| ||||||||||||||||||||||||||
| موچین جمئیت | ||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ۳۰ میلیون | ||||||||||||||||||||||||||
| مناطق با جمعیت قابل توجه | ||||||||||||||||||||||||||
| ازبیکستان | 23,929,309 (2013)< | |||||||||||||||||||||||||
| افغانستان | 2,799,726 (2013)< | |||||||||||||||||||||||||
| تاجیکستان | 1,210,236 (2013)< | |||||||||||||||||||||||||
| قرقیزستان | 980,000[1] | |||||||||||||||||||||||||
| قزاقستان | 490,000[2] | |||||||||||||||||||||||||
| ترکمنستان | 260,000[3] | |||||||||||||||||||||||||
| روسیه | 499,862[4] | |||||||||||||||||||||||||
| قفقاز | 300,000[4] | |||||||||||||||||||||||||
| افغانستان | 70,133 (2005)[5] | |||||||||||||||||||||||||
| چین | 124,800[6] | |||||||||||||||||||||||||
| اوکراین | 22,400[7] | |||||||||||||||||||||||||
| استرالیا | 80,000 | |||||||||||||||||||||||||
| امارات متحده عربی | 15,960 | |||||||||||||||||||||||||
| ترکیه | 45,000[8] | |||||||||||||||||||||||||
| مغولستان | 560[9] | |||||||||||||||||||||||||
| زبان‌ئان | ||||||||||||||||||||||||||
| ازبیکی | ||||||||||||||||||||||||||
| مربوتین قوم و سیادین گروپ ئان | ||||||||||||||||||||||||||
| اویغور | ||||||||||||||||||||||||||
ازبیک ها
editازبیک‌ها یکی از اقوام ترک‌تبار ساکن آسیای میانه هستند . ازبیک‌ها بیشینه جمعیت ازبیکستان، را تشکیل می‌دهند و در دره فرغانه که شامل شمال و باختر تاجیکستان و جنوب قرقیزستان می‌شود و سواحل آمودریا در خاور ترکمنستان و شمال افغانستان نیز جمعیت زیادی دارند. جمعیت این قوم حدود ۳۰ میلیون نفر برآورد می‌شود.
ازبیک‌ها به زبان ازبیکی از خانواده زبان‌های ترکی سخن می‌گویند و بیشتر آنها مسلمان سنی و پیرو مکتب حنفی هستند.
از بین ترکانی که سابقاً تحت حاکمیت شوروی بودند، ازبیکان دچار کمترین آسیمیلاسیون روسی شده‌اند؛ و همگی هنوز هم ازبیکی را به عنوان زبان اول خود می‌شناسند. مطالعات ژنتیکی از تنوع بالای ژنتیکی بین ازبیک‌ها حکایت دارد و نشان می‌دهد که تبار آسیای شرقی (شامل تورکها)، آسیای میانه‌ای، اروپایی و خاورمیانه‌ای به ترتیب شایعترین تبارها در این قوم هستند.
تاریخچه
editریشه واژه ازبیک به نام اوغوز خان میرسد، اوغوزخان بنام اوغوز بیک نیز مشهور بود است. این واژه به احتمال زیاد از نام این امپراتور ترک ریشه دارد.[10] باتو فرزند جوچی و نوادهٔ چنگیز به اروپا حمله کرد و برادرش شیبان را به فرمانروایی مجارستان برگزید. بیشتر سربازان باتو از میان [|اقوام ترک]] بودند و تنها افسران عالی رتبه از میان مغولان بودند. سربازان تحت فرماندهی شیبان بعدها در تیومن در مرکز روسیه امروزی و سیبری حاکمیت یافتند. محمد خان شیبانی به افتخار جدش تخلص شیبک را برگزید و به سرزمین‌های آباد فرارود یورش برد. او دولت تیموریان را از میان برد ولی خودش گرفتار [|شاه اسماعیل صفوی]] گشت. بعد از او ازبیکان در آسیای میانه باقی‌ماندند.
وجه تسمیه ازبیک به سربازان شیبانیان این بود که فرمانروای اردوی زرین در زمان منگو تیمور فرزند هولاکو و پشت ششم شیبان فردی به نام ازبیک خان بود. از فرمانروایان ازبیک، ازبیک‌خان و پسرش جانی‌بیگ در تاریخ قبل از تیمور مشهورند. بعد از دورهٔ تیمور این امرا در ماوراءالنهر قدرت یافتند. در دوره صفوی، ازبیک و ازبیکان عنوان سلسله امرای شیبانی است که بوسیلهٔ محمدشاه‌بخت (محمد شیبانی) مشهور به شاهی‌بیک یا شیبیک تأسیس شد (۹۰۵ ه. ق.) و غالباً بسبب تعصب در مذهب تسنن و تجاوز به خراسان با شاهان صفوی در زدوخورد بوده‌اند. مرکز امرای این سلسله سمرقند بوده‌است و امرای مزبور با خانات خیوه و خانات بخارا و خانات خوقند و امرای آستراخان (معروف به خانان جانی) خویشاوند و منسوب بوده‌اند. دولت آنها نیز عاقبت بوسیلهٔ امرای هشترخان (حاجی طرخان) منقرض شد.
منابع
edit- ↑ CIA World Factbook – Kyrgyzstan
- ↑ Ethnic groups in Kazakhstan, official estimation 2010-01-01 based on National Census 2009
- ↑ CIA World Factbook – Turkmenistan
- ↑ 4.0 4.1 Russia Census 2002
- ↑ Rhoda Margesson (January 26, 2007). "Afghan Refugees: Current Status and Future Prospects" p.7. Report RL33851, Congressional Research Service.
- ↑ Chinese National Minorities
- ↑ State Statistics Committee of Ukraine: The distribution of the population by nationality and mother tongue
- ↑ Evrenpaşa Köyü | Güney Türkistan'dan Anadoluya Urfa Ceylanpınar Özbek Türkleri. Evrenpasakoyu.wordpress.com. Retrieved on 2013-07-12.
- ↑ Census of Mongolia, slide# 23. http://www.toollogo2010.mn/doc/Main%20results_20110615_to%20EZBH_for%20print.pdf
- ↑ A. H. Keane,A. Hingston Quiggin, A. C. Haddon, Man: Past and Present, p.312, Cambridge University Press, 2011, Google Books, quoted: "Who take their name from a mythical Uz-beg, Prince Uz (beg in Turki=a chief, or hereditary ruler)."
- دائرةالمعارف فارسی
- ویکی‌پدیای انگلیسی
رده:اتحادیه‌های ایلی رده:اقوام ازبکستان رده:اقوام افغانستان رده:اقوام ایران رده:اقوام به‌رسمیت شناخته‌شده توسط چین رده:اقوام تاجیکستان رده:اقوام ترکمنستان رده:اقوام ترک‌تبار رده:اقوام در قرقیزستان رده:اقوام در قزاقستان رده:تاریخ مردمان ترک‌تبار رده:جوامع مسلمان ترک