Ֆաուստ

Ֆաուստ, (գերմ.՝ Fauststoff), գերմանացի գրող Գյոթեի համանուն ողբերգության պրոտագոնիստը, համաշխարհային գրականության հավերժական կերպարներից է։

Dr. Fausto Ժան-Պոլ Լորան

Նախապատմություն

Կերպարի հիմքում ընկած է գերմանացի գիտնական, բժիշկ և գրբաց Ֆաուստի մասին լեգենդը։ Որպես գիտնական` նա մեծ հաջողությունների էր հասել, սակայն մշտապես դժգոհ էր իր կյանքից, ոչինչ նրան չէր գոհացնում ու բավարարում. արդյունքում նա դաշինք է կնքում սատանայի հետ՝ անսահման գիտելիքը փոխանակելով իր հոգու հետ։ Պատմական Ֆաուստը ծնվել է 1480 թվականին Գերմանիայի Կնիտլինգեն քաղաքում (այժմ՝ Բադեն-Վյուրթեմբերգ)։

Համաշխարհային գրականության մեջ Ֆաուստի կերպարին անդրադարձել են անգլիացի բանաստեղծ ու դրամատուրգ Քրիստոֆեր Մառլոն, գերմանացի դրամատուրգ Քրիստիան Դիտրիխ Գրաբբեն, գերմանացի բանաստեղծ Հայնրիխ Հայնեն, ֆրանսիացի պոետ Պոլ Վալերին, արգենտինացի գրող Էդգար Բրաուն և շատ ուրիշեր։

Գյոթեի Ֆաուստը

Fausto, Օֆորտ, Ռեմբրանդ

Գյոթեի կողմից Ֆաուստի կերպարը չբավարարվող, խռովահույզ, «բուռն հանճար» է, որի մեջ նստած է գործունեության ոգին։ Նա իր ողջ կյանքը նվիրել է գիտությանը, արդյունքում՝ նրա լայն գիտելիքների համբավը տարածվել է աշխարհով մեկ։ Պատահական չէ, որ աշխարհի տարբեր ծայրերից բազմաթիվ աշակերտներ են գալիս նրա մոտ ուսում ստանալու։ Այնուամենայնիվ, Ֆաուստը թախծում է. միայն ինքը գիտի, թե որքան չնչին են իր գիտելիքները բնության չբացահայտված գաղտնիքների համեմատ։ Ֆաուստն ուզում է վերափոխել աշխարհը, իմանալ տիեզերքի օրենքները, գտնել դրանք փոխելու ճանապարհը, քանի որ ողորմելի աշխարհը նա համարում էր արհամարհանքի արժանի իրականություն։ Ֆաուստին չեն հրապուրում ո՛չ ոսկին, ո՛չ փառքը, ո՛չ երկրային վայելքները։ Նրա ձգտումները մեծ են, բարձր ու համամարդկային. մարդկանց համար որոնել գեղեցիկն ու կատարյալը, դրախտը կառուցել երկրի վրա։

Ո՞վ է մարդը. բնության ստրուկը, թե՞ ինքնուրույն, իր համար գոյություն ունեցող ու ինքնաբավ մի ուժ։ Այո՛, մարդը բնության ստրուկն է։ Բնությունն ինքն է նախասահմանում մարդու ուղին։ Մեֆիստոֆելեսը այսպես է բնութագրում մարդուն ու մարդկությանը` ի դեմ Ֆաուստի. «Միշտ անհանգիստ է մարդը, միշտ որոնում է նորը, երբեք չի բավարարվում ձեռք բերածով, լի է պայքարի մղող անսպառ եռանդով, դժվարություններ հաղթահարելու ավյունով. այսպիսի բնազդներ է դրել մարդու մեջ Մայր բնությունը»։ Դրանք կատարելության են մղում մարդուն, թե՛ իրեն՝ բնությանը։ Աստված առաջարկում է փորձարկել մարդուն. թող սատանան փորձի գայթակղել Ֆաուստին, թող սպանի նրա մեջ վսեմ մղումները, հասցնի նրան անասնական վիճակի։ Ամենազորը չի հավատում Մեֆիստոֆելեսի հաղթանակին, բայց, այդուհանդերձ, թույլ է տալիս փորձել մարդուն։ Մեֆիստոֆելեսը շատ բան է կարողանում կործանել, բայց նա անկարող է ոչնչացնել հիմնականը, էականը՝ կյանքը։ Գյոթեն, իհարկե, հերոսներից և ոչ մեկի կողմնակիցը չէ. նա մերթընդմերթ ընդունում է թե՛ մեկի, թե՛ մյուսի իրավացիությունը։ Ֆաուստը կրքոտ է, նա կարող է մոլորվել ու ճակատագրական սխալներ գործել։ Նա ջերմ սիրտ ունի, եռանդուն խառնվածքով է օժտված, չափազանց զգայուն է, նրա սիրտը խոցելը դժվար բան չէ։ Միշտ որոնում է, միշտ կասկածանքների ու տագնապների մեջ է։ Այս ամենով ու ոչ միայն՝ Ֆաուստն ու Մեֆիստոֆելեսը հակադիր կերպարներ են։ Առաջինը անհագ է, երկրորդը՝ ամեն ինչից կուշտ ու հագեցած, առաջինը ձգտում է սահմանից դուրս հայտնվել, երկրորդը գիտի, որ այնտեղ ոչինչ չկա, դատարկություն է միայն։ Մեֆիստոֆելեսը խաղում է Ֆաուստի հետ, ինչպես մի անմիտ երեխայի հետ կխաղար։

