Լև Յաշին

Լև Յաշին; ռուս.՝ Лев Иванович Яшин
Անձնական տվյալներ
Ամբողջական անուն	Լև Իվանովիչ Յաշին
Ազգությունը	ԽՍՀՄ
Քաղաքացիությունը	ԽՍՀՄ
Մականուն	«Սև պանտերա»; «Սև սարդ»
Ծննդյան ամսաթիվ	հոկտեմբերի 21, 1929[…] կամ հոկտեմբերի 22, 1929
Ծննդավայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Մահվան ամսաթիվ	մարտի 20, 1990 (60 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոսկվա, ԽՍՀՄ
Հասակ	189 սմ
Քաշ	82 կգ
Դիրք	Դարպասապահ
Պատանեկան կարիերա
Մասնագիտական կարիերա*
Ազգային հավաքական
Պարգևներ ; ; Ballon d'Or 1963? և
	* Մասնագիտական կարիերայում ընդգրկված են միայն առաջնության խաղերը և գոլերը:;

Լև Իվանովիչ Յաշին (ռուս.՝ Лев Яшин, հոկտեմբերի 21, 1929(1929-10-21)^[1]^[2]^[3]^[…] կամ հոկտեմբերի 22, 1929(1929-10-22), Մոսկվա, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ^[1]^[6] - մարտի 20, 1990(1990-03-20)^[4]^[5], Մոսկվա, ՌԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ), խորհրդային ֆուտբոլային դարպասապահ, հանդես է եկել Մոսկվայի «Դինամոյի» և ԽՍՀՄ հավաքականի կազմերում։ 1956 թվականի օլիմպիական չեմպիոն, 1960 թվականի Եվրոպայի չեմպիոն, ԽՍՀՄ հնգակի չեմպիոն, ԽՍՀՄ սպորտի վարպետ (1957)։ Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս (1990)։ ՖԻՖԱ-ի, ՄՖՖԻԻՍ^[7]-ի, World Soccer-ի, France Football^[8]-ի և Placar-ի վիճակագրություններով 20-րդ դարի լավագույն դարպասապահն է։ Առաջին և միակ դարպասապահն է ֆուտբոլի պատմության մեջ, ով արժանացել է «Ոսկե գնդակ» մրցանակին։ Յաշինի վերջին հանդիպումը տեղի է ունեցել՝ 1971 թվականի մայիսի 27-ին։

Կենսագրություն

Լև Յաշինը ծնվել է Մոսկվա քաղաքի Բոգոռոդսկի շրջանում, փականագործ Իվան Պետրովիչի և Ալեքսանդրա Պետրովնայի^[9] ընտանիքում։ Մինչև 13 տարեկանը ապրել է Միլիոննայա փողոցի 15-րդ տանը։ Հենց այստեղ էլ նա իր հասակակիցների հետ գնդակ էր խաղում՝ սկսելով մեծ դարպասապահի ֆուտբոլային ուղին։

Երբ սկսվեց Հայրենական մեծ պատերազմը, 11-ամյա Լևը Պոդոլսկում էր, ուր նրան ուղարկել էին ծնողները ամառային արձակուրդներն ացկացնելու։ Հոկտեմբերին պաշտպանական գործարանը, որտեղ աշխատում էր Իվան Պետրովիչը, տարհանվեց Ուլյանովսկ։ Այնտեղ տեղափոխվեց նաև ողջ ընտանիքը։ Այս գործարանում էլ Լևը սկսեց աշխատել՝ 1943 թվականի գարնանը դառնալով փականագործի աշակերտ։ Արդեն 16 տարեկանում Լև Յաշինը արժանացել է իր առաջին պարգևին՝ «Հանուն քաջարի աշխատանքի Հայրենական մեծ պատերազմի 1941-1945 թվականներին» մեդալին։

1944 թվականին Յաշինը վերադառնում է Մոսկվա։ Լևը շարունակում է աշխատել գործարանում, իսկ ամբողջ ազատ ժամանակը նվիրում է իր սիրած խաղին, որպես դարպասապահ խաղալով Տուշինոյի հավաքականում։

