Վիքիպեդիա

Ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցներ

(Վերահղված է ՈՍՀԲԴից)

Ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցները (ՈՍՀԲԴ-ները) դեղորայքային խումբ են, որոնք օժտված են ցավազրկող, ջերմիջեցնող հատկություններով, կանխարգելում են թրմբների առաջացումը (հակաագրեգանտ էֆեկտ) և բարձր դեղաչափերի դեպքում ունեն նաև հակաբորբոքային ազդեցություն։ Կողմնակի ազդեցությունները հիմնականում յուրաքանչյուր դեղաձևի համար առանձնահատուկ է, այուամենայնիվ խմբի գրեթե բոլոր ներկայացուցիչներին բնորոշ են ստամոքսաղիքային խոցերի և արյունահոսության, սրտամկանի ինֆարկտի և երիկամային հիվանդությունների բարձր ռիսկը[1][2]։

Ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցներ
200 մգ Իբուպրոֆենի թաղանթապատ հաբ, հաճախակի կիրառվող ՈՍՀԲԴ
Class identifiers
ՏեսակChEBI Ontology term?
ՀոմանիշներՈՍՀԲԴ-ներ
ԿիրառումՑավ, ջերմություն, Բորբոքում, Հակաագրեգանտ
Ազդեցության մեխանիզմՖերմենտի արգելակիչ
Կենսաբանական թիրախՑՕԳ-1 և ՑՕԳ-2
Կլինիկական տվյալներ
Drugs.comDrug Classes

Ոչ ստերոիդային տերմինը ստեղծվել է դեղերի այս խումբը ստերոիդ հորմոններից տարբերակելու համար, որոնք նույնպես օժտված են էյկոզանոիդ-ընկճող, հակաբորբոքային և մի շարք այլ ազդեցություններով։ Տերմինը առաջին անգամ կիրառվել է 1960 թ. անաբոլիկ ստերոիդների կախվածության պատճառով առաջացած ստիգմաներից և պիտակավորումներից խուսափելու նպատակով[3]։

ՈՍՀԲԴ-ների ազդեցության պայմանավորված է ցիկլոօքսիգենազաների (ՑՕԳ-1, ՑՕԳ-2) ընկճումով։ Վերջիններս ներբջջային ֆերմենտներ են, որոնք մասնակցում են արախիդոնաթթվի կասկադին սինթեզելով պրոստագլանդիններ (բորբոքային միջնորդանոյւթ) և թրոմբոքսաններ (թրոմբագոյացման միջնորդանյութ)[4]։

Գոյություն ունեն ՈՍՀԲԴ-ների երկու խումբ՝ ոչ ընտրողական (ոչ սելեկտիվ) և ՑՕԳ-2 ընտողական (սելեկտիվ) պաշարիչներ[5]։ ՈՍՀԲԴ-ների մեծամասնությունը ոչ ընտրողական են հետևաբար ընկճում են ՑՕԳ-1 և ՑՕԳ-2 ֆերմենտների ակտիվությունը։ Այս դեղամիջոցները բորբոքումը ընկճելուն զուգահեռ ընկճում են նաև թրմբոցիտների ագրեգացիան (հատկապես ասպիրինը) և բարձրացնում են ստամոքսաղիքային խոցերի/արյունահոսության ռիսկը։ ՑՕԳ-2 ընտրողական պաշարիչները չունեն ստամոքսաղիքային կողմնակի էֆեկտները, սակայն ակտիվացնելով թրոմբագոյաումը կարող են նպաստել սրտամկանի ինֆարկտի առաջացմանը։ Հետևաբար դրանք հակացուցված են սիրտ-անոթային հիվանդություններով տառապող անձանց համար[5]։ Ազդեցության տարբերությունը պայմանավորված է ՑՕԳ-երի տարբեր ֆունկցիաներով և հյուսվածքներում դրանց տեղակայման տարբերությամբ[5]։ ՑՕԳ-երը ընկճելով ՈՍՀԲԴ-ները բարձրացնում են երիկամային հիվանդությունների ռիսկը[6] և այս մեխանիզմով ևս նպաստում են սրտային հիվանդությունների ռիսկերի բարձրացմանը[7]։ Բացի այդ, ՈՍՀԲԴ-ները հնարավոր է, որ ընկճում են էրիթրոպոետինի սինթեզը երիկամներում և բերել սակավարյունության[8], այնուամենայնիվ այս ազդեցությունը լրացուցիչ հետազոտությունների կարիք ունի։

Հաճախակի օգտագործվող ՈՍՀԲԴ-ներից են ասպիրինը, իբուպրոֆենը, նապրոքսենը և դրանք հասանելի են առանց դեղատոմսի գրեթե ամենուր[9]։ Պարացետամոլը (ացետամինոֆեն), որը նույնպես հաճախակի կիրառվող դեղորայք է, սովորաբար չի ընկալվում որպես լիարժեք ՈՍՀԲԴ, քանի որ օժտված է շատ թույլ հակաբորբոքային ակտիվությամբ։ Այն օժտված է առավելապես ջերմիջեցնող և ցավազրկող հատկություններով։ Ազդեցության մեխանիզմում նույնպես կան որոշակի առանձնահատկություններ. ընկճում է միայն ՑՕԳ-2 ֆերմենտը և ազդում է էնդոկաննաբինոիդային ընկալիչների վրա միայն կենտրոնական նյարդային համակարգում և ոչ ամբողջ օրգանիզմում[10][11]։

Բժշկական կիրառություն

խմբագրել
 
Ացետիլսալիցիլաթթվի` նույն ինքը Ասպիրինի, դեղահաբերը:Ասպիրինը հանդիսանում է ՈՍՀԲԴ-ի պրոտոտիպը` ինչպես իր ազդեցության մեխանիզմով, այնպես էլ կողմնակի էֆեկտներով

ՈՍՀԲԴ-ները սովորաբար կիրառվում են այն սուր կամ քրոնիկ իրավիճակներում, որտեղ ցավը և բորբոքումը ունեն առաջնային նշանակություն։

ՈՍՀԲԴ-ները հաճախ կիրառվում են ներքոնշյալ վիճակների ժամանակ ախտանշանային բուժման նպատակով[12][13][14].

Ասպիրինը միակ ՈՍՀԲԴ-ն է, որը անվերադարձ պաշարում է ՑՕԳ-1 ֆերմենտը, հետևաբար ցուցաբերում է անվերադարձ հակաագրեգանտ ազդեցություն։ Ասպիրինի այս հատկությունը շատ կարևոր է թրոմբոզների վարման և մի շարք սիրտ-անոթային հիվանդություններ (սրտամկանի ինֆարկտ, կաթված) կանխարգելման գործում։ Ասպիրինը ընկճում է թրոմբոցիտների ագրեգացիան անվերադարձ արգելակելով թրոմբոքսան A2-ին[15]։

ՈՍՀԲԴ-ները արդյունավետ են նաև ատամնաբուժական պրակտիկայում, հետվիրահատական ատամնացավերի, ատամի հեռացման դեպքում։ Եթե չկան հակացուցումներ, ապա դրանք ավելի գերադասելի են քան պարացետամոլը, քանի որ դրանք օժտված են նաև հակաբորբոքային ակտիվությամբ[16]։ Պարացետամոլի և ՈՍՀԲԴ-ների զուգահեռ կիրառման պարագայում մեծանում է ցավազրկող ազդեցությունը[17]։ Քիչ հավաստի տվյալներ կան այն մասին, որ նախավիրահատական ցավազրկումը ՈՍՀԲԴ-ներով կարող է նվազեցնել հետվիրահատական ցավերի տևողությունը[18]։ Ոչ քաղցկեղային քրոնիկ ցավերի և երեխաների կամ դեռահասների մոտ քաղցկեղային ցավերի դեպքում ՈՍՀԲԴ-ների արդյունավետությունը հստակ ապացուցված չէ[19][20]։ Այս հարցի շուրջ չկան բավական քանակությամբ բարձրորակ, ռանդոմիզացված, վերահսկվող հետազոտություններ[19][20]։

Բորբոքում

խմբագրել

ՈՍՀԲԴ-ները իրենց հակաբորբոքային ակտիվությամբ շատ քիչ են տարբերվում, սակայն կարող են տարբերվել հիվանդների կողմից տանելիությամբ։ Վերջիններիս մոտ 60%-ը լավ են արձագանքում ՈՍՀԲԴ-ների ազդեցությանը, իսկ մնացած մասի մեծամասնությունն էլ լավ է արձագանքում ընտրված երկրորդ դեղին։ Ցավազրկումը սովորաբար առաջանում է առաջին իսկ դոզաներից հետո, սակայն վերջնական ցավազրկում կարող է ստացվել մեկ շաբաթ օգտագործումից հետ։ Սակայն հակաբորբոքային հնարավոր է չհասունանա նույնիսկ 3 շաբաթ օգտագործումից հետո։ Եթե Բավարար պատասխան չի ստացվել, անհաժեշտ է փոխել դեղը և փորձել այլ ՈՍՀԲԴ[21]։

Հակացուցումներ

խմբագրել

ՈՍՀԲԴ-ները զգուշությամբ պետք է կիրառվեն նշված վիճակներով անձանց մոտ.

  • Գրգռված աղու համախտանիշ[13]
  • 50-ն անց անձինք, ում ընտանեկան անամնեզում առկա են ստամոքս-աղիքային խնդիրներ[13]
  • Անձինք, ովքեր նախկինում ՈՍՀԲԴ-ների ընդունումից ունեցել են ստամոքս-աղիքային խնդիրներ[13]

Պետք է խուսափել ՈՍՀԲԴ-ների կիրառումից նշված վիճակներով անձանց մոտ.[13]

Ազդեցության մեխանիզմ

խմբագրել
 
Պրոստագլանդինների և լեյկոտրիենների սինթեզը

ՈՍՀԲԴ-ների մեծամասնությունը գործում են որպես ցիկլոօքսիգենազա (ՑՕԳ) ֆերմենտի ոչ ընտրողական պաշարիչներ՝ պաշարում են ՑՕԳ-1 և ՑՕԳ-2 իզոֆերմոնտները։ Այս պաշարումը մրցակցային դարձելի է (տարբեր է միայն դարձելիության աստիճանը) բացի ասպիրինից, որը անդարձելի պաշարում է ՑՕԳ-1 և ՑՕԳ-2 ֆերմոնտները[26]։ ՑՕԳ-ը կատալիզում է արախիդոնաթթվից պրոստագլանդինների և թրոմբոքսանների սինթեզը։ Պրոստագլանդինները այլ բազմաթիվ ֆունկցիաների հետ հանդիսանում է բորբոքային պրոցեսի միջնորդանյութ։ Ազդեցության այս մեխանիզմը հայտնաբերվել է 1970 թ. Ջոն Վեյնի (1927-2004) կողմից, ով 1982թ. իր հայտնագործության համար (Ասպիրինի ազդեցության մեխանիզմը) արժանացել է Նոբելյան մրցանակի։

