Diktadura

Ti diktadura ket naipalpalawag a kas maysa nga autokratiko a porma ti gobierno a ti gobierno ket tinurturayan babaen ti maysa a tao: ti diktador. Adda daytoy ti tallo a mabalin a kayatn a saoen:

1. Ti Romano a diktador ket isu idi ti agdama iti maysa a politikal nga opisina lehistrado ti Romano a Republika. Dagiti Romano a diktador ket naikkanda ti awan patinggana a bileg kadagiti panawen ti emerhensia. Dagiti bilegda ket kasisigud idi a saan nga arbitrario wenno awan a pakisungbatanda, a dagitoy ket suheto ti linteg ken makasapul ti retrospektibo a pannakaikeddeng. Away idi kadgitoy a kasta a diktadura kalpasan ti rugi ti maika-2 a siglo BC, ken ti kalpasan daytoy dagiti diktador a kas ti Sulla ken dagiti Romano nga Emperador ket kaaduanda a nagwatwatwat ti personal ken arbitrario a bileg.
2. Ti gobierno a tinengtengngel babaen ti maysa a tao, wenno ti maysa a bassit a grupo ti tao. Iti daytoy a porma ti gobierno ti bileg ket intero nga adda iti maysa nga tao wenno grupo ti tao, ket mabalin a magun-od babaen ti puersa wenno babaen ti panagtawid. Ti diktador wenno dagiti diktador ket mabalinda pay a kaaduan nga alaen dagiti kinawa ti tattao.
3. Iti kontemporario a panag-usar, ti diktadura ket mangtudtudo ti maysa nga autokratiko a porma ti awan patinggana a panagturay babaen ti panangidaulo a saan nga inparparitan babaen ti linteg, dagiti batay-linteg, wenno dadduma pay a sosial ken politikal a banbanag iti kaunegan ti estado.

Ti Insik a Mangipagulo ti Partido Komunista a ni Mao Zedong ket nakisinnarungkar kenni President ti Estados Unidos a ni Richard Nixon. Ti diktadura a panagturay ni Mao manipud idi 1949 aginggana idi 1976 ket naipampamattian a gapuanan kadagiti nakatayan ti adadu ngem 80 a riwriw a tattao.

Para kadagiti dadduma nga eskolar, ti diktadura ket maysa a porma ti gobierno nga adda ti bileg nga agturay nga awan ti pammalubos dagiti maiturturayan (a kapadpada ti autoritarianismo), bayat a ti totalitarianismo ket mangipalpalawag ti maysa nga estado nga agtimtimbeng ti gangani amin nga aspeto ti publiko ken pribado a pangkukua ti tattao. Iti sabali pay a panangibaga, ti diktadura ket maipanggep ti taudan ti mangiturturay a bileg ken ti totalitarianismo ket maipanggep ti sakup ti mangiturturay a bileg.

Iti daytoy a kapanunotan, ti diktadura (gobierno nga awan pammalubos ti tattaot) ket maigiddiat ti demokrasia (gobierno a ti bilegna ket nagtaud kadagit tao) ken ti totalitarianismo (gobierno nga agtengtenggel ti amian nga aspeto ti biag ti tao) ket suppiatenna ti pluralismo (gobierno a mangpalubos ti adu a kita ti estilo ti biag ken dagiti pamanunotan).

Adda dagiti sabali nga eskolar a nangipigpiga a nangibagbaga ti ti awan patinggana panagturturay ti Estado (a pagbanagan ti panagatipa kadagiti karbengan) a kas ti kangrunaan nga elemento ti maysa a diktadura ken nagisupsupiatda ti kastoy a panakipatengngaan ti bileg ket lihitimado wenno saan nga agkamkammatalek kadagiti pasamak, gangandat ken dagiti pamay-ay a naitigtignay.

Adu pay a mabasbasa

• Friedrich, Carl J.; Brzezinski, Zbigniew K. (1965). Totalitariano a Diktadura ken Autokrasia (Maika-2 nga ed.). Praeger.
• Bueno de Mesquita, Bruce; Alastair Smith; Randolph M. Siverson; James D. Morrow (2003). Ti Lohika ti Politikal a Panangungar. The MIT Press. ISBN 0-262-63315-9.