չար
Հայերեն
- ՄՀԱ՝ [t͡ʃʰɑɾ]
Դասական ուղղագրութեամբ՝ չար
վանկեր՝ չար
Ստուգաբանություն
խմբագրելԹերևս հին կազմություն՝ (ո)չ-ար։
Ածական
- ոչ բարի, չարությամբ լցված, չարիք գործելու հատկություն ունեցող ◆ Չար մարդ։
- չարություն պարունակող, չարիք արտահայտող ◆ Չար ժպիտ՝ հայացք։
- չարիք պատճառող՝ բերող, չարիք ծնող ◆ Չար արարք՝ գործ։
- ոչ հաջողակ, ձախորդ, աղետավոր ◆ Չար ժամի երկար։
- դաժան, դժնի ◆ Գազանի պես չար, օձի պես նենգ թշնամի։
- զայրալից, զայրույթ՝ բարկություն արտահայտող, չարացած ◆ Չար դեմք՝ կերպարանք՝ ձայն։
- չարաճճի, անհանգիստ ◆ Չար երեխա։
- վատ, հոռի, անպիտան ◆ Չար պտուղ։
- չարախոս, ուրիշների մասին աննպաստ բաներ խոսող՝ ասող ◆ Նա ամենից շատ վախենում էր չար բերաններն ընկնելուց։
- կատաղի ◆ Մեր շները բավական չար են, տեր սեպուհ։ (Րաֆֆի)
- անխիղճ, անգութ, անողորմ ◆ Մենք կփոխենք դրանց համոզումը և կստիպենք հավատալ, որ չարերից զատ, կան աշխարհում կարեկից մարդիկ։ (Մուրացան)
- որտեղ կամ երբ շատ չարագործություններ են լինում, չարագործություններով լցված, չարիքներով պատված՝ բռնված ◆ Էլ ինչո՞ւ ես քարը թողնում քարի վրա, չար աշխարհ։ (Ավետիք Իսահակյան)
- (բրգ․) բարոյագիտության կատեգորիա, որն իր բովանդակությամբ հակադիր է բարուն, և բարոյական գիտակցության հասկացություն, որը ծառայում է որպես անբարոյականի մասին պատկերացումների առավել ընդհանրացված արտահայտություն, որոնք հակասում են բարոյականության պահանջներին, արժանի են դատապարտման, ինչպես նաև բացասական բարոյական հատկությունների ընդհանուր վերացական բնութագիր
Հոմանիշներ
խմբագրել- անբարի, ապիրատ, խուծած
- վնասաբեր, վնասակար, շառ (ժղ․)
- անհաջողակ, ձախորդ, նաֆս (գվռ․)
- նենգ, նենգավոր, նենգամիտ, չարանենգ, քինոտ, քինախնդիր, ոխակալ, նեռ (գրք․), վատշավեր, դժոխակեզ, սադայելական, օձի կծած (ժղ․)
- դաժան, դժնի, բիրտ, վայրագ, անգութ, անողորմ, անողոք, անագորույն, անխիղճ, անսիրտ, անգթասիրտ, անաստված, ժանտ, դժնյա, դժնդակ, վայրի, վայրենի, դաժանասիրտ, չարասիրտ, քարսիրտ, դառնամաղձ, դառնամաղձոտ, դառնասիրտ, դառնահոգի, դաժանագին, արյունարբու, արյունռուշտ, դաժանաբարո, վայրենաբարո, գազանաբարո, չարաբարո, չար, դժոխաբարո, դժնդակաբարո, օձաբարո, անբարիշտ, մոլագար, բարբարոս, բարբարոսական, վանդալ, վանդալական, դրակոնական, դրակոնյան, գազանաշունչ, գազանասիրտ, գազանակերպ, գազանամիտ, գազանաբնույթ, գազանային, դիվանային, (գրք․) անոպա, նեռ, ահեղ, (ժղ․) ժանտկեն, ժանգոտ, օձափոր, չարամհակ, (փխբ․) արյունոտ, գայլ, բորենի, աստծու կրակ, օձի փուշ, կաշի քերթող, աստծու երեսից ընկած (թափած), աստծու կրակ
- տե՛ս անխիղճ
- տե՛ս զայրալից
- տե՛ս վատ
- տե՛ս չարաճճի
- տե՛ս չարախոս