ՑՕԳ-1 ֆերմենտի արտադրությունը օրգանիզմում հաստատուն է, կախված չէ որևէ իրավիճակից և կարևոր է մի շարք կենսական կարևոր ֆունկցիաների համար։ Դրանցից է ստամոքսի լորձաթաղանթում պրոստագլանդինների պաշտպանիչ դերը, որոնք թույլ չեն տալիս որ պաշտպանիչ դեր ունեցող լորձի շերտը լվացվի ստամոքսահյութի կողմից։ Ի հակադրություն վերոնշվածի, ՑՕԳ-2 ֆերմենտը արտադրվում է միայն բորբոքման ժամանակ, և հենց այս ֆերմենտի ընկճմամբ է պայմանավորված ՈՍՀԲԴ-ների հիմնական ֆունկցիան[26]։

Ոչ սելետիվ ՑՕԳ-1/ՑՕԳ-2 արգելակիչները (ասպիրին, իբուպրոֆեն, նապրոքսեն) իջեցնում են ստամոքսում պրոստագլանդինների պարունակությունը և նպաստում են ստամոքսի, տասներկումատյա աղու խոցերի, արյունահոսությունների առաջացմանը[26]։

ՈՍՀԲԴ-ների ազդեցությունը շարունակում է մնալ հետազոտություններ ակտուալ թեմա, քանի որ նրանց ազդեցությունների միջև անընդհատ հայտնաբերվում են տարբերություններ, և վերջիններս էլ հաճախ տարբեր են։ ՑՕԳ-2-ի հայտնաբերումը հնարավորություն տվեց ստեղծել նոր սերնդի դեղեր, որոնք զուրկ կլինեն ստամոքսային կողմնակի էֆեկտներից[27]։

Պարացետամոլի ազդեցությունը սահմանափակվում է միայն ԿՆՀ-ում ՑՕԳ-2-ի ընկճմամբ, և հետևաբար ցավազրկող ու ջերմիջեցնող հատկությմաբ։ Սակայն պարացետամոլը գրեթե զուրկ է հակաբորբոքային ակտիվությունից, այդ իսկ պատճառով չի համարվում լիարժեք ՈՍՀԲԴ[28]։

ՈՍՀԲԴ-ների ազդեցության մեխանիզմներում ամեն ինչ չէ, որ հայտնի է, այդ իսկ պատճառով գիտնականները նոր ՑՕԳ ուղղություններն են փորձում հայտնաբերել։ Կարծիք կար, որ ՑՕԳ-3 ֆերմենտը կարող է բացատրել շատ հարցեր, այնուամնայնիվ դրա գործունեությունը բորբոքման համակարգում չի հաջողվում ապացուցել[28]։

ՈՍՀԲԴ-ները փոխազդում են էնդոկանաբինոիդային համակարգի և էնդոկանաբինոիդների հետ, քանի որ արդեն հայտնի է, որ ՑՕԳ-2-ը կարող է օգտագործել էնդոկանաբինոիդները որպես սուբստրատ, և դրանցով էլ կարող են պայմանավորված լինել ՈՍԲԴ-ների մի շարք թերապևտիկ և կողմնակի էֆեկտներ, ինչպես նաև ՈՍՀԲԴ-ասոցիացված պլացեբո էֆեկտը[29][30][31]։

ՈՍՀԲԴ-ները կիրառվում են նաև պոդագրայի ժամանակ, քանի որ պրոստագլանդինների սինթեզը ընկճելուց զատ, ընկճում են նաև միզաթթվային կրիստալների ֆագոցիտոզը[32]։

Ջերմիջեցնող ակտիվություն

խմբագրել

ՈՍՀԲԴ-ները օջտված են նաև ջերմիջեցնող ակտիվությամբ[33][34]։ Ջերմության բարձրացումը պայմանավորված է պրոստագլանդին E2-ի (PGE2) մակարդակի բարձրացմամբ, ինչն ազդում է հիպոթալամուսում գտնվող ջերմակարգավորիչ կենտրոնի նեյրոնների ակտիվության վրա[33][35]։ Այսպիսոբ PGE2-ը «հրամայում» է հիպոթալամուսին բարձրացնել մարմնի ջերմությունը[34][36]։ Ջերմիջեցնող էֆեկտը պայմանավորված է հիպոթալամուսում պրոստագլանդինների սինթեզի ընկճմամաբ[33][34]։ Որոշ տվյալներով իբուպրոֆենն ավելի արդյունավետ է որպես ջերմիջեցնող քան պարացետամոլը (ացետամինոֆեն)[35][37]։

Կողմնակի ազդեցություններ

խմբագրել

ՈՍՀԲԴ-ների համատարած օգտագործումը պատճառ է հանդիսացել դրանց կողմակի ազդեցությունների առավել հաճախ հանդիպելիությանը։ ՈՍՀԲԴ-ների ակտիվ կրառությունը բարձրացնում է ստամոքսաղիքային, երիկամային, սիրտ-անոթային հիվանդությունների ռիսկերը[38][39]։ Հետվիրահատական ցավերի դեպքում հաճախ կիրառելիությունը բարձրացնում է երիկամային հիանդություների հավանականությունը[40]։ Ստամոքսաղիքային համակարգի վիրահատություններից հետո ՈՍՀԲԴ-ների կիրառումը վիճելի է, քանի որ կան որոշ տվյալներ, որ դրանք բարձրացնում են անաստամոզների անբավարարության հավանականությունը[41][42][43]։

ՈՍՀԲԴ կիրառող անձանց մոտ 10-20% ունենում են դիսպեպտիկ երևույթներ։ 1990-ականներին, ՈՍՀԲԴ-ների բարձր դոզաների նշանակումը ասոցացվում էր ստամոքսաղիքային կողմանկի երևույթների, այդ թվում արյունահոսություններ, հաճախեցման հետ[44]։ Բարեբախտաբար այս օրինաչափությունը նվազելու միտում ունի։ Օրինակ՝ 2008 թվականին համեմատած 1998 թվականի հետ նվազել են ստամոքսաղիքային արյունահոսություններով հոսպիտալացումների և մահերի դեպքերը[45]։

ՈՍՀԲԴ-ները, ինչպես բոլոր դեղերը, նույպես կարող են փոխազդել այլ դեղերի հետ։ Օրինակ ՈՍՀԲԴ-ների զուգահեռ կիրառումը քվինոլոնների հետ կարող է բարձրացնել վերջիններիս ԿՆՀ վրա կողմնակի ազդեցությունները, ինչպիսիք են ցնցումները[46][47]։

Քրոնիկ կմախքա-մկանային ցավերի բուժման նպատակով ՈՍՀԲԴ-ների կիրառումը վիճելի է։ Յուրաքանչյուր դեղ ունի օգուտ-վնաս պրոֆիլ, որը բալանսավորում է տվյալ դեղով բուժելու օգուտ-վնաս հարաբերությունը չբուժելու նկատմամբ[48]։

Զուգակցված կիրառման ռիսկեր

խմբագրել

ՑՕԳ-2 ընտրողական պաշարիչները (կոքսիբները) առավել անվտանգ են ստամոքսաղիքային համակարգի համար, սակայն ասպիրինի հետ զուգահեռ կիրառելիս, այդ անվտանգության մակարդակը խիստ նվազում է[49]։ Սիրտ-անոթային համակարգի հիվանդություններով տառապող անձանց մոտ ամենօրյա ասպիրինի կիրառումը նվազեցնում է հետագա սուր վիճակների ռիսկը[49]։ Այնուամենայնիվ դեռևս հստակ չէ այս պացիենտների մոտ այլ ՈՍՀԲԴ-ների կիրառման պարագայում ասպիրինի արդյունավերության փոփոխության հարցը[49]։ Տարբեր հետազոտությունների տվյալներով հիվանդությունների ռիսկը զուգակցման ժամանակ կարող է բարձրանալ[50][51], իջնել[52] կամ մնալ նույնը[53][54]։

Սիրտանոթային ռիսկեր

խմբագրել

ՈՍՀԲԴ-ները, բացառությամբ ասպիրինի, բարձրացնում են սրտամկանի ինֆարկտի (ՍԻ) և կաթվածի հավանականությունը[55][56]։ Ռիսկը բարձրանում է առնվազն մեկ շաբաթ օգտագործման դեպքում[57]։ Այս խմբի դեղերը խորհուրդ չեն տրվում նախկինում ՍԻ տարած անձանց, քանի որ բարձրացնում են հանկարծամահության և կրկնակի ՍԻ-ը հավանականությունը[58]։ Հայտնի տվյալները խոսում են այն մասին, որ նապրոքսենն այս առումով ամենաանվտանգն է[56][59]։

ՈՍՀԲԴ-ները (բացառությամբ ցածր դոզաներով ասպիրինի) կրկնակի բարձրացնում են սրտային անբավարարության ռիսկը նախկինում սրտային խնդիրներ չունեցած անձանց մոտ[59], իսկ սրտային անամնեզով անձանց մոտ ՝ 10 անգամ[60]։ Սրտային անբավարաությամբ անձանց մոտ ՈՍՀԲԴ-ների կիրառումը կարող է բարձրացնել մահացությունը. 1.2-1.3 անգամ իբուպրոֆենի և նապրոքսենի դեպքում, 1.7՝ ռոֆեկոքսիբի և 2.1 անգամ դիկլոֆենակի դեպքում[61]։ 2015 թվականին ԱՄՆ սննդի և դեղորայքի վերահսկման կազմակերպությունը խստացրել է ՈՍՀԲԴ ասոցիացված կաթվածի և ՍԻ-ի ռիսկերի զգուշացման փաստաթուղթը։ Ասպիրինը միակն էր, որ չներառվեց այդ զուշացման մեջ[62]։

Հավանական Էրեկտիլ դիսֆունկցիայի ռիսկեր

խմբագրել

2005 թվականի ֆինական մի փոքր հետազոտություն նկարագրել է երեք ամսից ավելի ՈՍՀԲԴ-ների կիրառելու դեպքում էրեկտիլ դիսֆունկցիայի առաջացման բարձր ռիսկերը[63]։ 2011 թվականի մեկ այլ հետազոտություն[64] հաստատել է այդ տվյալները[65]։ Համաձայն վերջին հետազոտության, այն տղամարդկանց մոտ, ովքեր պարբերաբար և հաճախակի օգտագործում են ՈՍՀԲԴ-ներ, մեծապես աճում էրեկտիլ դիսֆունկցիայի ռիսկը։ Այնուամենայնիվ հետազոտությունները միայն դիտողական մոդելով իրականացված էին, հետևաբար չեն կարող լիարժեք արդյունքներ տրամադրել։ Այս ոլորտում իրականացված վերջին լայնածավալ, պլացեբո վերահսկված, պրոսպեկտիվ հետազոտությունը ցույց տվեց, որ ՈՍՀԲԴ-ները չեն ազդում էրեկտիլ դիսֆունկցիայի հավանականության վրա[66]։

Ստամոքսաղիքային ռիսկեր

խմբագրել

ՈՍՀԲԴ-ների հիմնական կողմնակի ազդեցությունը կապված է ստամոքսաղիքային համակարգի (ԱՍՀ) վրա ուղղկի և անուղղակի ազդեցությամբ։ Ուղղակի ազդեցությունը պայմանավորված է դեղի ընդունումից հետո ստամոքսի պատերի վրա անմիջական ներգործությամբ, իսկ անուղղակին՝ ներծծվելուց հետո, արյան հունով շրջանառելու ընթացքում ազդեցությամբ։ ՈՍՀԲԴ-ները ընկճում են ստամոքսի պատում պրոստագլանդինների սինթեզը[12]։ Արդյունքում ստամոքսի պատում ընկճվում է նաև բիկարբոնատների և լորձի սինթեզը, որոնք ունեն պաշտպանիչ ազդեցություն։ Այսպիսով ստամոքսի պատը այլևս հնարավորություն չի ունենում պաշտպանվել ստամոքսահյութի ագրեսիվ (ուժեղ թթվային միջավայր, պրոտեոլիտիկ ֆերմոնտ՝ պեպսին) ազդեցությունից[38]։

Առավել հաճախ զարգացող կողմնակի էֆեկտներն են[12].

