Bayeux-refillinn

Bayeux-refillinn – (borið fram: bæjö-refillinn) – er 70 metra langt og um 50 cm breitt refilsaumað klæði, sem sýnir orrustuna við Hastings árið 1066. Veggrefillinn er varðveittur í safni skammt frá dómkirkjunni í Bayeux í Normandí, en var áður í dómkirkjunni þar.

Hluti af Bayeux-reflinum. Sendiboðar Vilhjálms hertoga koma til Guys greifa af Ponthieu.
Fyrir ofan stendur á latínu: ...UBI:NUNTII:WILLELMI:DU[CI]..
Þ.e.: „Þarna [koma] sendimenn Vilhjálms hertoga ...“

Um refilinn

Bayeux-refillinn var líklega gerður samkvæmt pöntun frá Odo biskupi af Bayeux, sem var hálfbróðir Vilhjálms sigursæla. Talið er að hann hafi verið saumaður í nunnuklaustri á Englandi. Á reflinum er aðdragandi orrustunnar við Hastings og orrustan sjálf sýnd í myndasöguformi, sem var skiljanlegt öllum almenningi. Tilgangurinn hefur verið að halda á lofti þessum sögulega atburði, auk þess sem það hafði áróðursgildi að sýna atburðina frá sjónarhóli sigurvegaranna.

Fram á 19. öld töldu flestir að kona Vilhjálms, Matthildur af Flæmingjalandi, hefði látið sauma refilinn, og var hann í Frakklandi oft kallaður „refill Matthildar drottningar“. Nú eru flestir þeirrar skoðunar að Odo biskup hafi pantað hann. Fyrir því eru einkum þrenn rök: 1) Refillinn var eign dómkirkjunnar í Bayeux, sem Odo lét byggja. 2) Þrír af fylgismönnum Odos sem nefndir eru í Dómsdagsbókinni ensku, eru sýndir á reflinum. 3) Refillinn gæti hafa verið sýndur fyrst við vígslu dómkirkjunnar 1077. Fram hafa komið fleiri kenningar, t.d. að Edit af Wessex, ekkja Játvarðar góða, hafi látið gera hann. Á reflinum er skýringartexti á latínu, og koma fram í honum fornensk orð, sem benda til að refillinn sé enskt verk. Enskur útsaumur (Opus Anglicanum) var víðkunnur á miðöldum. Þá hafa slíkir reflar verið algengir, en yfirleitt í smærri stíl – styttri.

Bayeux-refillinn hefur líklega varðveist af því að hann var svo langur, að hann var aðeins hengdur upp við hátíðlegustu tækifæri.

Eftirgerð í fullri stærð var árið 1886 sett upp í safni í Reading á Englandi.

Árið 2000 hóf hópur útsaumskvenna í Álaborg í Danmörku að gera nákvæma eftirmynd, með upprunalegum aðferðum og jurtalituðu garni. Refillinn var vígður 7. maí 2015 og settur upp í Børglum klaustri skammt norður af Álaborg, þar sem hann er til sýnis.

Tengt efni

• Vilhjálmur sigursæli
• Haraldur Guðinason
• Haraldur harðráði

Heimildir

• Björn Th. Björnsson: „Byrt á borða.“ Aldateikn, Mál og menning, Rvík 1973, 49–92.
• Mogens Rud: Bayeux Tapetet og slaget ved Hastings 1066. Christian Ejlers Forlag, Kbh. 1996. ISBN 87-7241-704-8.
• Mogens Rud: Ælfgyva og andre gåder i Bayeux-tapetet. Christian Ejlers Forlag, Kbh. 2006. ISBN 87-7241-112-0.
• Fyrirmynd greinarinnar var „Bayeux-tapetet“ á dönsku útgáfu Wikipedia. Sótt 18. október 2010.

Tenglar

• Lýsing á lífi víkinganna á 11. öld; grein í Morgunblaðinu 1983

erlendir

• Um nákvæma danska eftirgerð refilsins.
• Um Bayeux-refilinn og um eftirgerðina í Reading. — Á ensku.

Myndefni

Bayeux-refillinn í heild.

• 
  Skip Haralds Guðinasonar siglir yfir Ermarsund.
• 
  Normannskir riddarar sækja fram.
• 
  Hermenn Vilhjálms ráðast á kastala í Bretagne.
• 
  Halastjarna Halleys birtist á himni.
• 
  Vilhjálmur í hásæti sínu.