- տե՛ս կատաղի
Գոյական
- չարություն, չարիք ◆ Ես չեմ ցանկանա նրա չարության փոխարեն չար գործել։ (Րաֆֆի)
- աղետ ◆ Այս ի՞նչ չարի հանդիպեցինք։
- չարագործություն, չարիք, վնասակար գործ ◆ Նա մտածում Է միայն չարի մասին, վնասելու մասին, սպանությունների ու կողոպուտների մասին։
- չարագործ, չարիք գործող մարդ ◆ Չարն էլ է միշտ ապրում անմեռ, անեծք նրա չար գործին։ Հովհաննես Թումանյան
- չարք, քաջք, չար ոգի
- ցավ, հիվանդություն ◆ Չարդ թշնամին տանի։
Հոմանիշներ
խմբագրելԱրտահայտություններ
խմբագրել- չար աչք (սնոտ․) - չարագուշակ՝ չարաբեր հայացք՝ աչք
- չար աչքի գալ - մեկի չարաբեր աչքից՝ հայացքից անհաջողության՝ փորձանքի մեջ ընկնել
- չար աչքի դիպչել - չար աչքի պատճառած վնասի հանդիպել
- չար աչքից հեռու - վնասից՝ փորձանքից հեռու
- չար աչքով նայել - անբարյացակամորեն՝ աննպաստ հայացքով նայել
- չար աչքով տալ - նույնն է՝ աչքով տալ
- չար աստղի տակ ծնվել - անհաջողությունների՝ դժբախտության մեջ լինել
- չար թել ոլորել - չարիք նյութել
- չար լեզու
- չարախոս՝ բամբասասեր լեզու
- չարախոս մարդ
- չար լեզուներն ասում են - չարախոսները ասում են
- չար խաղ - անախորժություններ
- չար խաղ խաղալ - անախորժություն պատճառել
- չար ճանապարհ, չար ճամփա - վատ՝ մոլոր՝ վնասակար ընթացք՝ վարքագիծ՝ գործելակերպ
- չար հոգի, չար ոգի - չարաբեր ոգի
- չարը առնել մեկի, չարը տանել մեկի - մեկի դժբախտությունը՝ ցավը՝ հիվանդությունը և այլն առնել՝ իր վրա կրել՝ տանել
- չարը խափանել (սնոտ․) - չարը՝ չարիքը վերացնել՝ հեռացնել
- չարը չարով վճարել - չարագործությանը չարագործությամբ պատասխանել, հատուցել
- չարն ու բարին հասկանալ - վատն ու լավը՝ վնասակարն ու օգտակարը հասկանալ
- չարի գալ - չարիքի՝ անհաջողության՝ վնասի հանդիպել
| Թարգմանություններ | |
Աղբյուրներ
խմբագրել- Էդուարդ Բագրատի Աղայան, Արդի հայերենի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայաստան», 1976։
- Հրաչյա Աճառյանի անվան Լեզվի Ինստիտուտ, Ժամանակակից հայոց լեզվի բացատրական բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1969։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բառարան, Երևան, «Հայկական ՍՍՀ Գիտությունների Ակադեմիայի Հրատարակչություն», 1967։
- Աշոտ Մուրադի Սուքիասյան, Հայոց լեզվի հոմանիշների բացատրական բառարան, Երևան, «Երևանի Պետական Համալսարան», 2009։
- Սերգեյ Աշոտի Գալստյան, Դպրոցական բառակազմական բառարան (Դպրոցական մատենաշար) (խմբ. Հովհաննես Զաքարյան), Երևան, ««Զանգակ-97» հրատարակչություն», 2011 — 230 էջ, ISBN 978-99941-1-933-2։
- Խմբագրությամբ Ի․ Ս․ Կոնի, Բարոյագիտական բառարան, Երևան, ««Հայաստան» հրատարակչություն», 1985 — 200 էջ։