Bima (paraga Mahabharata)

Bima (basa Sangskerta: भीम, Bhima) utawa kang luwih kaloka kanthi jeneng Werkudara iku putrané Prabu Pandhu Déwanata (ratu Ngastina) lan Dèwi Kunthi. Kasatriyane ing Jodhipati. Wujude satriya gagah, gedhe, dhuwur, godheg wok simbar dhadha, blengah-blengah, njenggureng nanging ora medeni. Kekendelane kliwat ukur. Nadyan katone agal, nanging bebudene Bima alus. Nadyan pinter, nanging ora gelem ngumukake kapinterane. Watake jujur, apa anane, laire padha karo batine.

Bima

Bima uripe bisa ngendhaleni pancadriya, tegese ora bisa ditunggangi dening hawa nepsu, nanging malah bisa ngiket lan nunggang perbawane nepsu 4 prakara: amarah, sufiah, aluamah, lan mutmainah.

Lairé Bima

Miturut Kitab Mahabharata, Bima (Bhima) dilairaké wujud bayi lumrah. Lair saka guwa garbané Dèwi Kunthi. Ramané bebisik Bathara Bayu, déwaning angin.

Kacarita, sawijining ésuk Dèwi Kunthi ngenggar-enggar penggalih laro nggendhong Bhima kang isih bayi. Dumadakan ana macan saka suwaliking grumbul. Awit saking kageté, Bima mrucut saka gendhongan, tiba ing sadhuwuré watu gilang kang gedhéné sasirah gajah. Anèhé dudu sirahé Bima kang pecah, nanging malah watuné kang ajur mumur. Bima gereng-gereng nangis nggolèki ibuné. Krungu tangisé Bhima iki, macan kang mauné arep mbadhog (mangsa) bayi Bhima malah gila, satemah lumayu sipat kuping.

Pandhawa

Yudhistira

Bima

Arjuna

Nakula

Sadewa

Miturut carita pedhalangan, Bima (Werkudara) dilairaké kawujud bungkus. Jaman isih cilik urip ing Ngastina, nanging sawisé ditundhung déning Kurawa, Bima lan sadulur-seduluré dibuak lan pungkasané bisa babat Alas Mertani. Dhèwèké banjur urip ing kesatriyan Jodhipati/Unggulpawenang.

Dasanama

• Bayusuta: putrané Bathara Bayu
• Ballawa: gedhé dhuwur
• Bratasena: keturunan Barata kang prakosa
• Bhima: ngéndab-édabi (Mahabharata)
• Birawa: gedhé lan medèni
• Dandunwacana: teguh
• Nagata: nyata
• Kowara: kondhang
• Sena: prakosa
• Werkodara/Werkudara
• Wijasena
• Pandhusiwi.
• Kusumayuda
• Kusumadilaga
• Gandhawastratmaja

Anak Bojo

Bojone telu (gagrag Jogjakarta), yaiku:

• Dèwi Nagagini, nduwé anak jenengé Antareja.
• Dèwi Arimbi, nduwé anak jenengé Gathotkaca.
• Dèwi Urangayu, nduwé anak jenengé Antasena.

Anak-anaké Bima iki asring dadi pralambang prajurit. Antareja bisa ambles bumi, kang njaga dharatan. Gatotkaca bisa mabur, kang njaga awang-awang. Antasena bisa ambles bumi lan urip ing banyu, kang njaga laut.

Kasektèn

Bima uga kalebu dadi salah sijiné warga Bayu kang cacahé ana wolu, yaiku Bathara bayu dhéwé, Anoman, Liman Situbandha, Garudha Mahambira, Sarpa Nagakuwara, Gunung Maenaka, lan Ditya Jajawreka. Bima utawa Werkudara uga kalebu dadi putrané Bathara Bayu, mula banjur sinebut Bayuputra iya bayu Tanaya kang tegesé anak Bayu (déwaning angin).

Aji-ajiné aran aji bandhungbadawasa, Blabag Pangantol-antol lan Wungkal bener. Gegamané kang kondhang yaiku Gada Rujakpolo lan kuku Pancanaka. Bima ora gelem basa karo sapa waé, kejaba nalika ing lakon Bima Suci/Nawaruci. Ing lakon iki Bima ketemu karo Déwa Ruci. Wujudé Déwa Ruci kaya déné Bima. Déwa iki metu saka kupingé lan ngandhani Bima prakara filsafat urip.

Ing pungkasan carita wayang, Bima muksa bareng karo Pandhawa liyané nuju swargaloka.

Deleng uga

• Pratélan paraga wayang
• Prabu Pandhu Dewanata
• Dewi Kunthi
• Gathotkaca
• Antareja
• Antaséna

Pranala njaba

• Bima ing Bausastra Javanese Dictionary Archived 2011-02-13 at the Wayback Machine. (bausastra.com)