ნევადა
ნევადა (ინგლ. Nevada /nəˈvædə/) — შტატი აშშ-ის დასავლეთ ნაწილში. მისი ფართობი 286,350 კმ²-ია, ხოლო მოსახლეობა დაახლოებით 2.7 მილიონი კაცი. ამ მაჩვენებლით ის სიდიდით მეშვიდე და მოსახლეობით 35-ე შტატია აშშ-ში. მთელი მოსახლეობის დაახლოებით 2/3 ცხოვრობს ლას-ვეგასის აგლომერაციაში,[2] რომელიც შედგება სამი დიდი ქალაქისაგან.[3]. ნევადის შტატის დედაქალაქია კარსონ-სიტი.
| ნევადა | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| მეტსახელი: | Silver State | ||||
| დევიზი: | All For Our Country | ||||
 | |||||
| დედაქალაქი | კარსონ-სიტი | ||||
| ოფიციალური ენა | |||||
| გუბერნატორი | Joe Lombardo | ||||
| საკანონმდებლო ორგანო | ნევადას საკანონმდებლო ორგანო | ||||
| ფართობი | 286 380 კმ² | ||||
| მოსახლეობა | 3 104 614[1] კაცი | ||||
| უმაღლესი წერტილი | ბაუნდერი-პიკი | ||||
| უდაბლესი წერტილი | კოლორადო | ||||
| შტატი გახდა | 31 ოქტომბერი, 1864 | ||||
| სასაათო სარტყელი | წყნაროკეანური დროის სარტყელი, სამთო სასაათო სარტყელი და ამერიკა/ლოს-ანჯელესი | ||||
| საფოსტო აბრევიატურა | NV და Nev. | ||||
| მოსაზღვრე რეგიონები | კალიფორნია, ორეგონი, აიდაჰო, იუტა და არიზონა | ||||
| ადმინისტრაციული დაყოფა |
სია | ||||
| საიტი | nv.gov | ||||
ნევადა ძირითადად წარმოდგენილია უდაბნოებითა და სემიარიდული ტერიტორიებით, რომელთა ძირითადი ნაწილი მოქცეულია დიდი აუზის ფარგლებში. დიდი აუზის სამხრეთით არსებული რაიონები, მდებარეობს მოხავეს უდაბნოს ტერიტორიაზე. შტატის მიწების 86% აშშ-ის მთავრობის საკუთრებაა სხვადასხვა იურისდიქციის ქვეშ, როგორც სამხედრო, ისე სამოქალაქო.[4]
სახელწოდება ნევადა მომდინარეობს მის ახლოს მდებარე სიერა-ნევადის მთებიდან, რაც ესპანურად დათოვლილ მთებს ნიშნავს. ევროპელებთან კონტაქტამდე დღევანდელი შტატის ტერიტორიაზე ცხოვრობდნენ ამერიკის მკვიდრი მოსახლეობა პაიუტების, შოშონებისა, და უოშოს ტომები.[5] თავიდან ტერიტორია ესპანეთის კუთვნილება იყო და შედიოდა ალტა-კალიფორნიის შემადგენლობაში, ხოლო მექსიკის დამოუკიდებლობისათვის ომის შემდეგ ის მექსიკის მფლობელობაში გადავიდა. 1848 წლის ამერიკა-მექსიკის ომის შემდეგ ტერიტორია აშშ-ის მფლობელობაში გადავიდა და 1850 წელს იუტის ტერიტორიის ნაწილი გახდა. 1859 წელს კომსტოკ-ლოდში ვერცხლის აღმოჩენის შემდეგ ამ ადგილებში დაიწყო მოსახლეობის სწრაფი ტემპებით ზრდა, რამაც ხელი შეუწყო 1861 წელს ნევადის ტერიტორიის შექმნას იუტის ტერიტორიის დასავლეთ ნაწილში. 1864 წლის 31 ოქტომბერს ნევადა გახდა აშშ-ის რიგით 36-ე შტატი.[6]
აზრტული თამაშების ლეგალიზებამ, დაქორწინებისა და გაყრის პროცედურის სიმარტივემ ნევადა XX საუკუნის მთავარ ტურისტულ ცენტრად აქცია.[7][8] ტურიზმის ინდუსტრია შტატის შემოსავლის მთავარი წყაროა.[9] ნევადის შტატი მსოფლიოში ოქროს მწარმოებლებს შორის მეოთხე ადგილზეა.[10]
ნევადას ოფიციალურად „ვერცხლის შტატს“ უწოდებენ მის ისტორიასა და ეკონომიკაში ვერცხლის დიდი მნიშვნელობის გამო. ის აგრეთვე ცნობილია როგორც „ბრძოლაში დაბადებული შტატი“, რადგანაც მან დამოუკიდებლობა სამოქალაქო ომის პერიოდში მოიპოვა და „აბზინდის შტატი“ სიმბოლური მცენარის გამო.
ნევადა აშშ-ის უდიდესი ჩაკეტილი ტერიტორიის მქონე შტატია, რომელსაც არ გააჩნია სახმელეთო სახღვარი კანადასა და მექსიკასთან.
