Bogotá
Ti Bogotá, Distrito a Kapitolio, manipud idi 1991 aginggana idi 2000 ket tinawtawagan a ti Santafé de Bogotá, isu daytoy ti kapitolio ken kadakkelan a siudad ti Colombia. Daytoy ket nainaganan pay babaen ti nailian a batay-linteg a kas ti kapitolio ti departamento ti Cundinamarca, urayno ti siudad ti Bogotá ket buklen tattan ti maysa a nawaya a Kapitolio a distrito ken saanen nga administratibo a tagikua iti dayta a departamento. Ti Bogotá ket isu ti kaaduan ti populasion a siudad ti pagilian, nga addaan kadagiti 7,363,782 nga agtataeng manipud idi 2005.[10] Ti Bogotá ken ti metropolitano a lugarna, a mangiraman kadagiti munisipalidad a kas ti Chía, Cota, Soacha, Cajicá ken La Calera, ket adda ti populasion ti 7,881,156 idi 2005.[11]
Bogotá D.K. | |
|---|---|
| Bogotá Distrito a Kapitolio | |
        Bogota D.C. | |
 Wagayway  Selio | |
| Pasasao: Bogotá, 2600 metros más cerca de las estrellas Bogotá, 2600 metro nga as-asideg kadagiti bituen | |
  Bogotá D.K. Colombia | |
| Nagsasabtan: 4°35′53″N 74°4′33″W / 4.59806°N 74.07583°WNagsasabtan: 4°35′53″N 74°4′33″W / 4.59806°N 74.07583°W | |
| Pagilian | Colombia |
| Departamento | Distrito a Kapitolio |
| Pannakabangon | 6 Agosto 1538 (tradisional)[3] |
| Nagpundar | Gonzalo Jiménez de Quesada |
| Gobierno | |
| • Mayor | Gustavo Petro Urrego |
| Kalawa | |
| • Kapitolio a Distrito | 1,587 km2 (613 sq mi) |
| • Ranggo | Maika-32 |
| Kangato | 2,625 m (8,612 ft) |
| Populasion | |
| • Kapitolio a Distrito | 7,412,566[1][2] |
| • Metro | 10,700,000[4][5] |
| Nagan dagiti umili | Bogotano(a) |
| Sona ti oras | UTC-5 |
| HDI (2019) | 0.813[9] |
| Website | Opisial a Sitio ti Siudad Opisial a Sitio ti Mayor Turismo ti Bogotá |
Iti termino a kalawa ti daga, ti Bogotá ket isu ti kadakkelan a siudad idiay Colombia, ken maysa kadagiti kadakkelan idiay Latin nga Amerika. Daytoy ket maysa kadagiti kadakkelan a siudad iti lubong ken ti maikatlo a kangatuan a kapitolio a siudad idiay Abagatan nga Amerika iti 2,625 metro (8,612 ft) iti ngato ti lessaad ti baybay, kalpasan ti Quito ken La Paz.[6] Nga adda kadagiti adu nga unibersidad ken biblioteka, ti Bogotá ket ammon a kas "Ti Atenas ti Abagatan nga Amerika".[12] Ti Bogotá ket agtagikua iti kadakkelan a paramo iti lubong, a mabirukan daytoy idiay lokalidad ti Sumapaz.[13] Ti siudad ket nairanggo a maika-54 iti 2010 a Pagsurotan dagiti Sangalubongan a Siudad[14] ken nailista akas ti sangalubongan a siudad iti Beta+ a kita babaen ti GaWC.[15]
Heograpia
urnosen
Ti Bogotá ket mabirukan idiay laud ti Tay-ak ti Bogotá (Sabana de Bogotá), 2640 metmetro (8661 ft) iti ngato ti pantar ti baybay.[6] Urayno daytoy ket mabirukan iti naday-dayeg a makunkuna iti "tay-ak" (sabana), ti heograpikal a sitio ket pudno a nangato a banak kadagiti kabambanatayn ti Andes. Ti naipatiddog a rehion ket ammo pay a kas ti "Altiplano Cundiboyacense" a literal a ti kaibuksilanna ket "nangato a banak ti Cundinamarca ken Boyacá".