18 տարեկանում նա զորակոչվել է բանակ։ Ծառայել է Մոսկվայում, այստեղ նա ծանոթացել է «Դինամո» (Մոսկվա) ֆուտբոլային թիմի մարզիչ՝ Ա.Ի. Չերնիշյովի հետ, որն էլ նրան հրավիրել է երիտասարդական ակումբ։ 1949 թվականի գարնանը Յաշինը արդեն դառնում է թիմի 3-րդ դարպասապահը. փոխարինող Ալեքսեյ Խոմիչային և Վալտեր Սենային։ Լև Յաշինը իր կարիերան ավարտում է այս թիմում 1971 թվականին։ Իր սպորտային կարիրերայի սկզբում Յաշինը խաղացել է նաև հոկեյ (1950-1953 թվականներին)։ 1953 թվականին արժանացել է ԽՍՀՄ գավաթի և ԽՍՀՄ բրոնզե մեդալի՝ հոկեյից։ Նախքան 1954 թվականը հոկեյի աշպարհի առաջնությունը՝ նա ազգային հավաքականի թեկնածու էր, բայց նա որոշում է կենտրոնանալ ֆուտբոլի վրա։

Իգոր Նետտոն և Լև Յաշինը

1950 թվականի սկզբին «Դինամոի» հիմնական դարպասապահն էր։ 1953 թվականին Յաշինը գրավեց առաջին տեղը «Դինամոում»։ Իր ակումբի հետ միասին Լև Յաշինը 5 անգամ (1954, 1955, 1957, 1959 և 1963 թվականներին) դարձել է ԽՍՀՄ-ի չեմպիոն և 3 անգամ նվաճել է խորհրդային գավաթը։

1954 Յաշինը ԽՍՀՄ ֆուտբոլի ազգային հավաքականի դարպասապահն էր։ Ընդհանուր առմամբ, Յաշինը անցկացրել է 78 հանդիպում։ 1956 թվականին թիմի հետ միասին հաղթեցին Մելբուռնի օլիմպիական խաղերում և նվաճեցին Եվրոպայի գավաթը (1960)։ Ազգային հավաքականում նա խաղացել է 3 անգամ ՖԻՖԱ-ի աշխարհի գավաթի եզրափակիչ փուլում. 1958 թվականին Շվեդիայում, 1962 թվականին Չիլիում և 1966 թվականին Անգլիայում։ Նրա ամենամեծ ձեռքբերումը եղել է աշխարհի առաջնությանը՝ 1966 թվականի առաջնությանը գրավել են 4-րդ տեղը։ 1970 թվականին Մեքսիկայում անցկացվելիք աշխարհի գավաթի խաղերին՝ Յաշինը մասնակցում էր 3-րդ անգամ։ 1963 թվականի հոկտեմբերի 23-ին Լոնդոնի «Ուեմբլի» մարզադաշտում, Լև Յաշինը խաղացել է աշխարհի հավաքականի դեմ, որը նվիրված էր անգլիական ֆուտբոլի 100 ամյակին (խաղն ավարտվում է 2։1 հաշվով, հաղթեցին անգլիացիները)։ Աշխարհը Յաշինին կոչում էր «Սև պանտերա» (իր շարժուձևի և ակրոբատիկ հնարքների համար), կամ «Սև սարդ» (երկար ձեռքեր համար)^[10]։ 1963 թվականին արժանացել է Եվրոպայի լավագույն ֆուտբոլիստ մրցանակին։ 1971 թվականի մայիսի 27-ին Մոսկվայի կենտրոնական մարզադաշտում, Լենինի և 103.000 հանդիսականների ներկայությամբ՝ կազմակերպվել էր հրաժեշտի երեկո։ Խաղի ընթացքում Յաշինը դարպասը հանձնել է 23 ամյա Վլադիմիր Պիլգուին, որպես «Դինամո»^[11]-ում իր հետևորդ։ Հանդիպումն ավարտվեց 2։2 հաշվով։

Չնայած իր հեռանալուն, օգոստոսի 31-ին Յաշինը կրկին գնաց դաշտ։ Այս անգամ նա պաշտպանել է դարպասը Իտալիայի դեմ խաղում (խաղն ավարտվել է 4։2 հաշվով)։ Ֆուտբոլային կարիերայի ավարտից հետո ` Լև Յաշինը ավարտեց նաև դպրոցական մարզիչների պետական ինստիտուտի ֆիզիկական կուլտուրայի բաժինը (GTSOLIFK) (1967): Եղել է «Դինամո» ակումբի մարզիչը (1971-1975 ապրիլ)։ Ողբեգական դեպքից հետո տաղանդավոր ֆուտբոլիստ Ա.Ե. Կոժեմյակինը՝ Լև Յաշինին մեղադրում էր, որպես «թուլացկամ, բարոյական և կրթական աշխատանքների մեջ»։ Նա աշխատել է որպես մարզիչ ԽՍՀՄ 2-րդ թիմի և մի որոշ ժամանակ երեխաների թիմերի հետ։ 50 տարեկանում Յաշինի ձախ ոտքը պիտի կտրվեր, նրա շատ ծխելու պատճառով։ 1984 թվականին նրա ոտքը անդամահարվեց։ Վիրահատությունից հետո նա շարունակում էր ծխելը։ Ըստ Մարկ Մերովիչի՝ 1989 թվականի թիմի վետերանների այցի ժամանակ Յաշինը եղել է պրոթեզով։ 1990 թվականի մարտի 18-ին Լև Յաշինը արժանացել է Սոցիալական աշխատանքի հերոսի կոչմանը։ 1990 թվականի մարտի 20-ին նա մահացել է։ Նա թաղված է Վագանկովյան գերեզմանոցում։

