Ջորջ Գերշվին
Ջորջ Գերշվին (անգլ.՝ George Gershwin, սեպտեմբերի 26, 1898[1][2][3][…], Բրուքլին, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4] - հուլիսի 11, 1937[5][2][3][…], Հոլիվուդ, Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ[6]), ամերիկացի կոմպոզիտոր, դաշնակահար, սիմֆոջազի ճանաչված ներկայացուցիչներից, «Պորգին ու Բեսը» (1935) ամերիկյան ազգային առաջին օպերայի հեղինակը։
| Ջորջ Գերշվին | |
|---|---|
 | |
| Բնօրինակ անուն | անգլ.՝ George Gershwin |
| Ի ծնե անուն | անգլ.՝ Jacob Gershwine |
| Նաև հայտնի է որպես | Gershwin |
| Ծնվել է | սեպտեմբերի 26, 1898[1][2][3][…] Բրուքլին, Նյու Յորք, Նյու Յորք, ԱՄՆ[4] |
| Երկիր |  ԱՄՆ |
| Մահացել է | հուլիսի 11, 1937[5][2][3][…] (38 տարեկան) Հոլիվուդ, Լոս Անջելես, Կալիֆոռնիա, ԱՄՆ[6] |
| Գերեզման | Westchester Hills Cemetery |
| Ժանրեր | օպերա, ջազ և դասական երաժշտություն |
| Մասնագիտություն | կոմպոզիտոր, jazz pianist, երգերի հեղինակ, ֆիլմերի երաժշտությունների հեղինակ, նկարիչ, դիրիժոր և դաշնակահար |
| Գործիքներ | դաշնամուր |
| Լեյբլ | Victor Talking Machine Company |
| Անդամակցություն | George & Ira Gershwin? |
| Պարգևներ | |
| Կայք | gershwin.com |
| Ստորագրություն | |
 | |
 George Gershwin Վիքիպահեստում | |
Ջորջ Գերշվինը ծնվել է Ռուսաստանից գաղթած հրեաների ընտանիքում։ Երաժշտական կանոնավոր կրթություն չի ստացել, դաշնամուրի և հարմոնիայի մասնավոր դասեր է առել ժամանակի նշանավոր երաժիշտ–մասնագետներից, հետագայում զբաղվել է ինքնակրթությամբ։
Գերշվինը 25 տարեկանում՝ որպես ջազային երգերի, օպերաների, մյուզիքլների հեղինակ ճանաչված էր Նյու Յորքում, Լոնդոնում, Փարիզում, որտեղ էլ 1928 ծանոթացել ու մտերմացել է Մորիս Ռավելի և այլ անվանի երաժիշտների հետ։
Գերշվինը իմպրովիզացիոն ջազի ավանդույթները, աֆրո–ամերիկյան երաժշտական ֆոլկլորի (բլյուզ, սպիրիչուէլս) և թեթև ժանրի (Բրոդվեյի Էստրադա) բնորոշ տարրերը զուգորդել է եվրոպական երաժշտության դասական ձևերի (օպերային, սիմֆոնիկ կոնցերտային) հետ։ Նրա ստեղծագործություններին հատուկ են երգիծական գծերը, սուր հումորը, գրոտեսկը։
Քաղաքական թեմաներով գրել է «Թող թնդա նվագախումբը», «Քեզ եմ երգում» մյուզիքլները, «Ամերիկացին Փարիզում» սիմֆոնիկ սյուիտը։ Գերշվինի «Բլյուզի ոճով ռապսոդիան» դաշնամուրի և սիմֆոջազի համար, ինչպես նաև սևամորթների կյանքը պատկերող « Պորգին ու Բեսը» օպերան արժանացել են համաշխարհային ճանաչման։
Գրել է նաև օպերետներ «Տիկի՛ն, եղե՛ք բարի», «Զվարճալի դեմք», սիմֆոնիկ երաժշտության (Երկրորդ ռապսոդիա, Կուբայական նախերգանք) և այլն, պարային պիեսներ, երգեր, Կոնցերտ դաշնամուրի և նվագախմբի համար, դաշնամուրային երեք պրելյուդ, կինոերաժշտություն[8]։
Բլյուզի ոճով (կապույտ) ռապսոդիա
խմբագրել«Rhapsody in Blue» դաշնամուրի և նվագախմբի համար «Բլյուզի ոճով ռապսոդիան» ամերիկյան կոմպոզիտոր Ջորջ Գերշվինի ամենահայտնի գործերից մեկն է։
Մի անգամ Գերշվինը պատահաբար թերթում կարդաց, որ Ուայթմենը պատվերով աշխատում է ջազային համերգի համար, չնայած իրականում չէր էլ պատրաստվում գրել նմանատիպ ստեղծագործություն։ Որոշելով, որ դա սխալ է, նա զանգահարեցի իր «շեֆին» և պարզեց, որ նա իրոք ավելացրել է դեռևս գոյություն չունեցող կազմը գալիք համերգի ծրագրին, որտեղ հեղինակավոր երաժշտական քննադատները, հիմնվելով իրենց լսածի վրա, պետք է պատասխանեն ամենաակտուալ հարցին՝ «ի՞նչ է ամերիկյան երաժշտությունը»։ Գերշվինը այլընտրանք չուներ, քան համաձայնել։
Այդպես ծնվեց «Բլյուզի ոճով ռապսոդիան» («Rhapsody in Blue»), որի վերնագրում անգլերեն իմաստով «Blue» բառը երկու իմաստով է արտածվում՝ քնարական երգ (բլյուզ) և կապույտ գույն։