Ti Karayan Bogotá ket ballasiwenna tisabana, ken mangporma daytoy ti Dissuor Tequendama (Salto de Tequendama) iti abagatan. Dagiti tributario a karayan ket mangporma kadagiti ginget kadagiti agdurdur-as a purok, a dagiti ekonomiada ket naibatay iti agrikultura, panagtaraken kadagiti dinguen ken panagpataud kadagiti artisana.
Ti sabana ket nabeddengan iti daya babaen ti Akindaya a Kordiliera iti kabambantayan ti Andes. Dagiti nakapalikmut a turod, a mangipatingga ti idadakkel ti siudad, ket mapan manipud iti abagatan nga agpaamianan, ket paralelo dagiti bantay Guadalupe ken Monserrate. Ti akinlaud a patingga ti siudad ket ti Karayan Bogotá . Ti Sumapaz Paramo ket beddenganna ti abagatan ken iti amianan ti Bogotá ket gumay-at kadagiti banak aginggana kadagiti ili Chía ken Sopó.
Klima
urnosenTi Bogotá ket addaan iti klima ti subtropikal a kabambantayan (Köppen Cfb).[16] Ti natimbeng a temperatura ket 14.5 °C (58 °F),[17] ken agdumaduma manipud iti 6 iti 19 °C (43 iti 66 °F) kadagiti nasayaat nga aldaw, iti 10 iti 18 °C (50 iti 64 °F) kadagiti aldaw ti nakaro a panagtudtudo. Agsinnublat ti tiempo ti maga ken panagtudtudo iti amin a paset ti tawen. Dagiti kamagaan a bulan ket ti Disiembre, Enero, Hulio ken Agosto. Ti kapudotan a bulan ket ti Marso, a makaited ti kapudot iti 19.7 °C (67.5 °F). Dagiti kalamiisan a rabii ket mapasamak iti Enero, nga addaan iti natimbeng a 7.6 °C (45.7 °F) iti siudad; kadawyan a naangep iti nasapa bigat, kadagiti 220 nga aldaw iti tinawen,[18] bayat a karkarna dagiti nainit nga aldaw.[18]
Ti opisial a kangatuan a temperetura a nairehistro iti uneg ti patingga ti siudad ket 30.0 °C (86 °F),[19] ken ti kababaan a temperatura a nairehistro ket −7.1 °C (19 °F).[19]
Dagiti katuduan a bulan ket ti Abril, Mayo, Septiembre, Oktubre ken Nobiembre, a dagiti kadawyan nga aldaw ket kaaduan a naulep, nga adda dagiti nababa nga ulep ken naangin bassit, a makaited kadagiti kangatuan a temperatura iti 18 °C (64 °F) ken dagiti ababa iti 7 °C (45 °F). Adda met dagiti bagio ti uraro ngem manmano laeng daytoy a pasamak,mabalin daytoy iti tiempo ti panagtutudo, ken mabalin a nakaro, ken nangruna iti bulan ti Oktubre. Dagiti aldaw ket akintengnga wenno nalamiis ken dagiti rabii ket mabalin a moderado a nalamiis gapu ti kaadda dagiti akintengnga nga angin ti siudad iti rabbi kadagiti amin a paset ti tawen, ngem adda met dagiti kankanayon nga angep manipud iti panagsuek ti nalamiis nga angin ti bantay iti nakulluong a ginget ti siudad ken kabibuksilanna met a ti dagup ti lawag ti init ket ab-ababa a manamnama para iti relatibo a namaga a lokasion iti kasta nga ababa a latitud.