Ընտանիք

Լև Յաշինը ապրել է իր կնոջ՝ Վալենտինա Տիմոֆևնայի և 2 աղջիկների՝ Իրինայի և Ելենայի հետ։ Թոռը Յաշինի Վասիլի Ֆլորովը նույնպես եղել է ֆուտբոլային դարպասապահ։ Խաղացել է «Դինամո» 2-րդում, Սանկտ-Պետերբուրգի «Դինամոյում» և «Զելենագրադում», 2009 թվականին ավարտել է կարիերան, որպես ֆիզիկական կուլտուրայի ուսուցիչ, նա հետագայում դարձավ մանկական ֆուտբոլային թիմի մարզիչ։

Սպորտային նվաճումներ

Ակումբային

Դինամո (Հոկեյի ակումբ)

ԽՍՀՄ-ի գավաթի չեմպիոն (1). 1953
ԽՍՀՄ-ի առաջնության բրոնզե մեդալակիր (1). 1953

Դինամո (ֆուտբոլային ակումբ)

ԽՍՀՄ-ի չեմպիոն (5). 1954, 1955, 1957, 1959, 1963
ԽՍՀՄ-ի գավաթի չեմպիոն (3). 1953, 1967, 1970
ԽՍՀՄ-ի առաջնության արծաթե մեդալակիր (5). 1956, 1958, 1962, 1967, 1970
ԽՍՀՄ-ի առաջնության բրոնզե մեդալակիր (1). 1960

ԽՍՀՄ

Օլիմպիական չեմպիոն (1). 1956
Եվրոպայի գավաթի չեմպիոն (1). 1960
Եվրոպայի գավաթի արծաթե մեդալակիր (1). 1964
Աշխարհի առաջնության բրոնզե մեդալակիր (4-րդ տեղ) (1). 1966

Անձնական

Արժանացել է «Ոսկե գնդակ» մրցանակին. 1963
11 անգամ ճանաչվել է ԽՍՀՄ-ի լավագույն դարպասապահ
Ճանաչվել է 20-րդ դարի լավագույն դարպասապահ

Մրցանակներ

Սոցիալիստական աշխատանքի հերոս. 1990
Լենինի շքանշան. 1967, 1990
Արժանացել է «Ոսկե գնդակ» մրցանակին, Եվրոպայի լավագույն ֆուտբոլիստ. 1963
Օլիմպիական խաղերի արծաթե մեդալակիր. 1986
ԽՍՀՄ սպորտի վարպետ. 1957
«Տարվա դարպասապահ». 1960, 1963, 1966
Մեդալը՝ «Հանուն քաջարի աշխատանքի Հայրենական մեծ պատերազմի 1941-1945 թվականներին»։

Վիճակագրություն

Յաշինի խաղերը «Դինամո» Մոսկվայում

Ակումբ	Տարի	ԽՍՀՄ-ի առաջնություն		ԽՍՀՄ-ի գավաթ		Ընդամնեը
Ակումբ	Տարի	Խաղ	Գոլեր Բաց թողած	Խաղ	Գոլեր Բաց թողած	Խաղ	Գոլեր Բաց թողած
Դինամո (ֆուտբոլային ակումբ)	1950	2	-5	?	'0	2	5
	1951	0	0		'	0	0
	1952	0	0		'	0	0
	1953	13	-11		'	13	-11
	1954	24	-20		'	24	-20
	1955	22	-16	?	'	22	-16
	1956	19	-29	?	?	19	-29
	1957	12	-7	?	?	12	-7
	1958	6	-7	?	?	6	-7
	1959	19	-15	?	?	19	-15
	1960	18	?	?	?	18+?	?
	1961	19	?	?	?	19+?	?
	1962	17	?	?	?	17+?	?
	1963	27	-6	?	?	27+?	-6+?
	1964	28	?	?	?	28+?	?
	1965	20	?	?	?	20+?	?
	1966	8	-6	?	?	8+?	-6+?
	1967	20	-11	6+?	?	26+?	-11+?
	1968	17	-11	?	?	17+?	-11+?
	1969	22	?	?	?	22+?	?
	1970	13	-6	3	?	16	-6+?
Արդյունք		326	-240	9+?	?	335+?	-240+?