Կոմպոզիտորը հիշում էր ռապսոդիայի ստեղծումը. «Հանկարծ գլխումս միտք ծագեց։ Մարդիկ այնքան շատ էին խոսում ջազի սահմանափակումների մասին, այնպես սխալ էին ընկալում դրա գործառույթը։ Ընդունված է համարել, որ ջազը պետք է հնչի նույն տեմպերով և հիմնված լինի միայն պարային ռիթմերի վրա։ Ես որոշեցի, որքանով որ հնարավոր էր, կոտրել այս սխալ հայեցակարգը մի հարվածով։ Ոգեշնչված այս նպատակով՝ սկսեցի գրել անսովոր արագությամբ»։
Պրեմիերայի օրը՝ 1924 թ. փետրվարի 12-ին, Նյու Յորքի Իոուլիեն դահլիճում հավաքվել էին երգիչներ, «Թին Փեն Էլլի»-ի դաշնակահարներ, մյուզիքլի ու ջազի աստղեր, ականավոր քննադատներ և գիտական կոմպոզիտորներ, այդ թվում՝ Սերգեյ Ռախմանինովն ու Իգոր Ստրավինսկին։ Համերգի ծրագիրը, որը հայտարարվել էր որպես «ժամանակակից երաժշտության փորձ», ներառում էր շատ հեղինակների ստեղծագործություններ, որոնք օգտագործում էին ջազի տարրեր։ Սկզբում «փորձը» հստակորեն հիացմունք չէր առաջացնում հանդիսատեսի մոտ։
Որոշ ունկնդիրներ արդեն սկսել էին լքել դահլիճը։ Բայց ահա դաշնամուրի մոտ նստեց Ջորջ Գերշվինը։ Հնչում էր «Բլյուզի ոճով ռապսոդիան» (Rhapsody in Blue): Նախկին ձանձրույթից անգամ հետքեր չմնացին։ Նվագախմբի երաժիշտները նվագում էին այնպես, ասես շեղվել էին իրենց հոգու ներսի հույզերից՝ անկեղծորեն, հոգով։ Դիրիժոր Փոլ Ուայթմենը չէր նկատել, որ հրճվանքի արցունքները հոսում են նրա այտերով։ Գերշվինը դաշնամուրի վրա նվագում էր աննկարագրելի կերպով։ Հնչեցին ռապսոդիայի վերջին հնչյունները և դահլիճը լցվեց ծափահարությունների փոթորիկով։
Քննադատները միաձայն ողջունեցին Գերշվինի բնածին մեղեդային տաղանդը, «ներդաշնակության սկզբնական զգացումը» և «ռիթմիկ սրամտությունը»։ Բայց կոմպոզիցիայի հիմնական առավելությունն այն էր, որ առաջին անգամ նվագախմբի կազմի օրգանական համադրություն կար, որն ասոցացվում էր Մոցարտի, Բեթհովենի կամ Չայկովսկու ստեղծագործությունների և բլյուզ ոճի հետ։ Ուայթմենի թեթև ձեռքով նոր ուղղությունը սկսեցին անվանել սիմֆոնիկ ջազ (կամ սիմֆոջազ)։
Արդյունքում պարզվեց, որ «Բլյուզի ոճով ռապսոդիան» ամենատարածված գործն է ամբողջ աշխարհում, որը գրվել է ամերիկացի կոմպոզիտորի կողմից։ Եվ արդեն 1925-ին ստեղծված դաշնամուրի և նվագախմբի համար Գերշվինի անվան համերգաշարի մասին դիրիժոր և երաժշտական քննադատ Վալտեր Դամրոշի ասած խոսքերը արդեն կիրառելի էին նրա համար. «Շատ կոմպոզիտորներ քայլում էին ջազի շուրջբոլորը, ինչպես կատուները տաք ապուրի մի ափսեի շուրջը, սպասում էին, որ այն սառչի, որպեսզի վայելեն այն, առանց վախենալու այրվող լեզուներից, քանի որ նրանք ընտելանում էին դասական դպրոցի խոհարարների պատրաստած գոլ, թորած հեղուկին։ Լեդի ջազը, որը զարդարված էր ինտրիգային ռիթմերով, պարում էր ամբողջ աշխարհով՝ հյուսիսային էսկիմոսներից մինչև Հարավային կղզիներում գտնվող պոլինեզյանները։ Բայց ոչ մի տեղ նա չհանդիպեց մի ասպետի, ով նրան կներկայացնի որպես հարգված հյուր ավելի բարձր երաժշտական հասարակությունում։ Ջորջ Գերշվինը կատարեց այս հրաշքը։ Նա արքայազն է, ով վերցրեց Մոխրոտի ձեռքը և բացահայտ հայտարարեց նրան արքայադուստր՝ պատճառելով աշխարհի զարմանքն ու նրա նախանձելի քույրերի զայրույթը»։
«Բլյուզի ոճով ռապսոդիան» դարձել է Գերշվինի այցեքարտը։ Այժմ այն հավասար հաջողությամբ են կատարում ինչպես ակադեմիական, այնպես էլ ջազ ոճերի երաժիշտները։
Ծանոթագրություններ
խմբագրել- ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Internet Broadway Database — 2000.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118639226 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 Гершвин Джордж // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Archivio Storico Ricordi — 1808.
- ↑ http://walkoffame.com/george-and-ira-gershwin
- ↑ Դպրոցական մեծ հանրագիտարան, գիրք 2, հատոր 1, ՀՀՀ, Ե. 2009, էջ 182
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ջորջ Գերշվին» հոդվածին։ |
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 63)։ 
|