Կլինիկորեն ՈՍՀԲԴ-կախյալ խոցեր առաջանում են միայն դեղերի համակարգային կիրառման ժամանակ, անկախ ներմուծման տարբերակից (հաբեր, ներարկումներ, մոմիկներ) և կարող են առաջանալ նույնիսկ աքլորհիդրիայի (ստամոքսում թթվայնության իջեցում) ժամանակ[68]։ Ռիսկերը նվազեցնելու նպատակով խորհուրդ է տրվում նշանակել ամենացածր արդյունավետ դեղաչափը, հնարավոր ամենակարճ ժամկետով։ ՈՍՀԲԴ ընդունած անձանց մոտ 50%-ը երբևէ ունեցել են ստամոքսի լորձաթաղանթի վնասում[69]։

ԱՍՀ ռիսկերը տարբեր են նաև տարբեր ՈՍՀԲԴ-ների համար։ Ինդոմետացինը, կետոպրոֆենը և պիրոքսիկամը ամենաագրեսիվն են ազդում ստամոքսի պատի վրա, իսկ իբուպրոֆենը (ցածր դոզաներ) և դիկլոֆենակը ընդհակառակը՝ ամենաապահով տարբերակներն են[12]։ Սելեկտիվ ՑՕԳ-2 պաշարիչները ավելի անվտանգ են ԱՍՀ ռիսկերի տեսանկյունից[70]։

Վերոնշյալ ռիսկերից խուսափելու համար, հատկապես ԱՍՀ խնդիրներ ունեցող անձանց մոտ, հարկավոր է օգտագործել ստամոքսապաշտպան միջոցներ[38]։ Ստամոքսային կողմնակի ազդեցությունները նվազեցնելու նպատակով հարկավոր է օգտագործել ստամոքսի թթվայնությունը իջեցնող դեղորայք, օր.՝ օմեպրազոլ, պանտոպրազոլ, կամ պրոստագլանդինների նմանակներ, օր.՝ միզոպրոստոլ[38]։ Չնայած, որ միզոպրոստոլը բավական արդյունավետ է, այն հաճախակի որպես կողմնակի ազդեցություն առաջացնում է լուծ և բավական թանկարժեք է, երկարատև բուժման համար[38]։

Ջրածնի սուլֆիդը հայտնի է իր ստամոքսաղիքային և սիրտանոթային համակարգերի նկատմամբ պաշտպանիչ ազդեցությամբ, այդ պատճառով դրա օգտագործումը ՈՍՀԲԴ-ների հետ նվազեցնում է վերջիններիս կողմանկի էֆեկտները[71]։

Աղիների բորբոքային հիվանդություն

խմբագրել

ՈՍՀԲԴ-ները պետք է զգուշությամբ կրառվեն աղիների բորբոքային հիվանդություններով՝ Կրոնի հիվանդություն, ոչ սպեցիֆիկ խոցային կոլիտ, տառապող անձանց մոտ, քանի որ օժտված են էնտերոպաթիաներ (աղիների վնասում) առաջացնելու հատկությամբ[72]։

Երիկամային ռիսկեր

խմբագրել
 
Կծիկային Ֆիլտրացիան և ՈՍՀԲԴ-ների ազդեցությունը[73]

ՈՍՀԲԴ-ների օգտագործումն ասոցիացվում է երիկամային բարձր ռիսկերի հետ և ժամանակի ընթացքում քրոնիկ երիկամային հիվանդությունների առաջացումն ավելի հավանական է դառնում։ Այս կողմնակի երևույթի առաջացումը պայմանավորված է երիկամներում արյունահոսքի փոփոխություններով (տես նկարը)։ Պրոստագլանդինները նորմայում լայնացնում են երիկամային կծիկների բերող զարկերակները՝ ապահովելով ադեկվատ արյունահոսք։ Արդյունքում ունենում ենք նորմալ կծիկային ճնշում և կծիկային բավարար ֆիլտրացիա, ինչն էլ պայմանավորում է երիկամների նորմալ գործունեությունը։ Սա առավել կարևոր է երիկամային անբավարաության ժամանակ, երբ նորմալ կծիկային ճնշում ապահովելու նպատակով բարձրանում է անգիոտենզին II մակարդակը։ Վերջինս անոթասեղմում է առաջացնում ինչպես տանող զարկերակում (բարձրացնում է դիմադրությունը և կծիկային ճնշումը) այնպես էլ բերող զարկերակը (նվազեցնում է արյան հոսքը դեպի կծիկ)։ Ահա այստեղ է, որ կարևոր է պրոստագլանդինների դերը, որոնք թույլ չեն տալիս, որ բերող զարկերակները սեղմվեն անգիոտենզին II-ի ազդեցությամբ։ ՈՍՀԲԴ-ների կիրառումը ընկճում է պրոստագլանդինների սինթեզը երիկամներում, բերելով անգիոտենզինի ազդեցության բարձրացման, անոթասեղման բերող զարկերակում, ներկծիկային ճնշման և կծիկային ֆիլտրացիայի նվազման և երիկամների ֆունկցիայի խաթարման[73]։

Հաճախ հանդիպող կողմնակի երևույթներ, կապված երիկամների ֆունկցիայի խաթարման հետ[12].

ՈՍՀԲԴ-ները կարող են առաջացնել երիկամների վնասում, հատկապես այլ նեֆրոտոքսիկ նյութերի (դեղերի) զուգահեռ կիրառման ժամանակ։ Երիկամային անբավարարությության ռիսկը հատկապես բարձր է անգիոտենզին փոխարկող ֆերմենտի արգելակիչների հետ կիրառման ժամանակ, երբ նվազում է անգիոտենզի II-ի քանակը և առաջանում է տանող զարկերակի անոթալայնացում։ Վտանգը մեծ է նաև միզամուղների զուգահեռ ընդունման ժամանակ[74]։

Հազվադեպ դեպքերում ՈՍՀԲԴ-ները կարող են բերել ավելի վտանգավոր երիկամային խնդիրների[12].

  • Ինտերստիցիալ նեֆրիտ
  • Նեֆրոտիկ համախտանիշ
  • Սուր երիկամային վնասում
  • Սուր խողովայաին նեկրոզ (մեռուկացում)
  • Երիկամային պտկիկների նեկրոզ

Ֆենացետինի կամ պարացետամոլի հետ ՈՍՀԲԴ-ների զուգահեռ կիրառումը կարող է բերել ցավազրկողներով պայմանավորված նեֆրոպաթիայի[75]։

Մաշկի ֆոտոսենսիտիվություն

խմբագրել

ՈՍՀԲԴ-ների մեկ այլ հաճախ հանդիպող կողմնակի էֆեկտ է ֆոտոսենսիտիվությունը (գերզգայունությունը լույսի նկատմամբ)[76]։ Ֆոտոսենսիտիվություն առաջացնելու ամենամեծ հակումը ունի 2-արիլպրոպիոնաթթուն, բայց այլ ՈՍՀԲԴ-ներ, ներառյալ պիրօքսիկամը, դիկլոֆենակը, նույնպես օժտված են այդ կողմնակի ազդեցությամբ։ 2-արիլպրոպիոնաթթվային խումբ պարունակող ՈՍՀԲԴ-ների ֆոտոսենսիտիվության առաջացման մեխանիզմը կայանում է կարբօքսիթթուների դեկարբոքսիլացման և դրա արդյունքում ազատ ռադիկալների առաջացման մեջ[77]։

Հղիության ընթացքում

խմբագրել

Հղիության ընթացքում ՈՍՀԲԴ-ների կիրառումը խորհուրդ չի տրվում, հատկապես երրորդ եռամսյակում։ Չնայած ՈՍՀԲԴ-ները տերատոգեն չեն, այնուամենայնից դրանց օգտագործումը կարող է նպաստել պտղի մոտ զարկերակային ծորանի վաղ փակվելուն կամ երիկամային խնդիրների առաջացմանը։ Բացի այդ այս դեղերի կիրառումը կորելացվում է վաղաժամ ծննդաբերությունների[78] և Կրելախաղտերի հետ[79][80]։ Ասպիրինը հեպարինի հետ կիրառվում է հղիների մոտ հակաֆոսֆոլիպիդային համախտանիշի ժամանակ[81]։ Բացի այդ, կան ոչ բավարար հավաստի տվյալներ այն մասին, որ ինդոմետացինը կարող է կիրառվել գերջրության բուժման նպատակով[82][83]։

Ի հակադրություն, պարացետամոլը համարվում է անվտանգ հղիության ընթացքում, սակայն 2010 թ. կատարված հետազոտությունը վկայում էր, որ այն կարող է առաջացնել արական անպտղություն ապագա երեխայի մոտ[84][85]։ Դեղորայքը պետք է ընդունել ըստ բժշկի ցուցումների, քանի որ մեծ է լյարդի վնասման և դեղորայքային թունավորման ռիսկը[86]։

Ֆրանսիայում, ցանկացած ՈՍՀԲԴ, այդ թվում ասպիրինը, արգելված է օգտագործել հղիության 6-րդ ամսից հետո[87]։

Ալերգիա/ալերգիայանման գերզգայունության ռեակցիաներ

խմբագրել

Ալերգիկ կամ ալերգիայանման գերզգայունության ռեակցիաները առաջանում են ՈՍՀԲԴ-ները ընդունելուց անմիջապես հետո։ Դրանք տարբերվում են վերոնշյալ կողմնակի էֆեկտներից, քանի որ վերջիններս դոզա-կախյալ են և կարող են առաջանալ ցանկացած մարդու մոտ։ Գերզգայունության ռեակցիաները դոզա-կախյալ չեն, կարող են առաջանալ նույնիսկ չնչին դեղաչափերից, անհատ-սպեցիֆիկ են և առաջանում են միայն որոշ անձանց մոտ[88]։ Որոշ դեպքերում գերզգայունության ռեակցիաները լիովին բավարաում են ալերգիայի բոլոր չափորոշիչներին[89].

