Barack Obama
| Barack Hussein Obama Jr. | ||
| ||
Prezidanto di  Usa
| ||
| Guvernisteso: | de la 20ma di januaro 2009 til la 20ma di januaro 2017 | |
| Precedanto: | George W. Bush | |
| Sucedanto: | Donald Trump | |
| Personal informi | ||
| Naskodato: | 4 di agosto 1961 | |
| Naskoloko: | Honolulu, Havayi, Usa | |
| Spozo: | Michelle Robinson | |
| Profesiono: | politikisto | |
| Politikala partiso: | Demokrata Partiso | |
Barack Obama (plena nomo Barack Hussein Obama, Jr., naskinta en 1961), esas Usana politikisto dil Demokrata Partiso e prezidanto di Usa de 2009 til 2017. De 1997 til 2008 il esis senatisto por Illinois. Ilua vice-prezidanto esis Joe Biden.
Ye la 4ma di novembro 2008 kom kandidato dil Demokrata Partiso il ganis l'elekto kontre la kandidato di Republikana partiso John McCain e divenis la 44ma prezidanto di Usa, uzinte sua famoza slogano "Yes, we can" ("Yes, ni povas"). En 2012 ilu rielektesis por plusa 4 yari, kande la Republikana kandidato esis Mitt Romney.
En 2009 il esis premiziita per Nobel-premio pri paco.
Il esas mariajita kun Michelle Obama e havas du filiini.
Obama konvertis su a protestantismo kom adulto, edukinte sen religio da lua matro ateista. Il precupue asocias su a la reforminta tradiciono. Tamen, diversa ek lua politikal opozanti asertabis ke il esus Mohamedano, esperante incitar islamofobio kontre lu.
La precipua verko di lua prezidanteso esis la Affordable Care Act, qua esis granda expanso dil Usana sanesala sistemo. Samasexua mariajo ank legaligesis en la tota la lando, kande il esis prezidanto en 2015. Pri exterlanda politiko, Obama adoptis direkto diferanta de sua precedanti, e normaligis relati kun Kuba e Iran, ma suportis anke militi kontre Libia ed en Irak, Siria ed Afganistan.
Politiko prezidantala
Ye ilua prezidantesko, la financala krizo ankore minacis multa landi. Obama permisis la prestaji a banki e la nacionaligo di poka banki ed anke stimulo financal. Plur ekonomi opinias ke la stimulilo esis tro mikra, quankam Obama forsan havus problemi aceptigar plu granda stimolilo da konservativa Demokrati en Congress. La politiko di embargar di debanti esis relative severa. Sub Obama la Demokrati anke adoptis plu strikta regulado financal, precipue la Dodd-Frank Act. Ito grand-parte revokesis dal Republikani ed ula Demokrati sub prezidanto Trump.
Importanta politikajo por Obama esis la Usana sistemo sanasala. Obama volis uzar anciena Republikana propozajo kom bazo di sua lego, esperante ke moderema Republikani kunlaboros por reformo. Tamen la Republikan opozicio tre hardeskis e la Demokrati sole votis la Affordable Care Act tra amba chambri di Congress. Republikani esforcis renversar la ACA plura deki de foyi. Lia opozicio impedis plur aspekti dil lego, exemple l'expanso di Medicaid. Multa stati Republikana nulatempe realigis ca expanso, detrimente por sua povra civitani.
Pri la politiko exterlanda il vizis ri-orientalizo dil uzata moyeni politikala, ma anke dil involveso regional. La exterlanda politiko di Obama esis min agresiva e plu diplomacema kam olta di Bush. Il durigis la milito dal NATO en Afganistan, ma diminutis la nombro di soldati Usana en Irak. Tamen il iniciis militi en Libia e Mali, e pose itere en Irak kontre Daesh e mem pose anke en Siria. Anke en Afganistan e Yemen eventis Usan ataki. Lua guvernerio anke durigis l'uzado di avioni automata, le drones. Obama esforcis ri-orientalizar Usa a Latinida Amerika ed a Pacifik Azia, fore del Mez-Oriento e a plu mikra punto de Europa. La diplomaco kun Kuba ed Iran esis parto di ta idealo. La relato kun Israel tre maleskis.
Social-kulturala politiko divenis plu progresiva sub Obama. La Supra Korto legaligis mariajo inter dui samsexua dum ilua prezidanteso, en 2015. Il anke havis plu permisiva politiko pri abortigo, tamen Republikan opozicio extremeskis samtempe. Kanabo restis federale nelegala, ma il imperis ke stati, qui segun lu responsable legaligis e regulis ol, ne impedesas. Ma Obama anke havis severa politiko pri denuncanti, qui divulgis informo pri la praktiki dal informistaro en la privata vivo di homi. Chelsea Manning exemple traktesis tre punisate. Anke, la kulpinti di krimini kontre kaptiti en sekreta karceri ofte ne punisesis.
Dum ilua prezidanteso, la Republikana partisani extremeskis, nome la grupo tale-nomizita Tea Party. Ica grupo remplasis moderema parlamentani per plu extrema kandidati ed avancigis altra parlamentani a plu konservema nacionalista perspektivo. Multa ek la membri di ca grupo kredis bizara teorii, exemple ke Obama esus Keniano od Indoneziano, esus socialisto od anarkiisto, Mohamedano od Antikristo.
Pakto kun Iran
Iran expansis sua programo nukleara en la 2000ma yari, exter limiti internaciona. De 2006 til 2010 la Unionita Nacioni impozis plura negativa sancioni sur Iran. En 2013 komencis bilaterala negocii inter Iran ed Usa, e pose multilaterala negocii inter Iran, la P5+1 (Usa, Popul-Republiko Chinia, Rusia, Francia, l'Unionita Rejio e Germania) e la Europana Uniono. Restriktar la programo di Iran per pakto esis importanta skopo por Obama. Republikani feroce opozis la negocii, suportata da Benyamin Netanyahu di Israel.
Ye la 14ma di julio 2015 la Joint Comprehensive Plan of Action kreesis, pakto inter Iran, Usa, Chinia, Rusia, Francia, Germania, l'Unionita Rejio e la Europana Uniono. Experti konsideris la pakto kom remarkinde forta. Iran mustus reduktar sua nukleara aktiveso, kun 97% redukto di base richigita uranio dum dek-e-kin yari, e mustus permisar internaciona surveyanti. Donald Trump kom kandidato forte opozis la pakto ed anuncis ye la 8ma di mayo 2018 ke Usa forlasos ol. L'altra pakto-konsorti deklarabis ke li volas durigar la pakto.
