է 2016 թ․ հունիսի 2-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  5. ↑ Կաղապար:Cite LPD
  6. ↑ «Montpellier Tourist Information and Montpellier Tourism». Montpellier Information and Tourism. Արխիվացված է օրիգինալից 2013-05-02-ին. Վերցված է 2010 թ․ հունիսի 5-ին.
  7. ↑ «Universities in Montpellier and study in Montpellier – International Student Regional Guide». Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 29-ին.(չաշխատող հղում)
  8. ↑ «Montpellier History Facts and Timeline: Montpellier, Languedoc-Roussillon, France». world-guides.com. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  9. ↑ Hoad, Phil (2017 թ․ մարտի 13). «Montpellier in the spotlight: development mania in France's fastest-growing city». The Guardian. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
  10. ↑ Cougnenc, Rémy. «L'université de Montpellier à l'épreuve de la fusion – Journal La Marseillaise». Lamarseillaise.fr. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ օգոստոսի 17-ին. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 7-ին.
  11. ↑ «Railway Gazette: Southern LGV projects make progress». Railwaygazette.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ փետրվարի 13-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 14-ին.
  12. ↑ «Vivre > Transport > Tramway» [Living > Transport > Tramway]. Montpellier-agglo.com (French). Վերցված է 2014 թ․ դեկտեմբերի 26-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  13. ↑ Midi Libre Արխիվացված 13 Հունիս 2009 Wayback Machine (a major daily newspaper in the South of France): "In 2008, 76,000 stations, used 800,000 times, have been registered in Montpellier. A success, and little vandalism compared to the Velib in Paris."
  14. ↑ Tous à Vélo Արխիվացված 12 Սեպտեմբեր 2015 Wayback Machine AFP 19 October 2007: "Paris, Orléans and Montpellier receive the 'Bicycle Trophy 2007' for their achievement in Bike Sharing programs".
  15. ↑ «Rugby League Montpellier XIII - LES DIABLES ROUGES». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ նոյեմբերի 3-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 27-ին.
  16. ↑ «Cinemed: Montpellier International Festival of Mediterranean Film – Montpellier Tourist Office». Montpellier-france.com. Վերցված է 2018 թ․ սեպտեմբերի 7-ին.
  17. ↑ «Jumelages». montpellier.fr (ֆրանսերեն). Montpellier. Վերցված է 2019 թ․ նոյեմբերի 15-ին.
  18. ↑ France3 and AFP (2015 թ․ հունվարի 31). «Le dessinateur montpelliérain Guy Delisle va passer du cocon familial à la Tchétchénie». France3. Վերցված է 2015 թ․ մայիսի 14-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ թվային անուններ: authors list (link)
  19. ↑ «All the Montpelliers». 2005. Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ մարտի 1-ին. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 27-ին. Կաղապար:Unreliable source?
  20. ↑ «Montpelier & Clifton Hill Conservation Area Character Statement» (PDF). Brighton & Hove City Council (Design & Conservation Department). 2005 թ․ հոկտեմբերի 20. էջ 1. Արխիվացված (PDF) օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 19-ին. Վերցված է 2013 թ․ հուլիսի 31-ին.

Աղբյուրներ

խմբագրել
  • INSEE
  • Lewis, Archibald (1971). The Guillems of Montpellier: A Sociological Appraisal.

Գրականություն

խմբագրել

Արտաքին աղբյուրներ

խմբագրել
Վիքիճամփորդն ունի Մոնպելիեին առնչվող զբոսաշրջային տեղեկատվություն։
 
 Մոնպելիե
էջը Վիքիպահեստում
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մոնպելիե» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մոնպելիե&oldid=10154920» էջից
  NODES
INTERN 3
Project 1