Սուլֆիդներ

Սուլֆիդներ (լատին․՝ sulfur - ծծումբ), ծծմբի միացությունները ավելի էլեկտրադրական տարրերի և ածխաջրածնային ռադիկալների հետ։

Սուլֆիդներ
Քիմիական հատկություններ
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Հատկություններ

Անօրգանական սուլֆիդներ մետաղների և ծծմբի միացություններ են՝ ծծմբաջրածնական թթվի աղերը, որոնք լինում են՝ չեզոք՝ ${\mbox{M}}_{\mathrm {2} }$${\mbox{S}}_{\mathrm {} }$ և թթու ${\mbox{MHS}}_{\mathrm {} }$ (M-ը միարժեք մետաղ է)։ Ամոնիումի, ալկալիական և հողալկալիական մետաղների սուլֆիդները ջրում լուծելի (վերջինները՝ ավելի վատ), անգույն, բյուրեղական նյութեր են։

Լուծույթները հիմնային են։ Ծանր մետաղների սուլֆիդները ջրում չլուծվող, մեծ մասամբ սև, բյուրեղական նյութեր են։ Ցինկի սուլֆիդը սպիտակ է, մանգանինը՝ վարդագույն, կադմիումինը և անագինը (IV)՝ դեղին, ծարիրինը՝ նարնջակարմիր։ Այս սուլֆիդների մի մասը չի լուծվում նաև թթուներում։ Այդ հատկություններն օգտագործվում են վերլուծական քիմիայում՝ մետաղները բաժանելու և տարբերակելու համար։

Բնության մեջ

Սուլֆիդները բնության մեջ տարածված նյութեր են, կազմում են երկրակեղևի զանգվածի մոտ 0,15 %-ը, առաջացնում են 200-ից ավելի» միներալ (սֆալերիտ, մոլիբդենիտ, կինովար, պիրիտ և այլն)։

Ստացում

Սուլֆիդները ստանում են մետաղի և ծծմբի աղերի, հիդրօքսիդների և ծծմբաջրածնի կամ ամոնիումի սուլֆիդի փոխազդեցությամբ, նաև սուլֆիդները ածխածնով բարձր ջերմաստիճաններում վերականգնելով։

${\mathsf {Fe+S\rightarrow FeS}}$

${\mathsf {2CdO+3S\rightarrow 2CdS+SO_{2}}}$

${\mathsf {TiO_{2}+CS_{2}\rightarrow TiS_{2}+CO_{2}}}$

${\mathsf {Na_{2}SO_{4}+4C\rightarrow Na_{2}S+4CO}}$

${\mathsf {2Ga+3H_{2}S\rightarrow Ga_{2}S_{3}+3H_{2}}}$

${\mathsf {ZnCl_{2}+Na_{2}S\rightarrow ZnS+2NaCl}}$

Բնական աուլֆիդները համապատասխան տարրերի ստացման կարևոր հումքեր են։

Կիրառություն

Լուծելի սուլֆիդներ օգտագործում են կաշին դաբաղելու, կալցիումի և բարիումի սուլֆիդներ՝ գյուղատնտեսական վնասատուների դեմ պայքարելու համար և այլն։ Օրգանական սուլֆիդներ ծծմբաօրգանական միացություններ են՝ R—Sn—R՝(n^l,R-^ R՝-ը ածխաջրածնային մնացորդներ են)։

Միացությունները, որոնցում ո=1, կոչվում են միասուլֆիդներ, ո=2՝ երկսուլֆիդներ և այլն։ Սուլֆիդները բնության մեջ տարածված միացություններ են (մեթիոնին, բիոտին և այլն), պարունակվում են նաև նավթում, քարածխում։

Օգտագործվում են որպես շարժիչային վառելանյութերի և քսայուղերի կայունացուցիչներ, դեղանյութեր, ներկանյութեր, լուծիչներ։ Որոշ սինթետիկ օրգանական սուլֆիդներ (պոլիսուլֆիդային կաուչուկները, ծծմբային ներկանյութերը ևն) ունեն կարևոր արդյունաբերական նշանակություն։

Տես նաև

• Սուլֆիտներ

Գրականություն

• Химическая энциклопедия / Редкол.: Кнунянц И.Л. и др.. — М.: Советская энциклопедия, 1995. — Т. 4 (Пол-Три). — 639 с. — ISBN 5-82270-092-4

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սուլֆիդներ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 11, էջ 187)։