Ֆրեդերիկթոն

Ֆրեդերիկթոն (անգլ.՝ Fredericton, ֆր.՝ Frédéricton), Կանադայի Նյու Բրանսուիկ նահանգի մայրաքաղաքը։ Այն անվանվել է Անգլիայի թագավոր Ջորջ III- ի երկրորդ որդու՝ Ֆրեդերիկի անունով։

Զինանշան
Երկիր	Կանադա
Համայնք	Նյու Բրանսուիկ
Հիմնադրված է	1785 թ.
Մակերես	130 680 000 քառակուսի մետր
ԲԾՄ	20 մետր
Բնակչություն	▲63 116 մարդ (2021)
Ժամային գոտի	UTC−4
Պաշտոնական կայք	fredericton.ca/en​(անգլ.) և fredericton.ca/fr​(ֆր.)
Ֆրեդերիկթոն (Կանադա)
Ֆրեդերիկթոն Վիքիպահեստում

Բնակչությունը 56,2 հազար է, արվարձանների բնակչության հետ՝ շուրջ 90 հազար։

Պատմություն

Մինչ սպիտակամորթ գաղութարարների ժամանումը, ներկայիս Ֆրեդերիկթոնի տարածքը բնակեցված է եղել հնդկական միկմակ և մալեսիտ ցեղերով, որոնք զբաղվել են որսով և երկրագործությամբ։

XVII դարում ֆրանսիացիները գաղութացրել են տարածքը և այն կոչել Ակադիա։ Հիմնադրման օրվանից անգլիացիները անընդհատ հարձակվել են գաղութի վրա, որովհետև փորձել են ոչնչացնել Հյուսիսային Ամերիկայի բոլոր մրցակիցներին։ Ուիլյամ արքայի պատերազմի ժամանակ Նաշուակի և Սուրբ Ջոն Ռիվեր գետերի միախառնման վայրում կառուցվել է Ֆորտ - Նաշուակը, որը հետագայում դարձել է Ակադիայի մայրաքաղաքը և եղել բրիտանական բազմաթիվ մարտարշավաների թիրախը։ 1700 թվականին բերդը ոչնչացել է ուժեղ ջրհեղեղի հետևանքով և լքվել։

1732 թվականին Նոր Շոտլանդիայից եկած ակադիացի փախստականները այստեղ կառուցել են Սենտ Աննա գյուղը (1710 թվականին գերեվարվել է Բրիտանիայի կողմից)։ 1759 թվականին՝ ակադիացիների ցեղասպանության ժամանակ բրիտանական զորքերը այրել են գյուղը։ 1762 թվականին այստեղ բնակություն հաստատելու բրիտանացիների փորձերը անհաջողության են մատնվել՝ անտառներում գործող փրկված ակադիացիների պարտիզանական ստորաբաժանումների պատճառով։

1783 թվականին անկախության համար մղվող պատերազմում կրած պարտությունից հետո Միացյալ Նահանգներից ներգաղթած լոյալիստները բնակություն են հաստատել նախկին ակադիական գյուղի տեղում։ Բրիտանական Հյուսիսային Ամերիկայում լոյալիստները ձգտում էին ստեղծել նոր նահանգ և այն «թագավորի ընկերների համար դրախտ» դարձնել։ 1784 թվականին Ֆրեդերիկթոնը դարձել է նոր ձևավորված Նյու Բրանսուիկ նահանգի մայրաքաղաքը, իսկ 1785 թվականին՝ Յորքի կոմսության կենտրոնը։

Ֆրեդերիկթոնի հիմնադիրները կարծում էին, որ քաղաքը կլինի ոչ միայն կառավարության նստավայրը, այլև բրիտանական բանակի շտաբը, կրթության և մշակույթի կենտրոնը, անգլիական եկեղեցու հենարանը։ Նոր մայրաքաղաքը, որը բնակեցված է եղել հիմնականում բանակի սպաներով, պաշտոնյաներով և համալսարանական դասախոսներով, ավելի բարձրաշխարհիկ է եղել, քան հարավում գտնվող Սենթ Ջոնը, որը առևտրի և փոխադրման բազա է եղել։

