Tot-Amerika Ludi
La Tot-Amerika Ludi (Angle Pan-American Games, Hispane Juegos Panamericanos, Portugalane Jogos Panamericanos, France Jeux Panaméricains) esas plursporta konkurso qua eventas ye singla quaresma yaro, ed un yaro ante l' Olimpiala Ludi.
La maxim recenta Tot-Amerika Ludi eventis en Toronto, Kanada, de la 10ma til la 26ma di julio 2015. Le sequanta eventos en 2019 en Lima, Peru. Depos 2007 omna urbi kontratesas por recevar anke la Parapan-Amerika Ludi, qui interkonkursigas atleti kun limitizita kapablesi.
Origino
redaktar
La kreo dil Tot-Amerika Ludi inspiresis dal Central-Amerika Ludi qua establisesis dum la yari 1920ma. En 1932 la Tot-Amerika Organizo pri Sporti (Abreviuro en Angla: PASO. Abreviuro en Hispana: ODEPA) fondesis. L'unesma konkurso esus eventonta en Buenos Aires, Arjentinia, en 1943, ma pro la Duesma mondomilito li ajornesis til 1951. Pose, la Ludi eventis ye singla quaresma yaro.
En la maxim recenta Ludi (Toronto, 2015) partoprenis 6,132 atleti de 41 landi en 364 eventi pri 36 sporti.
Malgre to, certena sporti dil Tot-Amerika Ludi, quale natado, divenis min importanta en Usa e ne recevis multa atenco dal televiziono. Usa sendis lua esquado duesmaranga di natisti en 1999. Kontree en 1967 ol sendabis importanta natisti, exemple Mark Spitz. Por altra landi en Ameriki la Ludi restas important areno por deskovrar atleti qui konkursos en l'Olimpiala Ludi.
Medalii ganita de 1951 til 2015
redaktar
| # | Lando | Ora | Arjenta | Bronza | Entote |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 |  Usa |
1964 | 1460 | 1013 | 4437 |
| 2 |  Kuba |
875 | 593 | 561 | 2029 |
| 3 |  Kanada |
455 | 655 | 803 | 1913 |
| 4 |  Brazilia |
328 | 358 | 520 | 1206 |
| 5 |  Arjentinia |
294 | 334 | 440 | 1066 |
| 6 |  Mexikia |
212 | 288 | 502 | 1010 |
| 7 |  Kolumbia |
109 | 148 | 226 | 483 |
| 8 |  Venezuela |
93 | 205 | 277 | 575 |
| 9 |  Chili |
44 | 92 | 151 | 287 |
| 10 |  Dominikana Republiko |
29 | 63 | 115 | 207 |
| 11 |  Porto-Riko |
28 | 80 | 134 | 242 |
| 12 |  Equador |
28 | 80 | 134 | 242 |
| 13 |  Jamaika |
25 | 46 | 60 | 131 |
| 14 |  Guatemala |
20 | 15 | 40 | 75 |
| 15 |  Uruguay |
12 | 26 | 48 | 86 |
| 16 |  Trinidad e Tobago |
11 | 23 | 29 | 62 |
| 17 |  Peru |
9 | 34 | 64 | 108 |
| 17 |  Bahama |
9 | 15 | 13 | 37 |
| 19 |  Nederlandan Antili |
5 | 9 | 17 | 31 |
| 20 |  Kosta Rika |
5 | 6 | 9 | 20 |
| 21 |  Panama |
3 | 24 | 33 | 60 |
| 22 |  Surinam |
3 | 2 | 5 | 10 |
| 23 |  Guyana |
2 | 4 | 12 | 18 |
| 24 |  Salvador |
1 | 8 | 14 | 23 |
| 25 |  Bermudi |
1 | 4 | 4 | 9 |
| 26 |  Insuli Kaiman |
1 | 4 | 1 | 6 |
| 27 | Nederlandan Antili |
1 | 1 | 3 | 5 |
| 28 |  Santa Lucia |
1 | 0 | 2 | 3 |
| 29 |  Barbados |
0 | 4 | 11 | 15 |
| 30 |  Nikaragua |
0 | 4 | 7 | 11 |
| 31 |  Virgin Insuli Usana |
0 | 4 | 6 | 10 |
| 32 |  Paraguay |
0 | 2 | 8 | 10 |
| 33 |  Bolivia |
0 | 2 | 6 | 8 |
| 34 |  Haiti |
0 | 2 | 5 | 7 |
| 35 |  Honduras |
0 | 2 | 4 | 6 |
| 36 |  Grenada |
0 | 2 | 2 | 4 |
| 37 |  St Kitts-Nevis |
0 | 2 | 1 | 3 |
| 38 |  Dominika |
0 | 1 | 2 | 3 |
| 39 |  Belize |
0 | 0 | 2 | 2 |
| 40 |  St Vincent e Grenadini |
0 | 0 | 2 | 2 |
| 41 |  Aruba |
0 | 0 | 0 | 0 |
| 42 |  Virgin Insuli Britaniana |
0 | 0 | 0 | 0 |
| Totali | 4574 | 4553 | 5213 | 14340 | |
Landi partoprenanta
redaktar
Tot-Amerika Vintrala Ludi
redaktar
Plurfoye on probis krear la Tot-Amerika Vintrala Ludi. Lake Placid, en Usa, probis organizar la Ludi en 1959, ma pro manko di intereso di la membri di ODEPA, la ideo abandonesis.
En 1988 Las Leñas elektesis kom eventeyo por la Ludi. Anke decidesis ke la Ludi eventos ye singla quaresma yaro, ma pro manko di nivo la Ludi ajornesis til 1990
Nur unfoye la Ludi eventis dum vintro, nome en 1990, en Las Leñas, Arjentinia. Partoprenis 97 sportisti de 8 landi. De la sportisti, 76 venis de 3 landi: Arjentinia, Usa e Kanada. Itere la nivo esis poka, do l'unika sporto qua ludesis esis alpala ski-glitado e lua varianti slalon, "granda slalon" e super G. Usa e Kanada ganis omna medalii di ta Ludi.
ODEPA selektis Santiago de Chili por la duesma eventeyo, ma Usa avertis ke lu partoprenus nur se la Ludi inkluzos omna sporti vintrala. Do, ODEPA abandonis la ideo til nun.