Շահադա
Շահադա (
[aʃ.ʃa.haː.dah]), վկայություն մեկ Աստծո (Ալլահի) և Մուհամմադ մարգարեի սուրհանդակային առաքելության հանդեպ հավատքի մասին։
Շահադան կարող է նշանակել նաև նահատակություն հավատքի համար, ինչպես նաև վկայություն, որը տրվում է որպես որևէ փաստի հաստատում։
Շահադան հայերեն - «Ես վկայում եմ, որ չկա աստվածություն Ալլահից բացի և նաև վկայում եմ, որ Մուհամմադը Ալլահի առաքյալն է»։ Շիաների Շահադան սուննիներից տարբերվում է «ուա-'Ալիյուն ուալիյու լ-Լահ» նախադասության ավելացմամբ, որը թարգմանաբար նշանակում է «․․․և Ալին է նրա (Ալլահի) մտերիմը (ընկերը)»։ Շահադայի արտասանությունը իսլամի ընդունման հիմնական պայմանն է։
Հավատո հանգանակ
խմբագրելՇահադան համարվում է իսլամական դավանանքի առաջին և ամենակարևոր սյունը (տես իսլամի հինգ սյուները)։ Պարունակում է 2 առաջին իսլամական դոգմաներ Ալլահի (Թաուհիդ) եզակիության և Մուհամմադի մարգարեության մասին։ Շահադան ի հայտ եկավ որպես աղոթքի և տարբերակիչ բացականչություն, որով առաջին մուսուլմանները տարբերվում էին հեթանոս բազմաստվածներից և այլ հեթանոսներից։ Մարտերի ժամանակ Շահադան ծառայել է որպես մարտական աղաղակ, որը ծառայել է Շահիդ (նահատակ) հասկացության առաջացմանը։ Սկզբում «շահիդներ» էին կոչվում այն մարտիկները, որոնք ընկել էին իսլամի թշնամիների դեմ պատերազմում՝ Շահադան շուրթերին[1]։ Շահադան արտասանվում է մուսուլմանների կողմից կյանքի շատ դեպքերում։ Որպես բաղկացուցիչ մաս, այն ներառված է գրեթե բոլոր իսլամական աղոթքներում[2]։
Իսլամի ընդունում
խմբագրելՇահադայի եռակի արտասանումը պաշտոնյայի առջև միջնադարում իսլամի ընդունման ծես էր[3]։ Իսլամի տեսանկյունից Շահադան աստվածային ներկայությամբ արտասանելու պահից («սրտում անկեղծությամբ») մարդը համարվում է մուսուլման և նա պետք է պահպանի շարիաթի և Սուննայի մնացած որոշումները, առնվազն նրանց, ովքեր իրեն հայտնի են, իսկ անհայտի դեպքում պետք է հետևել ռացիոնալ և խաղաղ սկզբունքներին։
Վկայություն
խմբագրելՇահադան կոչվում է վկայություն, որը տրվում է որևէ փաստի հաստատման համար։ Որպեսզի այն վավեր լինի, այն պետք է լինի ուղղակի և չփոխանցվի այլ մարդկանց խոսքերից (բացառություն են կազմում հանձնարարությունը կամ կտակը)։ Վկայությունը պետք է տրվի երկու լիիրավ տղամարդկանց կամ չորս կանանց կողմից։ Ստրուկի վկայությունը հավասարեցվում է կնոջ վկայությանը, իսկ ոչ մուսուլմանների վկայությունը, կախված իրավական դպրոցից (մազհաբ), կարող է ընդունվել մուսուլմանների վկայությանը հավասար կամ ընդհանրապես չընդունվել[1]։
Դավադրաբար արտասանված կեղծ վկայությունը մի մազհաբի համար պատժվում է որպես երդում, իսկ մյուսների համար՝ նույն պատժով, որին կենթարկվեր կեղծ մեղադրյալը։ Շահադան շարիաթի դատական համակարգ ունեցող երկրներում ճշմարտության հաստատման կարևորագույն ձևերից մեկն է։ Վկայության կարգը մանրամասն ներկայացված է հանաֆիական աստվածաբան Աբու Յուսուֆ ալ-Անսարիի աշխատություններում[1]։
Շահադան պետական խորհրդանիշների վրա
խմբագրելՇահադան կարելի է գտնել որոշ պետությունների և տարածքների դրոշների վրա։ Իմամ Աբդ ալ Վահաբի հետևորդները շահադայի խորհրդանիշն օգտագործել են 18-րդ դարից[4]։ 1902 թվականին Ալ-Սաուդ տոհմի ղեկավար և Սաուդյան Արաբիա պետության ապագա հիմնադիր Ալ-Սաուդը այս դրոշին սուր ավելացրեց[4]։ Ժամանակակից տեսքով Սաուդյան Արաբիայի դրոշը ներդրվել է 1973 թվականին[5]։
1997-2001 թվականներին, ինչպես նաև 2021 թվականից «Թալիբան» շարժումը շահադայի հետ օգտագործում է սպիտակ դրոշը՝ որպես Աֆղանստանի Իսլամական Էմիրության դրոշ[6]։ Շահադայի տեքստը կանաչ ֆոնի վրա օգտագործվել է «ՀԱՄԱՍ» խմբավորման կողմնակիցների կողմից 2000-ականների սկզբից։ Աֆղանստանի Սահմանադրության նախագծով 2002 թվականից օգտագործվում է դրոշը, որը շահադային պատկերում է սպիտակ տառատեսակով, որը կենտրոնացած է կարմիր ֆոնի վրա[7]։
-
-
-
-
ԻԼԻՊ-ի դրոշը։ Սև դրոշ՝ շահադայով և Մուհամմադի կնիքով
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 1,2 Боголюбов, 1991, էջ 296
- ↑ Гогиберидзе, 2009, էջ 128
- ↑ Ислам: Словарь атеиста, 1988, էջ 247
- ↑ 4,0 4,1 Firefly Books Firefly Guide to Flags of the World. — Firefly Books, 2003. — ISBN 978-1-55297-813-9
- ↑ «Saudi Arabia Flag and Description». World Atlas. Արխիվացված օրիգինալից 2015 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունիսի 22-ին.
- ↑ «Гербы и флаги стран мира. Азия — Л. Спаткай — Google Книги». Արխիվացված օրիգինալից 2018 թ․ մարտի 21-ին. Վերցված է 2022 թ․ մարտի 7-ին.
- ↑ Л. Спаткай Гербы и флаги стран мира. Азия. — Litres, 2018-01-30. — 741 с. — ISBN 9785040297054
Գրականություն
խմբագրել- Боголюбов А. С. Шахада // Իսլամ. հանրագիտարանային բառարան / отв. ред. С. М. Прозоров. — М.: Наука, 1991. — С. 296.
- Гогиберидзе Г. М. Исламский толковый словарь. — Ростов н/Д: Феникс, 2009. — 266 с. — (Словари). — 3000 экз. — ISBN 978-5-222-15934-7
- Наумкин В. В. К вопросу о переводе некоторых сакральных мусульманских формул на русский язык // Восток. Афро-Азиатские общества: история и современность. — М.: Наука, 2008. — № 1. — С. 5—10. — ISSN 0869-1908.
- Ньюби Г. Краткая энциклопедия ислама = A Concise Encyclopedia of Islam / Пер. с англ.. — М.: Фаир-пресс, 2007. — 384 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-8183-1080-0