Աշխարհագրություն և կլիմա

Աշխարհագրական տեղեկություններ

Քաղաքը տեղակայված է Նաշուակ գետի Սենտ Ջոն գետին միախառնվելու վայրում, հյուսիսային սահմանից փոքր ինչ ներքև՝ Ֆոնդի ծովածոցից 135 կմ հեռավորության վրա։ Ծովի մակարդակից բարձրությունը մոտ 20 մ է։ Ֆրեդերիկթոնի պատմական մասը տեղակայված է հարթ գետահովտում, իսկ նոր բնակելի թաղամասերը՝ բլուրների վրա։

Կլիմա

Քաղաքի կլիման բարեխառն մայրցամաքային է, կրում է Ատլանտյան օվկիանոսի ազդեցությունը։ Ձմեռը ցուրտ է և ձյունառատ, ամառը` տաք և անձրևոտ։

Ֆրեդերիկթոնի կլիման
Ցուցանիշ	Հունվ.	Փետրվ.	Մարտ	Ապր.	Մայ.	Հուն.	Հուլ.	Օգ.	Սեպտ.	Հոկտ.	Նոյ.	Դեկտ.	Տարի
Բացարձակ մաքսիմում, °C	14.0	19.0	22.0	30.0	35.0	35.0	37.0	37.0	34.0	28.0	21.0	16.0	37.0
Միջին մաքսիմում, °C	-4	-2.3	3.0	9.7	17.5	22.0	25.6	24.7	19.5	12.8	5.6	-1.1	11.2
Միջին ջերմաստիճան, °C	-9.8	-8.2	-2.4	4.3	11.1	16.2	19.3	18.4	13.1	7.0	1.1	-6.3	5.3
Միջին մինիմում, °C	-15.5	-14.1	-7.8	-1.1	4.7	9.6	13.0	12.1	6.7	1.2	-3.5	-11.4	-0.5
Բացարձակ մինիմում, °C	-36	-37	-29	-15	-7	-1	2.0	1.0	-4	-9	-20	-34	-37
Տեղումների քանակ, մմ	110	79	103	87	96	89	87	90	95	97	103	108	1143

Բնակչություն

Ֆրեդերիկթոնում՝ ի տարբերություն Կանադայի այլ նահանգների մայրաքաղաքների մեծ մասի, ներգաղթը քիչ է, այնուամենայնիվ, նրա բնակչությունը աճում է, և 2011 թվականի մարդահամարի տվյալներով կազմել է 56.224 մարդ։

Բնակչության ճնշող մեծամասնությունը սպիտակամորթներ են։ Սևամորթ փոքրամասնությունը հիմնականում բնակվում է քաղաքի ամենաաղքատ և հանցավոր տարածքում՝ Barker's point-ում։ Այստեղ կան քիչ թվով ներգաղթյալներ Ասիայից և Մերձավոր Արևելքից։ Կա նաև հնդկական համայնք։ Քաղաքացիների 99% -ը տանը հաղորդակցվում է անգլերենով, իսկ չորսից մեկը տիրապետում է գավառի երկրորդ պաշտոնական լեզվին` ֆրանսերենին։ Ռուսական համայնքում կա մոտ 150 մարդ։

Քաղաքացիների միջին տարիքը՝ 38,7 է։ Հանցագործության մակարդակը վերջին տարիներին աճել է, բայց դեռևս ցածր է Կանադայի միջինից։

Տնտեսություն

Ֆրեդերիկթոնի քաղաքապետարանը

19-րդ դարի կեսից ի վեր փայտանյութի վերամշակումը և տեքստիլ արդյունաբերությունը եղել են քաղաքի տնտեսության առանցքը, բայց 20-րդ դարում դրանք անկում են ապրել, և այժմ Ֆրեդերիկթոնի և շրջակայքի լավագույն գործատուները Գեյջթաունի կանադական զինուժն է և մարզային կառավարությունը, որոնց հետևում են հիվանդանոցները ու Նյու-Բրանսուիկի համալսարանը։

Ֆրեդերիկթոնն այժմ դառնում է տեղեկատվական տեխնոլոգիաների և հեռահաղորդակցության կենտրոն, մասնավորապես՝ իր երկլեզու, բարձր որակավորված աշխատուժի միջոցով (քաղաքի բնակիչների 20%-ը տիրապետում է երկու լեզվի)։ 2008 թվականի համաշխարհային ֆինանսական և տնտեսական ճգնաժամից առաջ անշարժ գույքի շուկան արագորեն աճել է։

