Մորիս Ռավել
Մորիս Ռավել (ֆր.՝ Joseph Maurice Ravel, մարտի 7, 1875[5][6][7][…], Սիբուր[2][3][1] - դեկտեմբերի 28, 1937[5][6][7][…], Փարիզ[3]), ֆրանսիացի կոմպոզիտոր, դիրիժոր, իմպրեսիոնիստ, 20-րդ դարի երաժշտության ռեֆորմատորներից։
| Մորիս Ռավել | |
|---|---|
 | |
| Հիմնական տվյալներ | |
| Բնօրինակ անուն | ֆր.՝ Maurice Ravel |
| Ի ծնե անուն | ֆր.՝ Joseph Maurice Ravel[1] |
| Ծնվել է | 1875 մարտի 7 Սիբուր Սիբուր[2][3][1] |
| Երկիր |  Ֆրանսիա |
| Մահացել է | դեկտեմբերի 28, 1937 (տարիքը 62) Փարիզ Փարիզ[3] |
| Գերեզման | Levallois-Perret Cemetery[4] |
| Ժանրեր | Դասական երաժշտություն |
| Մասնագիտություն | Կոմպոզիտոր, դիրիժոր |
| Գործիքներ | դաշնամուր |
| Անդամակցություն | Շվեդիայի թագավորական երաժշտական ակադեմիա և Société musicale indépendante? |
| Պարգևներ | |
| Կայք | maurice-ravel.net |
| Ստորագրություն | |
 | |
 Maurice Ravel Վիքիպահեստում | |
Կենսագրություն
խմբագրել
Ֆրանսիացի երգահան-իմպրեսիոնիստ, դիրիժոր Մորիս Ռավելը ծնվել է 1875 թ. մարտի 7-ին։ Նա 20-րդ դարի խոշորագույն արվեստագետներից է, դաշնամուրային նոր ոճի սկզբնավորողներից, երաժշտության մեջ զարգացրել է իմպրեսիոնիզմի սկզբունքները։ Մորիս Ռավելի հայրը շվեյցարացի էր, մայրը՝ բասկ։ 1882 թ. աշակերտել է Անրի Գիզին (դաշնամուր), 1887 թ.՝ Շառլ Ռենեին (հարմոնիա)։ 1905 թ. ավարտել է Փարիզի կոնսերվատորիայի դաշնամուրի (դասատու՝ Շառլ Վիլֆրիդ դը Բերիո) և ստեղծագործական (դասատու՝ Գաբրիել Ֆորե) բաժինները։ Նրա վաղ շրջանի գործերը կրել են Էրիկ Սատիի, Կլոդ Դեբյուսիի, Նիկոլայ Ռիմսկի-Կորսակովի, Մոդեստ Մուսորգսկու, Ալեքսանդր Բորոդինի ազդեցությունը[8]։
1900-ական թվականներին ճանաչվել է երաժշտական փոքր ստեղծագործությունների վարպետ։ 1905-1914 թվականներին՝ ստեղծագործական առավել բեղուն շրջանում, հաստատվել են Ռավելի արվեստի սկզբունքները, բյուրեղացել է նրա ինքնատիպ, վառ ու գունեղ ոճը։ 1915-1917 թվականներին նա կամավոր մասնակցել է Առաջին համաշխարհային պատերազմին (1914-1918 թթ.)։ 1917 թվականին Ռավելը գրել է «Կուպերենի դամբարանը» դաշնամուրային շարքը, որը նվիրել է պատերազմում զոհված իր ընկերների հիշատակին։ Հետպատերազմյան տարիներին կոմպոզիտորն իր ստեղծագործության մեջ առավել կարևորել է դրամատիկական խստաշունչ կերպարների դերը, ավելի զուսպ դարձրել արտահայտման եղանակը։
Իբրև դաշնակահար և դիրիժոր՝ Ռավելը մեծ հաջողությամբ ելույթներ է ունեցել Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում և Կանադայում։ Դաշնամուրային նոր՝ իմպրեսիոնիստական ոճի ստեղծագործություններից են «Ջրի խաղը» երաժշտական պիեսը, «Արտացոլումներ» և «Գիշերային տեսիլներ» շարքերը։ «Իսպանական ժամ», «Մանուկն ու հրաշքը» օպերաներում, «Բնական պատմություններ» վոկալ շարքում դրսևորվել են նրա նվաճումները երաժշտական դեկլամացիայի (արտասանության) ոլորտում։ «Դափնիս և Քլոե», «Վալս», «Բոլերո» բալետներով և նվագախմբային «Իսպանական ռապսոդիայով» Ռավելը ճանաչվել է տաղանդավոր սիմֆոնիստ և գործիքավորման չգերազանցված վարպետ (լավագույններից է նաև Մ. Մուսորգսկու «Պատկերներ ցուցահանդեսից» դաշնամուրային սյուիտների շարքի նվագախմբային փոխադրումը)։ 1925 թ. Ռավելն ավարտել է «Մանուկն ու հրաշքը» նորարարական օպերան, որտեղ առաջին անգամ օգտագործել է իր ստեղծած գործիքը՝ էլիոֆոնը (նմանակել է քամու ձայները)։