Հիշողություն

1997 թվականին կանգնեցվել է Յաշինի արձանը՝ Մոսկվայի «Լուժնիկների շրջանի» Ա․ Ի․ Ռուկավիշնիկովայի սպորտային համալիրում
1991 թվականին հուշարձան է կանգնեցվում Մոսկվայի «Դինամո» կենտրոնական մարզադաշտում (քանդակագործ՝ Ա․ Ի․ Ռուկավիշնիկով)
2011 թվականի մայիսին Գրոզնիում Կոսիորի փողոց վերափոխվել է Լև Յաաշինի անունով
2011 թվականին բացվեց փողոց Գրոզնիում ի հիշատակ ֆուտբոլիստի
Տոլյատիում կա Լև Յաշինի անունով փողոց
ՖԻՖԱ-ն սահմանել է Լև Յաշինի անունով մրցանակ՝ աշխարհի գավաթի վերջնական փուլում՝ լավագույն խաղացող
«Օգոնյոկ» ամսագիրը Լև Յաշինին պարգևատրեց «Տարվա դարպասապահ» անվամբ
2009 թվականի հունվարի 28-ին Ռուսական կենտրոնական բանակը հայտարարել է շրջանառության մեջ՝ ազատ արձակել արծաթե մետաղադրամ (2 ռուբլի արժողությամբ) «Ռուսաստանի նշանավոր մարզիկներ» անվանմամբ, ի պատրվ Լև Յաշինի։ Մետաղադրամների դուրս են եկել շրջանառության 3000 կտորով, 925 նմուշանոց արծաթից, մաքուր մետաղի քաշը 15,5 գրամ։ Չնայած հայտարարված ազատ արձակված օրվանից, մետաղադրամներիը կնքվել են 2010 թվականով։
2008 թվականին Հայաստանի կենտրոնական բանկը սկսեց արտադրել մի շարք մետաղադրամներ «Ֆուտբոլի արքա» անվանմամբ, ի հիշատակ Լև Յաշինի։ Անվանական արժեքը՝ 100 դրամ, որը պատրաստված է 925 նմուշանոց արծաթից, հակառակ երեսի կենտրոնում շարքի լոգոն է։ Մետաղադրամի եզրին երլրի անվանումն է՝ Հայաստանի Հանրապետություն, և անգլերեն Republic of Armenia. Լոգոի տակ՝ անվանական արժեքը՝ 100 դրամ։ Ներքևում՝ ազատ արձակված տարին, և Հայաստանի Հանրապետության զինանշանը։
2014 թվականի հունիսի 21-ին Բրազիլիայի՝ Ռիո դե Ժանեյրոյում ներկայացվել է Լև Յանշինի հուշարձանը։
2019 թվականին նկարահանվել է «Լև Յաշին։ Իմ երազանքի դարպասապահը» (ռուս.՝ «Лев Яшин. Вратарь моей мечты») ֆիլմը։

Հասցե

1980-ական և 1990-ական թվականներին բազմիցս խոսվում էր, որ Լև Յաշինի Միլիոնատերերի փողոցում գտնվող տունը քանդել են, որտեղ ապրում էր նրա որդին։ 1999 թվականին Յաշինի 70 ամյակին Մոսկվայի զորքերը շրջապատում են նրա տունը, խոսելով այն մասին, որ տան քանդումը դադարել է։ 1960 թվականին տեղափոխվել է տարածքի «Ավազոտ» փողոցը։ 2011 թվականի հոկտեմբերի 22-ին նրա տանը՝ Չապաևսկու փողոցի 18/1 նրբանցքում, որտեղ ապրել է 1964 թվականից 1990 թվականը, դարձավ թանգարան։

Նամականիշեր

Մոնտեսեռատայի փոստային միավորով 4 նամականիշներ՝ 2 դոլլար արժողությամբ, նվիրվել է ՖԻՖԱ-ի 1994 թվականի աշխարհի գավաթին (ԱՄՆ)։

Կոմպոզիցիաներ

Яшин Л. И. Записки вратаря. — М.։ Библиотека журнала «Огонёк», 1976. — էջ 64
Яшин Л. И. Счастье трудных побед. — М.։ Физкультура и спорт, 1985. — էջ 208 — (Сердца, отданные спорту).

