Աստծո քաղաք
«Աստծո քաղաքի մասին հեթանոսների դեմ» (լատին․՝ De Civitate Dei contra paganos), փիլիսոփա և աստվածաբան Օգոստինոս Երանելիի հիմնական աշխատություններից է, որտեղ նա ներկայացրել է պատմության փիլիսոփայության մանրամասն հայեցակարգը[1]։ Առաջին անգամ եվրոպական փիլիսոփայության մեջ աշխատությունը ուրվագծում է պատմական ժամանակի բարոյական առաջընթացի գաղափարները։
| Աստծո քաղաք լատին․՝ De civitate Dei contra paganos, անգլ.՝ The City of God և ճապ.՝ 神の国 | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Հեղինակ | Օգոստինոս Երանելի |
| Երկիր | Հռոմեական կայսրություն |
| Բնագիր լեզու | լատիներեն |
 De Civitate Dei | |
«Աստծո քաղաքի մասին» աշխատությունը գրվել է 413-427 թվականներին[2], վեստգոթերի կողմից Հռոմի թալանումից մի քանի տարի անց։ Այս իրադարձությունը մեծ ազդեցություն ունեցավ Օգոստինոսի վրա, ով գրում էր, որ երկրային պետությունները անկայուն են և կարճատև՝ համեմատած հոգևոր միասնության հիման վրա ստեղծված համայնքների հետ։ Միևնույն ժամանակ, նա կարծում էր, որ աշխարհիկ պետական իշխանությունը տրված է մարդկանց ի վերուստ, որպեսզի աշխարհում գոնե ինչ-որ կարգուկանոն լինի, հետևաբար, « Աստծուն Աստծունը, կեսարին կեսարինը» սկզբունքի համաձայն մարդիկ պետք է ենթարկվեին օրինական տիրակալին։
Գրքի մեկ այլ կարևոր թեման է պայքարը հերետիկոսությունների դեմ։ Օգոստինոսը արդարացնում է հերետիկոսների դեմ կիրառվող ռեպրեսիվ միջոցները և ուղղափառ քրիստոնեության բռնի ընդունումը՝ այն նկարագրելով «Բռնի բեր [եկեղեցի]» արտահայտությամբ(լատին․՝ Coge intrare!)[3]։
Բովանդակություն
խմբագրելՀեթանոսության քննադատություն
խմբագրելՕգոստինոսը սկսում է հռոմեական սովորույթների և հեթանոսական կրոնական ու փիլիսոփայական գաղափարների քննադատությամբ։ Նա ընդգծում է, որ հեթանոս աստվածներն առանձնապես չեն հավանել հռոմեացիներին։ Օրինակ, նրանք չփրկեցին նրանց Եփեսոսի ջարդերից (3:22) կամ Մարիամի և Սուլլայի միջև քաղաքացիական պատերազմից (3:29)։ Բացի այդ, հեթանոս աստվածները ընդհանրապես չէին մտածում բարոյականության մասին (2:6)։ Քրիստոնեական Աստծո մեջ Օգոստինոսը նշում է «աստվածային ողորմությունը» ( լատին․՝ Divina misericordia- 1:8)։
Վերաբերմունքը Պլատոնի նկատմամբ
խմբագրելԱյնուհետև նա նշում է, որ (իր տեսանկյունից) Պլատոնը ամենամոտն է քրիստոնեությանը (8:5)։ Միևնույն ժամանակ, պլատոնականները ( Ապուլեws), պատվելով Արարչին` Աստծուն, զոհեր էին մատուցում դևերին։ Օգոստինոսը սա համարում է մոլորություն և կտրականապես մերժում է այն։
Ստոյիցիզմի քննադատություն
խմբագրելՕգոստինոսը հաստատում է սիրո առաքինությունը և դատապարտում ստոյիկների անտարբերությունը (14:9)։ Մեղքի սկիզբը (լատին․՝ peccati) նա կոչում է ոչ թե մարմինը, այլ չար կամքը, որն առաջնորդվում է հպարտությամբ (լատին․՝ superbia) (14:13-14):