Bayat a dagiti temperatura ket relatibo a natalinaay iti amin a paset ti tawen, ti tiempo ket mabalin a kelaat nga agbaliw iti las-ud ti maysa nga aldaw. Dagiti klimatiko a kondision ket saan a regular ken agdumaduma gapu ti penomena ti klima ti El Niño ken La Niña a mapasamak iti ken iti likmut ti labneng ti Pasipiko ken dagitoy ket akinrebbeng para iti nalawag a panagbalbaliw ti klima. Daytoy ket mangaramid ti narigat a maipadto a klima ti siudad; dagiti nainit a bigbigat ket mabalin nga agbalin a nakaro a bagio iti malem (kadawyan a naibagbaga a kas sol de lluvia (literal a "init ti tudo"). Kapada daytoy ti Quito (kapitolio a siudad ti Ecuador), ti dagup ti panagtudtudo ket addaan kadagiti saan a regular a tabas iti amin a paset ti tawen.
| Bulan | Ene | Peb | Mar | Abr | May | Hun | Hul | Ago | Sep | Okt | Nob | Dis | Tawen |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rekord a kinangato °C (°F) | 26.4 (79.5) |
25.2 (77.4) |
26.6 (79.9) |
24.4 (75.9) |
25.0 (77.0) |
28.6 (83.5) |
25.0 (77.0) |
23.3 (73.9) |
26.0 (78.8) |
25.1 (77.2) |
25.6 (78.1) |
24.4 (75.9) |
28.6 (83.5) |
| Napipia a kinangato °C (°F) | 20.2 (68.4) |
20.3 (68.5) |
19.4 (66.9) |
20.1 (68.2) |
19.0 (66.2) |
19.2 (66.6) |
18.6 (65.5) |
18.8 (65.8) |
19.2 (66.6) |
19.5 (67.1) |
19.6 (67.3) |
19.9 (67.8) |
19.6 (67.3) |
| Inaldaw a pagtengngaan °C (°F) | 14.3 (57.7) |
14.5 (58.1) |
14.9 (58.8) |
14.9 (58.8) |
15.0 (59.0) |
14.5 (58.1) |
14.6 (58.3) |
14.1 (57.4) |
14.3 (57.7) |
14.3 (57.7) |
14.4 (57.9) |
14.6 (58.3) |
14.4 (57.9) |
| Napipia a kinababa °C (°F) | 7.6 (45.7) |
8.4 (47.1) |
9.5 (49.1) |
9.7 (49.5) |
9.7 (49.5) |
9.5 (49.1) |
9.2 (48.6) |
8.9 (48.0) |
8.7 (47.7) |
9.0 (48.2) |
9.2 (48.6) |
8.0 (46.4) |
9.0 (48.2) |
| Rekord a kinababa °C (°F) | −1.5 (29.3) |
−5.2 (22.6) |
−0.4 (31.3) |
0.2 (32.4) |
0.2 (32.4) |
1.1 (34.0) |
0.4 (32.7) |
0.4 (32.7) |
0.3 (32.5) |
1.8 (35.2) |
0.5 (32.9) |
−1.1 (30.0) |
−5.2 (22.6) |
| Napipia a presipitasion mm (pulgada) | 50 (2.0) |
68 (2.7) |
91 (3.6) |
135 (5.3) |
120 (4.7) |
54 (2.1) |
35 (1.4) |
45 (1.8) |
70 (2.8) |
137 (5.4) |
127 (5.0) |
81 (3.2) |
1,012 (39.8) |
| Napipia nga al-aldaw ti tudo (≥ 1 mm) | 9 | 12 | 14 | 18 | 19 | 17 | 15 | 14 | 16 | 21 | 16 | 11 | 181 |
| Napipia a relatibo a dam-eg (%) | 75 | 76 | 75 | 77 | 77 | 75 | 74 | 74 | 75 | 76 | 77 | 76 | 76 |
| Pagtengngaan a binulan nga or-oras ti lawag iti init | 156 | 128 | 107 | 88 | 83 | 94 | 114 | 117 | 109 | 96 | 103 | 138 | 1,328 |
| Taudan: Instituto de Hidrología, Meteorología y Estudios Ambientales (IDEAM)[19] | |||||||||||||
Dagiti nagibasaran
urnosenDagiti paammo
urnosen- ^ "Hay más de 7 millones de habitantes en Bogotá, según cifras del censo". El Tiempo (iti Espaniol). 4 Hulio 2019. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 6 Hulio 2019. Naala idi 6 Hulio 2019.