  1. Իմունոգլոբուլին E (IgE) միջնորդավորված կրկնվող եղնջացան, անգիոայտուց կամ անաֆիլաքսիա, որը առաջանում է ՈՍՀԲԴ 1 դեղ ընդունելուց անմիջապես կամ մինչև մեկ ժամ հետո, բայց ոչ կառոցվաքային նմանություն չունեցող մի քանի ՈՍՀԲԴ-ներ ընդունելուց հետո կամ
  2. Հարաբերականորեն թեթև կամ միջին ընթացքով T-բջիջներով միջնորդավորված ուշացած (մինչև 24 ժամ) մաշկի տարբեր ռեակցիաներ՝ մակուլոպապուլոզ ցան, ֆիքսված դեղորայքային ռեակցիա, լուսային գերզգայունության ռեակիցա, ուշացած եղնջացան, կոնտակտային դերմատիտ կամ
  3. ավելի ծանր ընթացքով T-բջիջներով միջնորդավորված համակարգային ռեակցիաներ, ինչպիսիք են Էոզինոֆիլիայով և համակարգային նշաններով դեղորայքային ռեակցիա (DRESS համախտանիշ), սուր գեներալիզացված էկզանթեմատոզ պուստուլոզ, Սթիվեն-ջոնսի համախտանիշ և սուր էպիդերմալ նեկրոզ։

Այլ ՈՍՀԲԴ ռեակցիաներ ալերգիայանման են, այսինքն կլինիկորեն նման են ալերգիկ ռեակցիայի, սակայն չեն ընդգրկում ալերգիկ համակարգերը։ Այս ռեակցիաները պայմանավորված են արախիդոնաթթվի մետաբոլիզմի մեջ ՈՍՀԲԴ-ների ունեցած մեծ դերով։ Դրանք կարող են նպաստել այնպիսի միջնորդանյութերի առաջացմանը, որոնք կլինիկորեն արտահայտվում են որպես ալերգիկ միջնորդանյութեր։ Ախտանիշները առաջանում են դեղը ընդունելուց անմիջապես կամ մինչև մի քանի ժամ հետո և պայմանավորված են ՑՕԳ-1-ի պաշարմամբ։ Դրանք են.

  1. Ասթմայի կամ ռինիտի սրացում այն անձանց մոտ, ովքեր տառապում են այդ հիվանդություններով (տե՛ս ասպիրինային ասթմա)
  2. Մաշկային երևույթների կամ անգիոայտուցի սրացում կամ առաջին անգամ զարգացում, անկախ անամնեզում նշվաճ վիճակների առկայությունից[25]։

Այլ կողմնակի երևույթներ

խմբագրել

Վերոթվարկյալ կողմանկի էֆեկտներց զատ, հաճախ կողմնակի երևույթներ են նաև բարձրացած լյարդային ֆերմենտները, գլխացավը, գլխապտույտը[12]։ Ոչ հաճախ հանդիպող կողմնակի ռեակցիաներից են խիստ բարձրացած կալիումի մակարդակը արյան մեջ, մթագնած գիտակցությունը, շնչուղիների կծկանքը, ցանավորումը[12]։

ՈՍՀԲԴ-ների մեծամասնությունը շատ վատ են ներթափանցում արյուն-ուղեղային պատնեշով, հետևաբար այնտեղի ՑՕԳ-երի վրա ազդեցությունը մինիմալ է։ Սակայն այդ մինիմալ ազդեցությունը կարող է առաջացնել քնկոտություն, գլխապտույտ և այլ ԿՆՀ երևույթներ[90]

ՈՍՀԲԴ-ները կարող են բարձրացնել մլակային տենդով հիվանդների մոտ արյունահոսության ռիսկը[91], այդ իսկ պատճառով Հնդկաստանում այս դեղերը վաճառվում են միայն դեղատոմսով[92]։

Շատ հազվադեպ դեպքերում իբուպրոֆենը կարող է առաջացնել ոչ վարակային մենինգիտ[93]։

Ասպիրինը վիրուսային ինֆեկցիաների ժամանակ շատ հազվադեպ առաջացնում է խիստ վտանգավոր Ռեյի համախտանիշ[94][95]։

Դեղորայքային փոխազդեցություն

խմբագրել

ՈՍՀԲԴ-ները երիկամներում նվազեցնում են արյան հոսքը, հետևաբար իջեցնում են միզամուղների ակտիվությունը և ազդում են լիթիումի և մետոտրեքսատի դուրսբերման արագության վրա[96]։

ՈՍՀԲԴ-ները դժվարեցնում են արյան թրոմբներ առաջացնելու հատկությունը, հետևաբար կարող են բարձրացնել արյունահոսության ռիսկերը այլ հակամակարդիչ (վարվարին) դեղորայքի հետ կիրառելիս[96]։

ՈՍՀԲԴ-ները կարող են նպաստել զարկերակային գերճնշման ավելի ագրեսիվ ընթացքոին և իջեցնել հակահիպերտենզիվ դեղորայքի ազդեցությունը[96], օր.՝ անգիոտենզին փոխարկող ֆերմենտի պաշարիչները[97]։

ՈՍՀԲԴ-ները կարող են ազդել և նվազեցնել սերոտոնինի սելեկտիվ հետզավթման արգելակիչ (SSRI) հակադեպրեսանտների ակտիվույունը[98][99]։

Որոշ ՈՍՀԲԴ-ներ կարող են ուժեղացնել էնդոկանաբինոիդների ազդեցությունը[100]։

Դասակարգումը

խմբագրել
 
ՈՍՀԲԴ-ների ՑՕԳ-1/ՑՕԳ-2 ընկճելու ընտրողականության գրաֆիկ[101]

ՈՍՀԲԴ-ները կարող են դասակարգվել ըստ իրենց քիմիական կառուցվածքի կամ ազդեցության մեխանիզմի։ Հին սերունդները, որոնք հայտնի էին շատ ավելի վաղ, քան դրանց ազդեցության մեխանիզմի հայտնաբերումը, դասակարգվում են ըստ իրենց քիմիական կառուցվածքի կամ ծագման։ Նոր սերնդի ՈՍՀԲԴ-ները դասակարգվում են ըստ ազդեցության մեխանիզմի։

Սալիցիլատներ

խմբագրել

Պրոպիոնաթթվի ածանցյալներ

խմբագրել

Ացետաթթվի ածանցյալներ

խմբագրել

Էնոլաթթվի ածանցյալներ (օքսիկամներ)

խմբագրել

Անթրանիլաթթվի ածանցյալներ (Ֆենամատներ)

խմբագրել

ՈՍՀԲԴ-ների այս խումբը հանդիսանում են ֆենամաթթվի ածացյալներ, որը իր հերթին առաջանում է անթրանիլաթթվից[105]։ Վերջինս սալիցիլաթթվի նիտրո-միացություն է[105][106]։

Ընտրողական ՑՕԳ-2 պաշարիչներ (կոքսիբներ)

խմբագրել

*FDA - ԱՄՆ սննդի և դեղորայքի վերահսկման կառույց[110], **TGA - Ավստրալիայի բուժական ապրանքերի վերահսկման կառույց[111]։

Սուլֆոնանիլիդներ

խմբագրել
  • Նիմեսուլիդ (Համակարգային օգտագործումը արգելված է որոշ երկրներում)[112]

Այլ

խմբագրել

Խիրալություն

խմբագրել

ՈՍՀԲԴ-ների մեծամասնությունը խիրալ (մոլեկուլի տարածական հայելային 2 տարբեր դասավորություն) մոլեկուլներ են (բացառություն է ացեկլոֆենակը)։ Չնայած, որ հիմնականում մոլեկուլներից միայն մեկն է ակտիվ լինում օրգանիզմում, դեղերը պատրաստվում են 2 հայելային մոլեկուլների խառնուրդի ձևով։ Որոշ դեղերի (հիմնականում -պրոֆենների) ոչ ակտիվ իզոմերները օրգանիզմում կարող են փոխակերպվել ակտիվ ձևի իզոմերազա ֆերմենտի օգնությամբ։ Սակայն վերջինիս ակտիվությունը կարող է խիստ տարբեր լինել տարբեր անհատների օրգանիզմներում։

Իբուպրոֆենը և կետոպրոֆենը ներկայումս հասանելի են նաև միայն ակտիվ մոլեկուլներ պարունակող դեղաձևերի տեսքով (դեքսիբուպրոֆեն և դեքսկետոպրոֆեն), ինչը հնարավորություն է տալիս ավելի արագ հասնել արդյունքի, և խուսափել որոշ կողմնակի էֆեկտներից։ Նապրոքսենը շուկայում միշտ հասանելի է եղել միայն ակտիվ մոլեկուլի տեսքով։

Հիմնական կիրառական տարբերությունը

խմբագրել

Միևնույն խմբի ՈՍՀԲԴ-ները սովորաբար ունենում են համանման ազդեցություն։ Համարժեք կիրառման դեպքում, ՈՍՀԲԴ-ները միմյանցից արդյունքով շատ չեն տարբերվում[113]։ Ավելի շուտ դրանք միմյանցից տարբերվում են ազդեցության տևողությամբ (կախված կիսադուրսբերման պարբերությունից), ընդունման ճանապարհով և տանելիությամբ։

Կողմնակի էֆեկտների առումով, ՑՕԳ-2 ընտրողական պաշարիչները զուրկ են ստամոքս-աղիքային վտանգներից, այնուամենայնիվ ավելի բարձր է սրտային ռիսկերի հավանականությունը[113][114]։ Բացառությամբ նապրոքսենի, այլ ոչ սելեկտիվ ՈՍՀԲԴ-ները նույնպես բարձրացնում են սուր սրտային խնդիրների հավանականությունը[113]։ Որոշ տվյալներ կան կիսասելեկտիվ նաբումետոնի ստամոքսի համար անվտանգ լինելու մասին[113]։

Համաձային սպառողների զեկուցումների, իբուպրոֆենը, նապրքսենը և սալսալատը ավելի մատչելի են քան մնացած ՈՍՀԲԴ-ները, չնայած որ հավասար արդյունավետ և անվտանգ են մշտական օգտագործման համար (քրոնիկ բորբոքային կամ ցավային խանգարումներով անձանց մոտ) համեմատած ավելի թանկարժեք դեղերի հետ[115]։

Հետազոտություններ

խմբագրել

ՈՍՀԲԴ-ները փորձարկվում են Ալցհեյմերի հիվանդությամբ տրանսգեն մկների վրա վարքային ֆունկցիաները բարելավելու նպատալով, ինչպես նաև դիտողական հետազոտություններ են արվում մարդկանց մոտ նույն նպատակներով։ Այնուամենայնիվ չկան բավական հավաստի կլինիկական տվյալներ Ալցհեյմերի հիվանդության ժամանակ ՈՍՀԲԴ-ների արդյունավետության մասին, ավելին՝ ՈՍՀԲԴ-ներով բուժման վնասը ավելի շատ է քան օգուտը[116][117][118]։ ՈՍՀԲԴ-ների կիրառումը ասոցիացվում է մի շարք մետաղների իոնների կուտակման հետ, ինչի արդյունքում ունենում ենք բջջաթաղանթի վնասում[119]։