Քաղաքական փիլիսոփայություն
խմբագրելՀետևելով Պլատոնին, Օգոստինոսը պնդում է, որ պետությունը հիմնված է արդարության գաղափարի վրա (լատին․՝ iustitia), առանց որի այն վերածվում է «ավազակախմբի» ( լատին․՝ latrocinia 4։ 4)։ Այստեղից Օգոստինոսը բխում է «արդար պատերազմ» հասկացությունը (լատին․՝ iusta bella - 4:15; 19։ 7)։ Սպանությունները, կողոպուտները և հրդեհները նա վկայակոչում է պատերազմի սովորույթները (լատին․՝ consuetudo bellorum ; 1։ 7)։ Անդրադառնալով «Մի սպանիր» պատվիրանին՝ Օգոստինոսն ընդգծում է, որ այն չի վերաբերում զինվորներին և դահիճներին, քանի որ նրանք սպանում են ոչ թե իրենց կամքով, այլ իրենց ծառայությունը կատարելու անհրաժեշտությունից ելնելով (1։ 21)։
Քաղաքականության մեջ Օգոստինոսն առանձնացնում է եռյակ՝ ընտանիք – քաղաք – պետություն (19:7)։ Միջանձնային վեճի պատճառը նա անվանում է լեզուների տարբերությունը։ Այնուամենայնիվ, երկրային աշխարհում իրական խաղաղություն չկա, քանի որ նույնիսկ արդար թագավորները ստիպված են արդար պատերազմներ վարել։ Հռոմեական հանրապետությունը որպես ժողովրդի խնդիր երբեք չի եղել (19:21)։ Օգոստինոսը ստրկությունը բացատրում է որպես մեղքի հետևանք (19:15)։ Իսկական առաքինությունը գալիս է ոչ թե պետական կրթությունից, այլ ճշմարիտ կրոնից (19:25)։
Աստծո քաղաք և Երկնային քաղաք
խմբագրելՕգոստինոսը մարդկության պատմությունը նկարագրում է որպես երկու համայնքների համակեցություն՝ «Աստծո քաղաք» (լատին․՝ civitas Dei) և «Երկրի քաղաքը» (լատին․՝ civitas terrena): Ոմանք վիճակված են «հավիտյան թագավորելու Աստծո հետ», իսկ մյուսներին՝ «հավիտյան պատժվելու սատանայի հետ» (15:1)։ Հենց «Աստծո քաղաք» տերմինը (1:21) Օգոստինոսը փոխառում է Սաղմոսներից։ Երկրային քաղաքի առաջին քաղաքացին եղել է Կայենը։ Բարձր քաղաքի քաղաքացիները ծնվում են շնորհից, մինչդեռ ստորին քաղաքի բնակիչները ծնված են մեղքով ապականված բնությունից (15:2)։ Օգոստինոսը Նոյի տապանը համեմատում է Հիսուս Քրիստոսի հետ, իսկ առաջինի բացումը երկրորդի վերքի հետ (15:26)։ Այնուամենայնիվ, նա մերժում է Սուրբ Գրքի և՛ բառացի, և՛ այլաբանական ըմբռնման ծայրահեղությունները (15:27)։ Աստծո քաղաքի բնակիչների մեջ Օգոստինոսն անվանում է եդոմացի Հոբին (18:47), ով ապրել է Հակոբ նահապետից երեք սերունդ հետո։
Պատմություն
խմբագրելՕգոստինոսը կարծում է, որ մարդու ստեղծումից մինչև Հռոմեական կայսրության անկումը (12:10) անցել է ոչ ավելի, քան 6 հազար տարի։ Նա նաև կտրականապես մերժում է արարչագործության «համահավերժությունը» ստեղծվածի և Արարչի (12:16)։