- ^ Departamento Administrativo Nacional de Estadística (2019). "Información capital" (PDF) (iti Espaniol).
- ^ Henderson, James D.; Delpar, Helen; Brungardt, Maurice P. (2000). Weldon, Richard N. (ed.). A Reference Guide to Latin American History [Ti Reperensia a Pagsurotan ti Latin Amerika a Pakasaritaan] (iti Ingles). Armonk, N.Y.: M. E. Sharpe. p. 61. ISBN 1-56324-744-5.
- ^ a b "World City Populations 1950 – 2030". luminocity3d.org (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 13 December 2015. Naala idi 18 December 2015.
- ^ a b "Bright Lights, Big Cities: Urbanisation and the Rise of the Megacity". The Economist (iti Ingles). 4 Pebrero 2015. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 14 December 2015. Naala idi 23 December 2015.
- ^ a b c "Bogotá una ciudad Andina". Bogotá gov.co (iti Espaniol). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 27 Hulio 2011. Naala idi 19 Nobiembre 2010.
- ^ Departamento Administrativo Nacional de Estadística (n.d.). "Estimaciones de población 1985 - 2005 y proyecciones de población 2005 - 2020 total municipal por área" (Table) (iti Espaniol). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (XLS) idi 21 Pebrero 2015. Naala idi 25 Mayo 2015.
- ^ "Censo General 2005". Departamento Administrativo Nacional de Estadística (iti Espaniol). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 17 Oktubre 2016. Naala idi 10 February 2012.
- ^ "Subnational Human Development Index (1.0) – Area Database". Global Data Lab (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 23 Septiembre 2018. Naala idi 13 Septiembre 2018.
- ^ Departamento Administrativo Nacional de Estadística (13 Septiembre 2010). "Boletín Censo General 2005 – Perfil Bogotá" (PDF) (iti Espaniol). Naala idi 3 Nobiembre 2011.
- ^ "Censo General 2005". Departamento Administrativo Nacional de Estadística (iti Espaniol). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 27 Pebrero 2012. Naala idi 10 Pebrero 2012.
- ^ Rincón, Carlos (2003). "Bogotá: Athens of South America" [Bogotá: Atenas ti Abagatan nga Amerika] (PDF) (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 2011-07-28. Naala idi 15 Hulio 2010 – babaen ti javeriana.edu.co.
- ^ "El Acueducto y los jóvenes en defensa del Páramo de Sumapaz". Samuel Alcade (iti Espaniol). 30 Septiembre 2008. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-12-25. Naala idi 1 Oktubre 2010.
- ^ "The Global Cities Index 2010" [Ti Pagsurotan dagiti Sangalubongan a Siudad 2010]. Foreign Policy (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2011-03-09. Naala idi 5 Marso 2011.
- ^ "The World According to GaWC 2008" [Ti Lubong Segun ti GaWC 2008]. lboro.ac.uk (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2016-08-11. Naala idi 5 Marso 2011.
- ^ "Climate: Bogotá". Climate-Data.org (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2014-02-01. Naala idi 8 Oktubre 2013.
- ^ "Respuestas fisiológicas de los niños al ejercicio ante las variaciones climáticas en Bogotá". Universidad Pedagógica Nacional (iti Espaniol). 2008. Naala idi 29 Disiembre 2008.
{{cite web}}: Panagtaripato ti CS1: url-status (silpo) - ^ a b "Bogota, Colombia". Weatherbase (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2012-01-28. Naala idi 18 Oktubre 2011.
- ^ a b c Instituto de Hidrología, Meteorología y Estudios Ambientales (n.d.). "[Awan titulo]" (Table) (iti Espaniol). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (XLS) idi 2015-10-17. Naala idi 18 Oktubre 2011.
Dagiti akinruar a silpo
urnosen
Dagiti midia a mainaig iti Bogotá iti Wikimedia Commons
Pakaammo ti panagbiahe idiay Bogotá manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)- Opisial a website (iti Espaniol)
- Opisial a tarabay ti turismo ti Bogota (iti Ingles)