Տես նաև

Моя футболиада

Գրականություն

Асаулов В. Ф. Лев Яшин — русский гений. — М.։ Вагриус, 2008. — էջ 368 — ISBN 978-5-9697-0471-8.
Венглинский Г. П., Ильинский М. М. Лев Яшин։ вратарь эпохи. Заметки и мнения современников. — М.։ Вече, 2005. — էջ 160 — ISBN 5-9533-1007-2.
Винокуров В. И. Лев Яшин։ биографический очерк. — М.։ Книжный клуб, 1999. — էջ 64 — (Память. Спорт как спорт). — ISBN 5-7717-0017-7.
Винокуров В. И. Яшин, Платини, Беккенбауэр и Мюллер։ биографические очерки. — М.։ Эксмо, 2009. — էջ 288 — (Клуб 100 лучших футболистов мира). — ISBN 978-5-699-31147-7.
Галедин В. И. Лев Яшин. — М.։ Молодая гвардия, 2014. — էջ 301 — (Жизнь замечательных людей. Вып. 1462). — ISBN 978-5-235-03669-7.
Горянов Л. Б. Новеллы о вратаре. — М.։ Советская Россия, 1973. — էջ 192
Есенин К. С. Футбол. Сборная СССР. — М.։ Физкультура и спорт, 1983. — էջ 208
Соскин А. М. Триумф без пощады. Лев Яшин сквозь фильтр времени. — М.։ Книжный клуб, 2004. — էջ 111
Соскин А. М. Лев Яшин. За кулисами славы. — М.։ Алгоритм, 2007. — էջ 413 — (Память). — ISBN 978-5-9265-0422-1.
Соскин А. М. Лев Яшин. Блеск сквозь слёзы. — М.։ Алгоритм, 2009. — էջ 384 — ISBN 978-5-9265-0710-9.
Соскин А. М. Лев Яшин. Легендарный вратарь. — М.։ Алгоритм, 2014. — էջ 349 — (Легенды нашего спорта). — ISBN 978-5-4438-0705-8.

Տեսադարան

DVD. «Ты был кумиром нашим: Лев Яшин». Серия։ Звёзды российского спорта. Վավերագրական ֆիլմ, ВИБ-ֆիլմ, 2004 թվական, 72 րոպե, Ռուսաստան
VHS. «Вратарь ХХ века: Лев Яшин». Дистрибьютор։ ТЕН-Видео. Սպորտային հեռուստածրագիր, ЦСДФ. 1989 թվական, ԽՍՀՄ
VHS. «Звёзды России. Лев Яшин. Легенды и были». Серия։ Звёзды России. Վավերագրական ֆիլմ, Орбита-М. 2000 թվական, 52 րոպե, Ռուսաստան
Поиск по «Լև Յաշին» на Google videos

Արտաքին հղումներ

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Яшин Лев Иванович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^2,0 ^2,1 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 Transfermarkt.com(բազմ․) — 2000.
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p.
↑ ^6,0 ^6,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
↑ The World’s best Goalkeeper of the Century
↑ France Football’s Football Player of the Century
↑ Վենգլիսկիյ, Իլինսկիյ, 2005
↑ The path of the «Panther»
↑ Եսենին, 1983

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լև Յաշին» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 118)։

[_57e32113038b6d09-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 Яшин Лев Иванович // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_0014fc83aa266b8e-2] 2,0 ^2,1 Encyclopædia Britannica

[_61037dd28dab56a3-3] 3,0 ^3,1 Transfermarkt.com(բազմ․) — 2000.

[_27346d234cca7e41-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_b935c517e6ef8373-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Brozović D., Ladan T. Hrvatska enciklopedija (хорв.) — LZMK, 1999. — 9272 p.

[_78087eee47eace43-6] 6,0 ^6,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ

[7] The World’s best Goalkeeper of the Century

[8] France Football’s Football Player of the Century

[9] Վենգլիսկիյ, Իլինսկիյ, 2005

[10] The path of the «Panther»

[11] Եսենին, 1983

[1]

[2]

[3]

[6]

[4]

[5]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]