Մի օր Ֆաուստը բացում է գիրքն ու տեսնում մակրոկոսմոսի նշանը։ Ամեն ինչ պայծառանում է աչքերի առջև, նոր ուժեր են հեղեղվում նրա կրծքի մեջ, նա կրկին համակվում է եռանդով։ Ո՛չ, նա բնության ստրուկը չէ, մանր որդ չէ, բնության արքան, աստվածն է նա։ Ֆաուստն, ի վերջո, ստեղծում է մի կյանք, որտեղ ժողովուրդն ազատագրված է ամեն տեսակ ճնշումից, որտեղ մարդկային ուժերն ու եռանդը ծառայում են մի բանի՝ բնությանը։ Դա էր Ֆաուստի գերագույն իդեալը։ Նա պայքարում է տարերքի դեմ, ծովից ցամաք է նվաճում ու նրա վրա բնակեցնում տարբեր ժողովուրդներ։ Նա կառուցում է։ Նա ցանկանում է ժողովրդին ազատ, երջանիկ ու նյութական ճոխության մեջ տեսնել։ Այժմ նա հասկանում է, որ մարդու միակ երջանկությունը ազատության համար պայքարելու ձգտումն է, նպատակը՝ ստեղծարար աշխատանքը։ Գտնված է այն ճշմարտությունը, որ նա այնքան երկար որոնել էր։ Գեղեցիկ է այդ ճշմարտությունը, և Ֆաուստը երջանիկ է, որ ապրում է կյանքի ամենալուսավոր պահը։

Գյոթեն չի վիճում Մեֆիստոֆելեսի հետ. անշուշտ, գոյություն ունի մահը, կործանումն ու վախճանը թե՛ վատի, թե՛ լավի։ Մոռացությունը ծածկում է անցյալը ու ասես լիովին ոչնչացնում է այն ամենն, ինչ գոյություն է ունեցել։ Բայց, աշխարհը գեղեցիկ է. արժե ապրել, պայքարել, ստեղծել։ Մենք ապրում ենք նոր կյանք ստեղծելու համար։

Գրականություն

• ROSA, João Guimarães. Grande sertão: veredas. São Paulo: Nova Fronteira, 2001.
• PESSOA, Fernando. A Hora do Diabo. Lisboa: Assírio e Alvim, 2004.
• Primeiro Fausto. São Paulo: Iluminuras, 1996.
• Tragédia Subjectiva. Rio de Janeiro: Nova Fronteira, 1991.
• BARRENTO, João (Org.). O Fausto na Literatura Européia. Lisboa: Apaginastantas, 1984.* BENE, Orietta Del. Elementos para tentativa de estudo do “Primeiro Fausto”. Ocidente, 1970.
• ABRAHÃO, Miguel M. - O Strip do Diabo - Ed. Agbook, 2009
• CAMPOS, Haroldo de. Deus e o diabo no Fausto de Goethe. São Paulo: Perspectiva, 1981. (Signos, 9).
• FUHR, Gerhard. Fausto – redenção ou salvação? O tratamento do tema em quatro obras: “Volksbuch”, Marlowe, Lessing e Goethe. Estudos germânicos. Belo Horizonte (UFMG), v.2, p. 79-102, 1981.
• ASSIS, Machado. A Igreja do Diabo. Disponível em: http://www.dominiopublico.gov.br/download/texto/bv000195.pdf
• SKELTON,Matthew."O segredo de Endymion Spring"
• LAGES, Samila. "A Lenda de Fausto" Editora MULTIFOCO 2011 Rio de Janeiro.
• Carl Kiesewetter: Faust in der Geschichte und Tradition. Leipzig: Spohr 1893. Nachdruck Hildesheim: Olms 1963
• Fritz Brukner, Franz Hadamowsky: Die Wiener Faust-Dichtungen von Stranitzky bis zu Goethes Tod. Wien 1932.
• Karl Theens: Geschichte der Faustgestalt vom 16. Jahrhundert bis zur Gegenwart. Meisenheim 1948.4
• Karl Theens: Faust auf dem Puppentheater. Knittlingen 1957.
• Hans Schwerte: Faust und das Faustische. Klett, Stuttgart 1962
• Andreas Meier: Faustlibretti. Geschichte des Fauststoffs auf der europäischen Musikbühne […]. Frankfurt am Main: Lang 1990. ISBN 3-631-42874-X
• Horst Jesse: ‚Faust‘ in der bildenden Kunst. München: Utz 2005, ISBN 3-8316-1202-1
• Herfried Münkler: Der Pakt mit dem Teufel. Doktor Johann Georg Faust. In: H.Münkler: Die Deutschen und ihre Mythen, S. 109-140. Rowohlt, Berlin 2009. ISBN 9783871346071

Վիքիքաղվածքն ունի քաղվածքների հավաքածու, որոնք վերաբերում են

Ֆաուստ հոդվածին

Արտաքին հղումներ

• Die Faustsage = Fauststoff
• Faust als Spiegel der Geschichte: Արխիվացված 2007-06-23 Wayback Machine Vortrag im Rahmen der Reihe Wissenschaft, Technik und Ethik
• Zeittafel zu Faust Արխիվացված 2007-06-27 Wayback Machine
• Gunter E. Grimm: Faust-Opern (PDF-Datei; 450 kB)
• Doctor Faustus, Notgeld der Stadt Roda
• Übersicht über die wichtigsten Faust-Variationen

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆաուստ» հոդվածին։