Պատմություն

խմբագրել
 
Ասպիրինի առաջին գովազդներից մեկը, տպագրված 1917-ին The New York Times ամսագրում` Bayer-Aspirin ֆիրմայի կողմից

Հին Հունական բժշկությունից մինչև 19-րդ դար, նոր դեղերի ստեղծումը հիմնված էր փորձարարական արվեստի վրա։ Ֆոլկորի և դիցաբանության վրա հիմնված, մարդիկ միմյանց էին խառնում տարբեր բույսե և հանքային աղեր ու ստանում խառնուրդներ, որոնք կիրառում էին բժշկական նպատակներով։Հիպոկրատը (մ.թ.ա. 460-377թթ.) առաջինն էր որ նկարագրեց ուռենու կեղևի օգտագործումը բուժական նպատակներով[120], իսկ Ցելսիուսը մ.թ.ա. 30թ. նկարագրեց բորբոքումը և դրա մեղմացման նպատակով ուռենու կեղևի կիրառումը։ 1763թ. ապրիլի 25-ին Էդվարդ Սթոնը Թագավորական Հասարակությանը զեկուցեց բարձր ջերմության ժամանակ ուռենու կողևի հիմքով պատրաստված դեղանյութի կիրառման մասին[121]։ Ուռենու կեղևի ակտիվ միացությունը՝ սալիցին կոչվող գլիկոզիդը, առաջին անգամ առանձնացվեց 1827 թ. Յոհան Անդրեաս Բուխների կողմից։ 1829 թ. ֆրանսիացի քիմիկ Հենրի Լեղուն բարելավեց անջատման պրոցեսը և կարողացավ 1.5 կգ կեղևից 30 գ սալիցին ստանալ[121]։

Հիդրոլիզի միջոցով սալիցինի մոլեկուլից անջատվեց գլուկոզը՝ ազատ թողնելով սալիցիկ սպիրտը, որը ազատ փոխակերպվում է սալիցիլաթթվի և՛ փորձանոթում, և՛ օրգանիզմում[120]։ Սալիցիլաթթուն ավելի էֆեկտիվ է քան սալիցինը, և բացի ջերմիջեցնող ազդեցությունից, օժտված է նաև հակաբորբոքային ակտիվությամբ։ 1869 թ. Հերման Կոլբեն սինթեզեց սալիցիլատը, չնայած այն որպես թթու շատ ագրեսիվ էր ստամոքսի լորձաթաղանթի համար[120]։ Քիմիական ռեակցիան, որը օգտագործվում է ֆենոլից ածխաթթու գազի ներկայությամբ արոմատիկ թթուներ ստանալու համար կոչվում է Կոլբե-Շմիթի ռեակցիա[122][123][124]։

 
Kolbe–Schmitt reaction mechanism

1897 թ. գերմանացի քիմիկոս Ֆելիքս հոֆմանը և Բայեր ընկերությունը հայտարարեցին դեղագիտության նոր դարասկզբի մասին, փոխակերպելով սալիցիլաթթուն ացետիլսալիցիլաթթվի, որը Հենրիխ Դրեզերի կողմից անվանվեց Ասպիրին։ Այլ ՈՍՀԲԴ-ները սինթեզվեցին 1950-ականներից հետո[121]։

2001թ. ԱՄՆ-ում տարվա ընթացքում ՈՍՀԲԴ-ների նշանակումների քանակը հասավ 70 միլիոնի, իսկ օգտագործված դեղաչափորի քանակը՝ 30 միլիարդի[44]։

Անասնաբուժական կիրառություն

խմբագրել

ԱՄՆ-ում մելօքսիկքմը հաստատված է միայն շնազգիների մոտ կիրառության համար, մինչդեռ զգուշացվում է կատուների մոտ կիրառման հնարավոր վտանգի մասին (լյարդի վնասման հետ պայմանավորված)[125][126], բացառությամբ մեկանգամյա օգտագործման, վիրահատությունների ժամանակ[127]։ Չնայած այս զգուշացմանը, մելոքսիկամը ակտիվ նշանակվում է տարբեր կենդանիների համար, այդ թվում կատուների և ընտանի անասունների համար[128]։ Մի շարք երկրներում, օրինակ ԵՄ երկրներում, արգելված է Մելոքսիկամի նշանակումը կատուների համար[129]։