1932 թ. նա անվանի դաշնակահարուհի Մարգերիտ Լոնգի հետ հյուրախաղերով շրջագայել է Եվրոպայում։ Ավտովթարի պատճառով անավարտ է թողել «Ժաննա դ’Արկ» բալետը։ Կոմպոզիտորն իր վերջին՝ «Երեք երգ» ստեղծագործությունը գրել է «Դոն Կիխոտ» ֆիլմի (1933 թ.) գլխավոր դերակատար, ռուս նշանավոր երգիչ Ֆեոդոր Շալյապինի համար։
Ռավելի երկերի մեծ մասը սերտորեն առնչվում է իսպանական թեմատիկային և երաժշտությանը։ Նրա գործերին բնորոշ է պարային ժանրերի և ռիթմերի ուրույն վերաիմաստավորումը։ Ջազային երաժշտության տարրեր կան ձախ ձեռքի համար գրած դաշնամուրի կոնցերտում (նվիրել է պատերազմում աջ ձեռքը կորցրած ավստրիացի դաշնակահար Պաուլ Վիտգենշտայնին) և ջութակի ու դաշնամուրի սոնատում։ Կյանքի վերջին տարիներին ծանր հիվանդության պատճառով գրեթե չի ստեղծագործել։ Ռավելը եղել է Օքսֆորդի համալսարանի պատվավոր դոկտոր (1928 թ.)[9][10]:
Հիմնական ստեղծագործությունները
խմբագրել- «Պավանա Ինֆանտայի մահվան կապակցությամբ» (1899)
- «Ջրի խաղը» դաշնամուրի համար (1901)
- «Արտացոլումները» դաշնամուրի համար (1905)
- «Իսպանական ռապսոդիա» սիմֆոնիկ նվագախմբի համար (1907)
- «Իսպանական ժամ», օպերա (1907)
- «Գիշերային Գասպար», կամ «Գիշերվա ուրվականները» դաշնամուրի համար (1908)
- «Դաֆնիս և Քլոե», բալետ (1912)
- «Կուպերենի շիրիմը» (1917)
- «Մանուկը և կախարդանքը», օպերա (1925)
- «Բոլերո» սիմֆոնիկ նվագախմբի համար (1928)
- Կոնցերտ № 1 սոլ մաժոր դաշնամուրի և նվագախմբի համար
- Կոնցերտ № 2 ռե մաժոր դաշնամուրի (միայն ձախ ձեռքով) և նվագախմբի համար, նվիրված է Պաուլ Վիտգենշթայնին
- «Գնչուհի», համերգային ռապսոդիա ջութակի և դաշնամուրի (նվագախմբի) համար (1924)
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 ծննդական
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Ravel, Maurice // The Enciclopædia Britannica — 12 — London, NYC: 1922. — Vol. XXXII Pacific Ocean Islands to Zuloaga. — P. 254.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Archivio Storico Ricordi — 1808.
- ↑ Find A Grave — 1996.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Internet Broadway Database — 2000.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Itaú Cultural Enciclopédia Itaú Cultural (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Nationalencyklopedin (շվեդերեն) — 1999.
- ↑ Nichols 2011, էջ. 6
- ↑ Ravel
- ↑ Orenstein 1991, էջ. 11
Արտաքին հղումներ
խմբագրել | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մորիս Ռավել» հոդվածին։ |