Օգոստինոսը Աբրահամի ժամանակները կապում է Ասորեստանի դարաշրջանի հետ Շամիրամի ժամանակաշրջանում (18:2) և Եգիպտոսի Իսիդայի ժամանակաշրջանում (18:3)։ Հետագայում նկարագրվում է Մովսեսի (18:8) Սինայ լեռան վրա Հին Կտակարան ստանալը (18:11)։ Օգոստինոսը Տրոյական պատերազմի դարաշրջանը կապում է իսրայելացի դատավորների ժամանակաշրջանի հետ (18:19)։ Հռոմի հիմնադրումը որպես երկրորդ Բաբելոնի սկիզբ է առնում Եզեկիա թագավորի օրոք (18:22)։ Օգոստինոսը կարծում է, որ Սիբիլները կանխագուշակել են Հիսուս Քրիստոսի գալուստը (18:23)։ Բաբելոնյան գերությունը սկսվում է Հռոմուլոսի և Թալես Միլետացու ժամանակներից (18:24)։ Օգոստինոսը հիշատակում է նաև 70 թարգմանիչների հունարեն թարգմանությունը (18:42-43) և Հիսուս Քրիստոսի ծնունդը (18:47)։
Եկեղեցաբանություն
խմբագրելԱստվածաբանության մեջ Օգոստինոսը դատապարտում է քիլիաստներին (20:7)։ Քրիստոսի Թագավորությունը (լատին․՝ regnum Christi) ներկայիս եկեղեցին է ( լատին․՝ ecclesia 20։ 9)։ Մեռելների առաջին հարությունը, որի մասին խոսվում է Հովհաննեսի Հայտնությունում, ոչ այլ ինչ է, քան հոգևոր հարություն (20:10)։ Նեռը կբարձրանա գահին, մեղքի մեջ պղտորելու մարդկանց, կամ եկեղեցում կամ Սողոմոնի տաճարում (20:19)։ Օգոստինոսը պնդում է մեղավորների կրակի մեջ հավերժական տանջանքի իրականությունը (21:2) և հիմնավորում է դրանք Աստվածաշնչի վրա հղումով։ Բնությունը ստեղծվել է լավությամբ, բայց ապականվել է մեղքով (22:1)։ Օգոստինոսը մեծ տեղ է հատկացնում մեռելների հարության անհնարինության հերքմանը (22։ 12) և նրանց երկինք համբարձվելու վերաբերյալ։ Դա, նրա կարծիքով, հնարավոր է նույնիսկ չծնված երեխաների համար (22:13)։ Կանայք հարություն կառնեն կանանց մարմնում, թեև ոչ մարմնական հաճույքների համար (22:17)
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ Геннадий Майоров Аврелий Августин(չաշխատող հղում) (չաշխատող հղում), с. 129
- ↑ «О Граде Божьем» в Энциклопедии «Религия», автор А. Грицанов(չաշխատող հղում)
- ↑ взята из Лк. 14:23. В синодальном переводе: «Убеди прийти»
Գրականություն
խմբագրել- А. А. Столяров. «О граде Божьем» // Новая философская энциклопедия : в 4 т. / пред. науч.-ред. совета В. С. Стёпин. — 2-е изд., испр. и доп. — М. : Мысль, 2010. — 2816 с.
- Майоров, Г. Г. Аврелий АвгустинԱրխիվացված 2019-02-14 Wayback Machine, с. 129—138.
- Бычков, В. В. Эстетика Аврелия Августина. М., 1984. С.23-29
- Армстронг А. X. Истоки христианского богословия. Введение в античную философию. СПб., 2006. С. 241—242
Արտաքին հղումներ
խմբագրել- Աստծո քաղաքը
- Աստծո քաղաքի մասինԱրխիվացված 2015-11-17 Wayback Machine ում
- AUGUSTINE OF HIPPOԱրխիվացված 2008-08-09 Wayback Machine ում (լատիներեն տեքստեր)