Տես նաև

խմբագրել

Ծանոթագրություններ

խմբագրել
  1. ↑ Bally, M; Dendukuri, N; Rich, B; Nadeau, L; Helin-Salmivaara, A; Garbe, E; Brophy, JM (2017 թ․ մայիսի 9). «Risk of acute myocardial infarction with NSAIDs in real world use: bayesian meta-analysis of individual patient data». BMJ (Clinical Research Ed.). 357: j1909. doi:10.1136/bmj.j1909. PMC 5423546. PMID 28487435.
  2. ↑ Lanas, A; Chan, FK (2017 թ․ փետրվարի 23). «Peptic ulcer disease». Lancet. 390 (10094): 613–624. doi:10.1016/S0140-6736(16)32404-7. PMID 28242110.
  3. ↑ Buer JK (2014 թ․ հոկտեմբեր). «Origins and impact of the term 'NSAID'». Inflammopharmacology. 22 (5): 263–7. doi:10.1007/s10787-014-0211-2. hdl:10852/45403. PMID 25064056.
  4. ↑ Cashman, Jeremy N. (1996). «The Mechanisms of Action of NSAIDs in Analgesia:». Drugs (անգլերեն). 52 (Supplement 5): 13–23. doi:10.2165/00003495-199600525-00004. ISSN 0012-6667.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Day, Richard O.; Graham, Garry G. (2004). «The Vascular Effects of COX-2 selective inhibitors». Australian Prescriber. 27 (6): 142–145. doi:10.18773/austprescr.2004.119.
  6. ↑ Brater, D. C.; Harris, C.; Redfern, J. S.; Gertz, B. J. (2001 թ․ հունվար). «Renal effects of COX-2-selective inhibitors». American Journal of Nephrology. 21 (1): 1–15. doi:10.1159/000046212. ISSN 0250-8095. PMID 11275626.
  7. ↑ Bleumink, Gysèle S.; Feenstra, Johannes; Sturkenboom, Miriam C. J. M.; Stricker, Bruno H. Ch (2003). «Nonsteroidal anti-inflammatory drugs and heart failure». Drugs. 63 (6): 525–534. doi:10.2165/00003495-200363060-00001. ISSN 0012-6667. PMID 12656651.
  8. ↑ Hoff, K.K.; Zawada, E.T.; Alavi, F.K.; Leyse, J.W.; Santella, R.N. (1994-12). «Effects of ketorolac tromethamine on erythropoietin levels in Sprague Dawley rats». The International Journal of Artificial Organs. 17 (12): 629–634. doi:10.1177/039139889401701203. ISSN 0391-3988.
  9. ↑ Warden SJ (2010 թ․ ապրիլ). «Prophylactic Use of NSAIDs by Athletes: A Risk/Benefit Assessment». The Physician and Sportsmedicine. 38 (1): 132–138. doi:10.3810/psm.2010.04.1770. ISSN 0091-3847. PMID 20424410.
  10. ↑ Hinz B, Cheremina O, Brune K (2008). «Acetaminophen (paracetamol) is a selective cyclooxygenase-2 inhibitor in man». The FASEB Journal. 22 (2): 383–390. doi:10.1096/fj.07-8506com. PMID 17884974.
  11. ↑ Clive P. Page, Michael J. Curtis, Morley Sutter, Michael Walker, Brian Hoffman. Farmacología integrada (in Spanish). Published by Elsevier España, 1998. 84-8174-340-2
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 12,6 12,7 Simone Rossi, ed. (2006). Australian medicines handbook 2006. Adelaide: Australian Medicines Handbook Pty Ltd. ISBN 978-0-9757919-2-9.
  13. ↑ 13,00 13,01 13,02 13,03 13,04 13,05 13,06 13,07 13,08 13,09 13,10 13,11 13,12 13,13 13,14 Consumer Reports Health Best Buy Drugs (2013 թ․ հուլիս), «The Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs: Treating Osteoarthritis and Pain. Comparing effectiveness, safety, and price.», NSAIDs, Yonkers, New York: Consumer Reports, Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2014 թ․ փետրվարի 22-ին, Վերցված է 2014 թ․ փետրվարի 12-ին
  14. ↑ Machado, Gustavo C.; Maher, Chris G.; Ferreira, Paulo H.; Day, Richard O.; Pinheiro, Marina B.; Ferreira, Manuela L. (2017 թ․ փետրվարի 2). «Non-steroidal anti-inflammatory drugs for spinal pain: a systematic review and meta-analysis». Annals of the Rheumatic Diseases (անգլերեն). 76 (7): annrheumdis–2016–210597. doi:10.1136/annrheumdis-2016-210597. ISSN 1468-2060. PMID 28153830.
  15. ↑ Schrör, K. (1997). «Aspirin and platelets: the antiplatelet action of aspirin and its role in thrombosis treatment and prophylaxis». Seminars in Thrombosis and Hemostasis. 23 (4): 349–356. doi:10.1055/s-2007-996108. ISSN 0094-6176. PMID 9263351.
  16. ↑ «SDCEP Guidance on prescribing in Dentistry» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2021 թ․ ապրիլի 28-ին.
  17. ↑ Moore, R. Andrew; Derry, Sheena; Aldington, Dominic; Wiffen, Philip J. (2015 թ․ սեպտեմբերի 28). «Single dose oral analgesics for acute postoperative pain in adults - an overview of Cochrane reviews». The Cochrane Database of Systematic Reviews (9): CD008659. doi:10.1002/14651858.CD008659.pub3. ISSN 1469-493X. PMC 6485441. PMID 26414123.
  18. ↑ Ashley, Paul F.; Parekh, Susan; Moles, David R.; Anand, Prabhleen; MacDonald, Laura C. I. (2016 թ․ օգոստոսի 8). «Preoperative analgesics for additional pain relief in children and adolescents having dental treatment» (PDF). The Cochrane Database of Systematic Reviews (8): CD008392. doi:10.1002/14651858.CD008392.pub3. ISSN 1469-493X. PMID 27501304.
  19. ↑ 19,0 19,1 Eccleston, Christopher; Cooper, Tess E.; Fisher, Emma; Anderson, Brian; Wilkinson, Nick Mr (2017). «Non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) for chronic non-cancer pain in children and adolescents». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 8: CD012537. doi:10.1002/14651858.CD012537.pub2. ISSN 1469-493X. PMC 6460508. PMID 28770976.
  20. ↑ 20,0 20,1 Cooper, Tess E.; Heathcote, Lauren C.; Anderson, Brian; Grégoire, Marie-Claude; Ljungman, Gustaf; Eccleston, Christopher (2017). «Non-steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs) for cancer-related pain in children and adolescents». The Cochrane Database of Systematic Reviews. 7: CD012563. doi:10.1002/14651858.CD012563.pub2. ISSN 1469-493X. PMC 6484396. PMID 28737843.
  21. ↑ «Non-steroidal anti-inflammatory drugs». British National Formulary. Վերցված է 2019 թ․ օգոստոսի 28-ին.
  22. ↑ Danelich, IM; Wright, SS; Lose, JM; Tefft, BJ; Cicci, JD; Reed, BN (2015 թ․ մայիս). «Safety of nonsteroidal antiinflammatory drugs in patients with cardiovascular disease». Pharmacotherapy. 35 (5): 520–35. doi:10.1002/phar.1584. PMID 25940579.
  23. ↑ Wilson JA, Romagnuolo J, Byrne TK, Morgan K, Wilson FA (2006). «Predictors of endoscopic findings after Roux-en-Y gastric bypass». Am J Gastroenterol. 101 (10): 2194–2199. doi:10.1111/j.1572-0241.2006.00770.x. PMID 17032183.
  24. ↑ «Long Term Medical Issues associated after Roux-en-Y Gastric Bypass Procedure (RYGBP)» (PDF). SSMHealth. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2016 թ․ մարտի 4-ին. Վերցված է 2015 թ․ հոկտեմբերի 18-ին.
  25. ↑ 25,0 25,1 Kowalski ML, Asero R, Bavbek S, Blanca M, Blanca-Lopez N, Bochenek G, և այլք: (2013). «Classification and practical approach to the diagnosis and management of hypersensitivity to nonsteroidal anti-inflammatory drugs». Allergy. 68 (10): 1219–32. doi:10.1111/all.12260. PMID 24117484.
  26. ↑ 26,0 26,1 26,2 Knights, Kathleen. «Defining the COX Inhibitor Selectivity of NSAIDs: Implications for Understanding Toxicity». Web MD LLC. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 17-ին.
  27. ↑ Botting, R. M. (2006 թ․ նոյեմբեր). «Inhibitors of cyclooxygenases: mechanisms, selectivity and uses» (PDF). J Physiol Pharmacol. 57 (Suppl 5): 113–24. PMID 17218763.
  28. ↑ 28,0 28,1 Hinz B, Cheremina O, Brune K (2008). «Acetaminophen (paracetamol) is a selective cyclooxygenase-2 inhibitor in man». The FASEB Journal. 22 (2): 383–390. doi:10.1096/fj.07-8506com. PMID 17884974.
  29. ↑ Fowler, C J (2017 թ․ հունվարի 27). «The contribution of cyclooxygenase-2 to endocannabinoid metabolism and action». British Journal of Pharmacology. 152 (5): 594–601. doi:10.1038/sj.bjp.0707379. ISSN 0007-1188. PMC 2190012. PMID 17618306.
  30. ↑ Rouzer, Carol A.; Marnett, Lawrence J. (2008 թ․ մարտի 28). «Non-redundant Functions of Cyclooxygenases: Oxygenation of Endocannabinoids». The Journal of Biological Chemistry. 283 (13): 8065–8069. doi:10.1074/jbc.R800005200. ISSN 0021-9258. PMC 2417164. PMID 18250160.
  31. ↑ Hamza, May; Dionne, Raymond A. (2009 թ․ հունվարի 1). «Mechanisms of Non-Opioid Analgesics Beyond Cyclooxygenase Enzyme Inhibition». Current Molecular Pharmacology. 2 (1): 1–14. doi:10.2174/1874-470210902010001. ISSN 1874-4672. PMC 2749259. PMID 19779578.
  32. ↑ Cronstein, BN; Sunkureddi, P (2013 թ․ հունվար). «Mechanistic aspects of inflammation and clinical management of inflammation in acute gouty arthritis». Journal of Clinical Rheumatology. 19 (1): 19–29. doi:10.1097/RHU.0b013e31827d8790. PMC 3551244. PMID 23319019.
  33. ↑ 33,0 33,1 33,2 Aronoff DM, Neilson EG (2001 թ․ սեպտեմբեր). «Antipyretics: mechanisms of action and clinical use in fever suppression». Am. J. Med. 111 (4): 304–15. doi:10.1016/S0002-9343(01)00834-8. PMID 11566461.
  34. ↑ 34,0 34,1 34,2 Koeberle A, Werz O (2009). «Inhibitors of the microsomal prostaglandin E(2) synthase-1 as alternative to non steroidal anti-inflammatory drugs (NSAIDs)–a critical review». Curr. Med. Chem. 16 (32): 4274–96. doi:10.2174/092986709789578178. PMID 19754418.
  35. ↑ 35,0 35,1 Nabulsi M (2009). «Is combining or alternating antipyretic therapy more beneficial than monotherapy for febrile children?». BMJ. 339: b3540. doi:10.1136/bmj.b3540. PMID 19797346.
  36. ↑ Coceani F, Bishai I, Lees J, Sirko S (1986). «Prostaglandin E2 and fever: a continuing debate». Yale J Biol Med. 59 (2): 169–74. PMC 2590134. PMID 3488620.
  37. ↑ Rainsford KD (2009 թ․ դեկտեմբեր). «Ibuprofen: pharmacology, efficacy and safety». Inflammopharmacology. 17 (6): 275–342. doi:10.1007/s10787-009-0016-x. PMID 19949916.
  38. ↑ 38,0 38,1 38,2 38,3 38,4 38,5 Rostom A, Dube C, Wells G, Tugwell P, Welch V, Jolicoeur E, և այլք: (2002). «Prevention of NSAID-induced gastroduodenal ulcers». Cochrane Database Syst Rev (4): CD002296. doi:10.1002/14651858.CD002296. PMID 12519573.
  39. ↑ Services, Department of Health & Human. «Medications - non-steroidal anti-inflammatory drugs» (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 2-ին.
  40. ↑ Lee A, Cooper MG, Craig JC, Knight JF, Keneally JP (2007). «Effects of nonsteroidal anti-inflammatory drugs on postoperative renal function in adults with normal renal function». Cochrane Database Syst Rev (2): CD002765. doi:10.1002/14651858.CD002765.pub3. PMC 6516878. PMID 17443518.
  41. ↑ StarSurg Collaborative (2017). «Safety of Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs in Major Gastrointestinal Surgery: A Prospective, Multicenter Cohort Study». World Journal of Surgery. 41 (1): 47–55. doi:10.1007/s00268-016-3727-3. PMID 27766396.
  42. ↑ StarSurg Collaborative (2014). «Impact of postoperative non-steroidal anti-inflammatory drugs on adverse events after gastrointestinal surgery». BJS. 101 (11): 1413–23. doi:10.1002/bjs.9614. PMID 25091299.
  43. ↑ Bhangu A, Singh P, Fitzgerald JE, Slesser A, Tekkis P (2014). «Postoperative nonsteroidal anti-inflammatory drugs and risk of anastomotic leak: meta-analysis of clinical and experimental studies». World Journal of Surgery. 38 (9): 2247–57. doi:10.1007/s00268-014-2531-1. PMID 24682313.