Բացի հենց Ֆրեդերիկթոնից, Մեծ Ֆրեդերիկթոնը ներառում է ևս 2 քաղաք (Օրոմոկտո և Նակավիկ) և 11 գյուղ, որոնց ընդհանուր բնակչությունը կազմում է մոտ 125 հազար մարդ։ Ֆրեդերիկթոնն ունի Կանադայում մեկ շնչի հաշվով ամենաբարձր եկամուտներից մեկը։

Կրթություն և մշակույթ

1828 թվականին քաղաքի առաջին քոլեջը (Քինգս քոլեջ) ընդունել է թագավորական կանոնադրությունը և արագորեն վերելք է ապրել։ Քոլեջի առաջին քարե շենքը կառուցվել է նույն տարում, և արդեն 1859 թվականին այն վերափոխվել է Նյու-Բրյուսվիկի միջկրոնական համալսարանի։ 1964 թվականին՝ մարզի մայրաքաղաքում գտնվող երկրորդ՝ Սենտ-Թոմաս կաթոլիկ համալսարանը Քաթամից Ֆրեդերիկթոն է տեղափոխվել։ Քաղաքում տեղակայված է նաև Նյու Բռունսվիկի արհեստների և դիզայնի քոլեջը։

1964 թվականին հիմնադրվել է Փլեյհաուս համերգասրահը, որտեղ գտնվում է Նյու-Բրանսուիկ թատրոնի (որը գավառի միակ մասնագիտացված անգլալեզու թատրոնն է) գլխավոր բեմը։ 1959 թվականին Լորդ Բիվերբրուկի կողմից հիմնադրված «Բիվերբրոկեր» պատկերասրահն իր մշտական հավաքածուի մեջ Կանադայի Ատլանտյան նահանգների նկարիչների, այլ գավառների, ինչպես նաև բրիտանացի հայտնի նկարիչներ Թոմաս Գեյնսբորոյի, Ջոշուա Ռեյնոլդսայի, Ուիլյամ Թերների և Ջոն Կոնստեբլայի բազմաթիվ աշխատանքեր ունի։

Քաղաքի հիմնական տեսարժան վայրերը նահանգի օրենսդիր մարմինն է, Հիսուս Քրիստոսի անգլիկան մայր տաճարը, որը կառուցվել է 1845-1853 թվականներին` բրիտանացի ճարտարապետներ Ֆրենկ Ուիլսի և Ուիլյամ Բուտերֆիլդի նախագծին համապատասխան՝ նեո-գոթական ոճով, և Կանադայի ամենահին՝ Նյու Բրաունսուիք համալսարանի Old Arts Building շենքը, որտեղ մինչև օրս էլ դասեր են անցկացվում։

Ֆրեդերիկթոնի տեսարժան վայրերը

Նյու Բրանսուիկայի օրենսդիր խորհուրդը	Հիսուս Քրիստոսի մայր տաճարը	Նյու Բրանսուիկայի համալսարանի Old Arts Building շենքը

Տեսարժան վայրեր

Քաղաքից մոտ 40 կմ հեռավորության վրա գտնվում է Քինգս Լենդինգ բացօթյա թանգարանը, որտեղ վերականգնված է XIX դարի կանադացիների կյանքը։

Տրանսպորտ

Ուղևորափոխադրումների երկաթուղային ծառայությունը (Մոնրեալի հետ) դադարեցվել է 1981 թվականին՝ անձնագրային և մաքսային հսկողություն անցնելիս ժամանակի մեծ կորստի պատճառով (ճանապարհի մի մասը անցել է Միացյալ Նահանգներով)։

Ֆրեդերիկթոնի միջով է անցնում Տրանսկանադական մայրուղին։ Քաղաքի հասարակական տրանսպորտը կառավարվում է Fredericton Transit ընկերության կողմից և բաղկացած է 12 ավտոբուսային երթուղուց (երկուշաբթի-շաբաթ, 06.15-23.00):

Գրականություն

• Dallison, Robert L. "A Tour of Boss Gibson's Marysville: A Nineteenth Century Mill Town." Fredericton Heritage Trust, 1991.
• Hachey, Philip Osmond "The geology and ground water of the Fredericton district." UNB Thesis, 1955.
• McIntyre, Glen, Bruce Oliver and Bob Watson, "A Valuable and Important Place - Fredericton's Loyalist Origins 1783." A Fredericton Historical Research Project, 1983.

Արտաքին հղումներ

• Ֆրեդերիկթոնի պաշտոնական կայքը

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրեդերիկթոն» հոդվածին։