  44. ↑ 44,0 44,1 Green GA (2001). «Understanding NSAIDs: from aspirin to COX-2». Clinical Cornerstone. 3 (5): 50–60. doi:10.1016/S1098-3597(01)90069-9. ISSN 1098-3597. PMID 11464731.
  45. ↑ El-Tawil, Ahmed Mahmoud (2012 թ․ մարտի 21). «Trends on gastrointestinal bleeding and mortality: where are we standing?». World Journal of Gastroenterology. 18 (11): 1154–1158. doi:10.3748/wjg.v18.i11.1154. ISSN 2219-2840. PMC 3309903. PMID 22468077.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  46. ↑ Bayer HealthCare Pharmaceuticals Inc (2008 թ․ սեպտեմբեր). «Cipro Medication Guide» (PDF). Food and Drug Administration (FDA). Վերցված է 2009 թ․ օգոստոսի 31-ին.
  47. ↑ Royal Pharmaceutical Society of Great Britain (2009). «5 Infections». British National Formulary (BNF 57). BMJ Group and RPS Publishing. ISBN 978-0-85369-845-6.
  48. ↑ van Walsem A, Pandhi S, Nixon RM, Guyot P, Karabis A, Moore RA (2015). «Relative benefit-risk comparing diclofenac to other traditional non-steroidal anti-inflammatory drugs and cyclooxygenase-2 inhibitors in patients with osteoarthritis or rheumatoid arthritis: a network meta-analysis». Arthritis Research & Therapy. 17 (1): 66. doi:10.1186/s13075-015-0554-0. PMC 4411793. PMID 25879879.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  49. ↑ 49,0 49,1 49,2 Reed, Grant W.; Abdallah, Mouin S.; Shao, Mingyuan; Wolski, Kathy; Wisniewski, Lisa; Yeomans, Neville; Lüscher, Thomas F.; Borer, Jeffrey S.; Graham, David Y. (2018-04). «Effect of Aspirin Coadministration on the Safety of Celecoxib, Naproxen, or Ibuprofen». Journal of the American College of Cardiology (անգլերեն). 71 (16): 1741–1751. doi:10.1016/j.jacc.2018.02.036.
  50. ↑ Kimmel, Stephen E; Berlin, Jesse A; Reilly, Muredach; Jaskowiak, Jane; Kishel, Lori; Chittams, Jesse; Strom, Brian L (2004-03). «The effects of nonselective non-aspirin non-steroidal anti-inflammatory medications on the risk of nonfatal myocardial infarction and their interaction with aspirin». Journal of the American College of Cardiology (անգլերեն). 43 (6): 985–990. doi:10.1016/j.jacc.2003.08.064.
  51. ↑ MacDonald, Tm; Wei, L (2003-02). «Effect of ibuprofen on cardioprotective effect of aspirin». The Lancet (անգլերեն). 361 (9357): 573–574. doi:10.1016/S0140-6736(03)12509-3.
  52. ↑ Patel, Taral N.; Goldberg, Kenneth Charles (2004 թ․ ապրիլի 26). «Use of Aspirin and Ibuprofen Compared With Aspirin Alone and the Risk of Myocardial Infarction». Archives of Internal Medicine (անգլերեն). 164 (8): 852. doi:10.1001/archinte.164.8.852. ISSN 0003-9926.
  53. ↑ Curtis, J. P (2003 թ․ դեկտեմբերի 6). «Aspirin, ibuprofen, and mortality after myocardial infarction: retrospective cohort study». BMJ (անգլերեն). 327 (7427): 1322–1323. doi:10.1136/bmj.327.7427.1322. ISSN 0959-8138. PMC 286319. PMID 14656840.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link)
  54. ↑ García Rodríguez, Luis A; González-Pérez, Antonio (2005-12). «Long-term use of non-steroidal anti-inflammatory drugs and the risk of myocardial infarction in the general population». BMC Medicine (անգլերեն). 3 (1): 17. doi:10.1186/1741-7015-3-17. ISSN 1741-7015. PMC 1310534. PMID 16316472.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  55. ↑ Kearney PM, Baigent C, Godwin J, Halls H, Emberson JR, Patrono C (2006 թ․ հունիս). «Do selective cyclo-oxygenase-2 inhibitors and traditional nonsteroidal anti-inflammatory drugs increase the risk of atherothrombosis? Meta-analysis of randomised trials». BMJ (Clinical Research Ed.). 332 (7553): 1302–8. doi:10.1136/bmj.332.7553.1302. ISSN 0959-8138. PMC 1473048. PMID 16740558.
  56. ↑ 56,0 56,1 Trelle S, Reichenbach S, Wandel S, Hildebrand P, Tschannen B, Villiger PM, և այլք: (2011 թ․ հունվարի 11). «Cardiovascular safety of non-steroidal anti-inflammatory drugs: network meta-analysis». BMJ (Clinical Research Ed.). 342 (jan11 1): c7086. doi:10.1136/bmj.c7086. PMC 3019238. PMID 21224324.
  57. ↑ Bally, Michèle; Dendukuri, Nandini; Rich, Benjamin; Nadeau, Lyne; Helin-Salmivaara, Arja; Garbe, Edeltraut; Brophy, James M (2017 թ․ մայիսի 9). «Risk of acute myocardial infarction with NSAIDs in real world use: bayesian meta-analysis of individual patient data». BMJ. 357: j1909. doi:10.1136/bmj.j1909. PMC 5423546. PMID 28487435.
  58. ↑ Schjerning Olsen AM, Fosbøl EL, Lindhardsen J, Folke F, Charlot M, Selmer C, և այլք: (2011 թ․ մայիսի 9). «Duration of Treatment With Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drugs and Impact on Risk of Death and Recurrent Myocardial Infarction in Patients With Prior Myocardial Infarction: A Nationwide Cohort Study». Circulation. 123 (20): 2226–35. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.110.004671. PMID 21555710.
  59. ↑ 59,0 59,1 Bhala N, Emberson J, Merhi A, Abramson S, Arber N, Baron JA, և այլք: (2013 թ․ օգոստոսի 31). «Vascular and upper gastrointestinal effects of non-steroidal anti-inflammatory drugs: meta-analyses of individual participant data from randomised trials». Lancet. 382 (9894): 769–79. doi:10.1016/S0140-6736(13)60900-9. PMC 3778977. PMID 23726390.
  60. ↑ Page J, Henry D (2000 թ․ մարտ). «Consumption of NSAIDs and the development of congestive heart failure in elderly patients: an underrecognized public health problem». Archives of Internal Medicine. 160 (6): 777–84. doi:10.1001/archinte.160.6.777. ISSN 0003-9926. PMID 10737277. Արխիվացված է օրիգինալից (Free full text) 2012 թ․ մարտի 11-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 1-ին.
  61. ↑ Gislason GH, Rasmussen JN, Abildstrom SZ, Schramm TK, Hansen ML, Fosbøl EL, և այլք: (2009). «Increased Mortality and Cardiovascular Morbidity Associated with Use of Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs in Chronic Heart Failure». Archives of Internal Medicine. 169 (2): 141–149. doi:10.1001/archinternmed.2008.525. PMID 19171810.
  62. ↑ Staff (2015 թ․ հուլիսի 9). «FDA Strengthens Warning of Heart Attack and Stroke Risk for Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs». Food and Drug Administration (FDA). Վերցված է 2015 թ․ հուլիսի 9-ին.
  63. ↑ Shiri R, Koskimäki J, Häkkinen J, Tammela TL, Auvinen A, Hakama M (2006 թ․ մայիս). «Effect of Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drug Use on the Incidence of Erectile Dysfunction». Journal of Urology. 175 (5): 1812–1816. doi:10.1016/S0022-5347(05)01000-1. PMID 16600768.
  64. ↑ Gleason JM, Slezak JM, Jung H, Reynolds K, Van den Eeden SK, Haque R, և այլք: (2011). «Regular Nonsteroidal Anti-Inflammatory Drug Use and Erectile Dysfunction». The Journal of Urology. 185 (4): 1388–1393. doi:10.1016/j.juro.2010.11.092. PMID 21334642. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 21-ին.
  65. ↑ Barclay, Laurie (2011 թ․ մարտի 8). «Regular NSAID Use Linked to Erectile Dysfunction». Medscape. Վերցված է 2014 թ․ հուլիսի 21-ին.
  66. ↑ Patel, Darshan P.; Schenk, Jeannette M.; Darke, Amy; Myers, Jeremy B.; Brant, William O.; Hotaling, James M. (2016-03). «Non-steroidal anti-inflammatory drug (NSAID) use is not associated with erectile dysfunction risk: results from the Prostate Cancer Prevention Trial». BJU international. 117 (3): 500–506. doi:10.1111/bju.13264. ISSN 1464-410X. PMC 4826049. PMID 26305866.
  67. ↑ Traversa G, Walker AM, Ippolito FM, Caffari B, Capurso L, Dezi A, և այլք: (1995 թ․ հունվար). «Gastroduodenal toxicity of different nonsteroidal antiinflammatory drugs». Epidemiology. 6 (1): 49–54. doi:10.1097/00001648-199501000-00010. ISSN 1044-3983. PMID 7888445.
  68. ↑ Textbook of Gastroenterology, Tadataka Yamada, 2008, Ch.40, Peptic Ulcer Disease, page 941
  69. ↑ Higuchi K, Umegaki E, Watanabe T, Yoda Y, Morita E, Murano M, և այլք: (2009 թ․ հուլիս). «Present status and strategy of NSAIDs-induced small bowel injury». Journal of Gastroenterology. 44 (9): 879–888. doi:10.1007/s00535-009-0102-2. ISSN 1435-5922. PMID 19568687.
  70. ↑ Al-Saeed, Abdulwahed (2011-11). «Gastrointestinal and Cardiovascular Risk of Nonsteroidal Anti-inflammatory Drugs». Oman Medical Journal. 26 (6): 385–391. doi:10.5001/omj.2011.101. ISSN 1999-768X. PMC 3251190. PMID 22253945.
  71. ↑ Guo, Wei; Cheng, Ze-yu; Zhu, Yi-zhun (2013 թ․ հոկտեմբեր). «Hydrogen sulfide and translational medicine». Acta Pharmacologica Sinica (անգլերեն). 34 (10): 1284–1291. doi:10.1038/aps.2013.127. ISSN 1671-4083. PMC 3791558. PMID 24096643.
  72. ↑ Bjarnason, I. (2013-01). «Gastrointestinal safety of NSAIDs and over-the-counter analgesics: Gastrointestinal safety of NSAIDs and over-the-counter analgesics». International Journal of Clinical Practice (անգլերեն). 67: 37–42. doi:10.1111/ijcp.12048.
  73. ↑ 73,0 73,1 «nsaid_side_effects [TUSOM | Pharmwiki]». tmedweb.tulane.edu (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 29-ին.
  74. ↑ Thomas MC (2000 թ․ փետրվար). «Diuretics, ACE inhibitors and NSAIDs—the triple whammy». The Medical Journal of Australia. 172 (4): 184–5. doi:10.5694/j.1326-5377.2000.tb125548.x. ISSN 0025-729X. PMID 10772593.
  75. ↑ De Broe ME, Elseviers MM (1998 թ․ փետրվար). «Analgesic nephropathy». New England Journal of Medicine. 338 (7): 446–52. doi:10.1056/NEJM199802123380707. ISSN 0028-4793. PMID 9459649.
  76. ↑ Moore DE (2002). «Drug-induced cutaneous photosensitivity: incidence, mechanism, prevention and management». Drug Safety. 25 (5): 345–72. doi:10.2165/00002018-200225050-00004. ISSN 0114-5916. PMID 12020173.
  77. ↑ Moore, Douglas E. (2002). «Drug-Induced Cutaneous Photosensitivity: Incidence, Mechanism, Prevention and Management». Drug Safety (անգլերեն). 25 (5): 345–372. doi:10.2165/00002018-200225050-00004. ISSN 0114-5916.
  78. ↑ Østensen ME, Skomsvoll JF (2004 թ․ մարտ). «Anti-inflammatory pharmacotherapy during pregnancy». Expert Opinion on Pharmacotherapy. 5 (3): 571–80. doi:10.1517/14656566.5.3.571. ISSN 1465-6566. PMID 15013926.
  79. ↑ Nakhai-Pour HR, Broy P, Sheehy O, Bérard A (2011 թ․ սեպտեմբեր). «Use of nonaspirin nonsteroidal anti-inflammatory drugs during pregnancy and the risk of spontaneous abortion». Canadian Medical Association Journal. 183 (15): 1713–20. doi:10.1503/cmaj.110454. PMC 3193112. PMID 21896698.
  80. ↑ Reza Nakhai-Pour, Hamid (2011). «Use of nonaspirin nonsteroidal anti-inflammatory drugs during pregnancy and the risk of spontaneous abortion». Canadian Medical Association Journal. 183 (15): 1713–1720. doi:10.1503/cmaj.110454. PMC 3193112. PMID 21896698.
  81. ↑ Cervera R, Balasch J (2004). «The management of pregnant patients with antiphospholipid syndrome». Lupus. 13 (9): 683–7. doi:10.1191/0961203304lu1092oa. ISSN 0961-2033. PMID 15485103.
  82. ↑ Moise, K. J. (1991-06). «Indomethacin therapy in the treatment of symptomatic polyhydramnios». Clinical Obstetrics and Gynecology. 34 (2): 310–318. doi:10.1097/00003081-199106000-00012. ISSN 0009-9201. PMID 1868638.
  83. ↑ Abhyankar, S.; Salvi, V. S. (2000-07). «Indomethacin therapy in hydramnios». Journal of Postgraduate Medicine. 46 (3): 176–178. ISSN 0022-3859. PMID 11298464.
  84. ↑ Graham GG, Scott KF, Day RO (2005). «Tolerability of paracetamol». Drug Safety. 28 (3): 227–40. doi:10.2165/00002018-200528030-00004. ISSN 0114-5916. PMID 15733027.
  85. ↑ Kristensen DM, Hass U, Lesné L, Lottrup G, Jacobsen PR, Desdoits-Lethimonier C, և այլք: (2011). «Intrauterine exposure to mild analgesics is a risk factor for development of male reproductive disorders in human and rat». Hum. Reprod. 26 (1): 235–44. doi:10.1093/humrep/deq323. PMID 21059752.
  86. ↑ Wilkes JM, Clark LE, Herrera JL (2005 թ․ նոյեմբեր). «Acetaminophen overdose in pregnancy». Southern Medical Journal. 98 (11): 1118–22. doi:10.1097/01.smj.0000184792.15407.51. ISSN 0038-4348. PMID 16351032.
  87. ↑ Dreillard, Audrey (2009 թ․ մարտի 2). «Grossesse – Mamans attention». France Soir (French). Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հունիսի 9-ին. Վերցված է 2009 թ․ հունիսի 1-ին.{{cite news}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  88. ↑ Kowalski ML, Makowska JS (2015). «Seven steps to the diagnosis of NSAIDs hypersensitivity: how to apply a new classification in real practice?». Allergy Asthma Immunol Res. 7 (4): 312–320. doi:10.4168/aair.2015.7.4.312. PMC 4446629. PMID 25749768.  
  89. ↑ Woessner KM, Castells M (2013). «NSAID single-drug-induced reactions». Immunol Allergy Clin North Am. 33 (2): 237–49. doi:10.1016/j.iac.2012.12.002. PMID 23639711.
  90. ↑ «NSAIDs». nhs.uk (անգլերեն). 2017 թ․ հոկտեմբերի 19. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 30-ին.
  91. ↑ «Dengue». United States Centers for Disease Control and Prevention. 2016 թ․ մարտի 28. Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 27-ին. «Use acetaminophen. Do not take pain relievers that contain aspirin and ibuprofen (Advil), it may lead to a greater tendency to bleed.»
  92. ↑ «Delhi government bans over the counter sale of NSAIDS without prescription». 2015.
  93. ↑ Auriel E, Regev K, Korczyn AD (2014). Nonsteroidal anti-inflammatory drugs exposure and the central nervous system. Handbook of Clinical Neurology. Vol. 119. էջեր 577–84. doi:10.1016/B978-0-7020-4086-3.00038-2. ISBN 9780702040863. PMID 24365321. {{cite book}}: |journal= ignored (օգնություն)
  94. ↑ «Reye's syndrome - Symptoms and causes». Mayo Clinic (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 30-ին.
  95. ↑ Schrör, Karsten (2007). «Aspirin and Reye syndrome: a review of the evidence». Paediatric Drugs. 9 (3): 195–204. doi:10.2165/00148581-200709030-00008. ISSN 1174-5878. PMID 17523700.
  96. ↑ 96,0 96,1 96,2 MedicineNet > Nonsteroidal Antiinflammatory Drugs (NSAIDs) By Omudhome Ogbru. Last Editorial Review: 17 December 2008
  97. ↑ Shionoiri H (1993 թ․ հուլիս). «Pharmacokinetic drug interactions with ACE inhibitors». Clinical Pharmacokinetics. 25 (1): 20–58. doi:10.2165/00003088-199325010-00003. PMID 8354016. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 16-ին. Վերցված է 2012 թ․ նոյեմբերի 30-ին.
  98. ↑ «Why Painkillers Interfere with Anti-depressants». healthcentral.com.
  99. ↑ Warner-Schmidt JL, Vanover KE, Chen EY, Marshall JJ, Greengard P (2011). «Antidepressant effects of selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs) are attenuated by antiinflammatory drugs in mice and humans». Proc. Natl. Acad. Sci. U.S.A. 108 (22): 9262–7. Bibcode:2011PNAS..108.9262W. doi:10.1073/pnas.1104836108. PMC 3107316. PMID 21518864.
  100. ↑ Bertolacci L, Romeo E, Veronesi M, Magotti P, Albani C, Dionisi M, և այլք: (2013 թ․ հունվար). «A binding site for nonsteroidal anti-inflammatory drugs in fatty acid amide hydrolase». J Am Chem Soc. 135 (1): 22–25. doi:10.1021/ja308733u. PMC 3562592. PMID 23240907.
  101. ↑ Brune, Kay; Patrignani, Paola (2015 թ․ փետրվարի 20). «New insights into the use of currently available non-steroidal anti-inflammatory drugs». Journal of Pain Research (English). doi:10.2147/jpr.s75160. PMC 4346004. PMID 25759598. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 29-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ PMC format (link) CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link) CS1 սպաս․ չպիտակված ազատ DOI (link)
  102. ↑ «Ibuprofen». DB01050. DrugBank.
  103. ↑ Consolidated List of products whose consumption or sale have been banned, withdrawn, severely restricted or not approved by Governments, United Nations, 2003, p. 123 link to 2005 ed
  104. ↑ Fung, M.; Thornton, A.; Mybeck, K.; Wu, J. H.-h.; Hornbuckle, K.; Muniz, E. (2001 թ․ հունվարի 1). «Evaluation of the Characteristics of Safety Withdrawal of Prescription Drugs from Worldwide Pharmaceutical Markets-1960 to 1999». Therapeutic Innovation & Regulatory Science. 35 (1): 293–317. doi:10.1177/009286150103500134.
  105. ↑ 105,0 105,1 Sriram D, Yogeeswari P. Medicinal Chemistry, 2nd Edition. Pearson Education India, 2010. 9788131731444
  106. ↑ Auburn University course material. Jack DeRuiter, Principles of Drug Action 2, Fall 2002 1: Non-Steroidal Antiinflammatory Drugs (NSAIDS)
  107. ↑ «Information for Healthcare Professionals: Celecoxib (marketed as Celebrex)». Food and Drug Administration (FDA). Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ նոյեմբերի 19-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 8-ին.
  108. ↑ «Safety of Vioxx». FDA Public Health Advisory. Food and Drug Administration (FDA). Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ մայիսի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 8-ին.
  109. ↑ «Information for Healthcare Professionals: Valdecoxib (marketed as Bextra)». Food and Drug Administration (FDA). Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ փետրվարի 2-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 8-ին.
  110. ↑ Commissioner, Office of the (2020 թ․ հունվարի 10). «U.S. Food and Drug Administration». FDA (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 28-ին.
  111. ↑ Administration, Australian Government Department of Health Therapeutic Goods. «Therapeutic Goods Administration (TGA)». Therapeutic Goods Administration (TGA) (անգլերեն). Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 28-ին.
  112. ↑ McNaughton, R; Huet, G; Shakir, S (2014 թ․ հունվարի 15). «An investigation into drug products withdrawn from the EU market between 2002 and 2011 for safety reasons and the evidence used to support the decision-making». BMJ Open. 4 (1): e004221. doi:10.1136/bmjopen-2013-004221. PMC 3902466. PMID 24435895.
  113. ↑ 113,0 113,1 113,2 113,3 Dean L (2011 թ․ մայիս). Comparing NSAIDs – PubMed Clinical Q&A. National Center for Biotechnology Information, U.S. National Library of Medicine. «Summaries of key questions from the Drug Effectiveness Review Project (DERP), Oregon Health & Science University» {{cite book}}: |work= ignored (օգնություն)
  114. ↑ Funk, Colin D.; FitzGerald, Garret A. (2007-11). «COX-2 inhibitors and cardiovascular risk». Journal of Cardiovascular Pharmacology. 50 (5): 470–479. doi:10.1097/FJC.0b013e318157f72d. ISSN 0160-2446. PMID 18030055.
  115. ↑ Treating Osteoarthritis and Pain: The Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs Comparing Effectiveness, Safety, and Price Consumers Union 2005 (չաշխատող հղում)
  116. ↑ Miguel-Álvarez M; և այլք: (2015 թ․ փետրվար). «Non-steroidal anti-inflammatory drugs as a treatment for Alzheimer's disease: a systematic review and meta-analysis of treatment effect». Drugs Aging. 32 (2): 139–47. doi:10.1007/s40266-015-0239-z. PMID 25644018.
  117. ↑ Wang J; և այլք: (2015). «Anti-inflammatory drugs and risk of Alzheimer's disease: an updated systematic review and meta-analysis». J Alzheimers Dis. 44 (2): 385–96. doi:10.3233/JAD-141506. PMID 25227314.
  118. ↑ Jaturapatporn D; և այլք: (2012). «Aspirin, steroidal and non-steroidal anti-inflammatory drugs for the treatment of Alzheimer's disease». Cochrane Database Syst Rev (2): CD006378. doi:10.1002/14651858.CD006378.pub2. PMID 22336816.
  119. ↑ Banti Christina N (2016). «Non-Steroidal Anti-Inflammatory Drugs (NSAIDs) in Metal Complexes and Their Effect at the Cellular Level». European Journal of Inorganic Chemistry. 2016 (19): 3048–3071. doi:10.1002/ejic.201501480.
  120. ↑ 120,0 120,1 120,2 John McMurry. Química Orgánica (in Spanish). Published by Cengage Learning Editores, 2005. 970-686-354-0
  121. ↑ 121,0 121,1 121,2 Hardman, Joel G.; Limbird, Lee E.; Goodman Gilman, Alfred (1996). «Capítulo 27: Analgésicos-antipiréticos, antiinflamatorios y fármacos que se utilizan en el tratamiento de la gota.». Goodman & Gilman, las bases farmacológicas de la terapéutica (9 ed.). México, D. F.: Ed. McGraw-Hill Interamericana. ISBN 978-0-07-026266-9.
  122. ↑ Hermann Kolbe (1860). «Ueber Synthese der Salicylsäure». Annalen der Chemie und Pharmacie. 113 (1): 125–27. doi:10.1002/jlac.18601130120.
  123. ↑ R. Schmitt (1885). «Beitrag zur Kenntniss der Kolbe'schen Salicylsäure Synthese». Journal für Praktische Chemie. 31 (1): 397–411. doi:10.1002/prac.18850310130.
  124. ↑ Lindsey, Alan S.; Jeskey, Harold (1957). «The Kolbe-Schmitt Reaction». Chem. Rev. 57 (4): 583–620. doi:10.1021/cr50016a001. (Review)
  125. ↑ «NADA 141–213: New Animal Drug Application Approval (for Metacam (meloxicam) 0.5 mg/mL and 1.5 mg/mL Oral Suspension)» (PDF). Food and Drug Administration (FDA). 2003 թ․ ապրիլի 15. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2013 թ․ օգոստոսի 25-ին. Վերցված է 2010 թ․ հուլիսի 24-ին.
  126. ↑ Metacam Client Information Sheet Արխիվացված 11 Ապրիլ 2011 Wayback Machine, product description: "Non-steroidal anti-inflammatory drug for oral use in dogs only", and in the "What Is Metacam" section in bold-face type: "Do not use in cats.", January 2005.
  127. ↑ Metacam 5 mg/mL Solution for Injection, Supplemental Approval 28 October 2004. Արխիվացված 19 Օգոստոս 2011 Wayback Machine
  128. ↑ Off-label use discussed in: Arnold Plotnick MS, DVM, ACVIM, ABVP, Pain Management using Metacam Արխիվացված 14 Հուլիս 2011 Wayback Machine, and Stein, Robert, Perioperative Pain Management Part IV, Looking Beyond Butorphanol, September 2006.
  129. ↑ Rhodes, L (2015 թ․ օգոստոսի 25). «Put a label (claim) on it». Journal of Feline Medicine and Surgery. 17 (9): 783–789. doi:10.1177/1098612x15594993. ISSN 1098-612X. PMID 26323803.

Արտաքին հղումներ

խմբագրել
 Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ոչ ստերոիդային հակաբորբոքային դեղամիջոցներ» հոդվածին։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Ոչ_ստերոիդային_հակաբորբոքային_դեղամիջոցներ&oldid=10123477» էջից
  NODES
admin 11
Association 2
innovation 1
INTERN 7
Project 1