ეტიმოლოგია
რედაქტირებასახელწოდება „ნევადა“ მომდინარეობს ესპანურიდან და „დათოვლილს“ ნიშნავს. სახელის წარმოშობა დაკავშირებულია შტატის დასავლეთ ნაწილში მდებარე სიერა-ნევადის მთებთან, რაც ესპანურად დათოვლილ მთებს ნიშნავს.
გეოგრაფია
რედაქტირება
ნევადა მდებარეობს აშშ-ის დასავლეთ ნაწილში, მისი ფართობი 286.367 კმ²-ია. შტატს დასავლეთიდან ესაზღვრება კალიფორნია, ჩრდილოეთიდან ორეგონი და აიდაჰო, აღმოსავლეთიდან იუტა, ხოლო სამხრეთ აღმოსავლეთიდან არიზონა. ნევადის ჩრდილოეთი ნაწილი მდებარეობს დიდი აუზის ფარგლებში, რომელიც ძირითადად უდაბნოებით არის წარმოდგენილი და ხასიათდება ცხელი ზაფხულითა და საკმაოდ ცივი ზამთრით. მთის მასივები სადაც ზოგიერთი მწვერვალის სიმაღლე 4000 მეტრს აღწევს, მიუხედავად გარშემო არსებული უდაბნოებისა, ქმნიან ვრცელ ტყის მასივებს.
შტატის სამხრეთი ნაწილის მესამედი, იქ სადაც მდებარეობს ქალაქი ლას-ვეგასი უკავია მოხავეს უდაბნოს. ამ მიწების დიდი ნაწილის სიმაღლე, ზღვის დონიდან 1200 მეტრზე დაბლა მდებარეობს. ეს ტერიტორია ზამთარში მცირე რაოდენობით ნალექებს იღებს, ხოლო ზაფხულში კი მუსონები ახდენენ მასზე დიდ გავლენას. ნევადის სამხრეთში ყველაზე გამორჩეული ქედია - სპრინგ-მაუნტინსი, რომელიც მდებარეობს ლას-ვეგასის დასავლეთით. შტატის უკიდურეს სამხრეთ ნაწილში, ნევადის, კალიფორნიისა და არიზონის საზღვარზე მდებარეობს მდინარე კოლორადო.
კლიმატი
რედაქტირებანევადის შტატში ყველაზე მაღალი ტემპერატურა დაფიქსირდა 1994 წლის 29 ივნისს უკიდურეს სამხრეთში და შეადგინა 52°С. ყველაზე დაბალი ტემპერატურა −46 °C აღინიშნა 1937 წლის 8 იანვარს შტატის ჩრდილო-აღმოსავლეთ ნაწილში სან-ხაკინტოში. ნევადის კლიმატი არიდული და სემიარიდულია, რის გამოც შტატის მთელი ტერიტორია ხასიათდება მაღალი ტემპერატურით. ზამთარი ჩრდილოეთ ნაწილში საკმაოდ მკაცრი და ხანგრძლივია, ხოლო სამხრეთში მოკლე და რბილი. ნალექების საშუალო წლიური რაოდენობა 180 მმ-ს აღწევს, თუმცა ცალკეულ რაიონებში შეიძლება 1000 მმ-მდე მიაღწიოს.
ოლქები
რედაქტირებაპოლიტიკურ-ადმინისტრაციულად ნევადა იყოფა ოლქებად. კარსონ-სიტი ოფიციალურად წარმოადგენს კონსოლიდირებულ მუნიციპალიტეტს, მაგრამ შტატის კანონის მიხედვით წარმოადგენს ოლქს. 1919 წლის მდგომარეობით შტატი იყოფოდა 17 ოლქად. 1969 წელს შტატის საკანონმდებლო ხელისუფლების მიერ გაუქმდა ორმსბის ოლქი და მის ადგილას იმავე საზღვრებში შეიქმნა კარსონ-სიტის კონსოლიდირებული მუნიციპალიტეტი.
| ნევადის ოლქები | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ოლქის სახელი | ოლქის ცენტრი | დაარსების თარიღი | მოსახლეობა 2000 | პროცენტულობა | ფართობი (კმ²) | პროცენტულობა | სიმჭიდროვე (კმ²) |
| კარსონ-სიტი | კარსონ-სიტი | 1861 | 52.457 | 2.63 % | 378,1 | 0.13 % | - |
| ჩერჩილი | ფალონი | 1861 | 23.982 | 1.20 % | 13009,5 | 4.54 % | - |
| კლარკი | ლას-ვეგასი | 1908 | 1.375.765 | 68.85 % | 20955,6 | 7.32 % | - |
| დუგლასი | მაინდენი | 1861 | 41.259 | 2.06 % | 1911,4 | 0.67 % | - |
| ელკო | ელკო | 1869 | 45.291 | 2.27 % | 44555,5 | 15.56 % | - |
| ესმერალდა | გოლდფილდი | 1861 | 971 | 0.05 % | 9295,4 | 3.25 % | - |
| ევრიკა | ევრიკა | 1869 | 1.651 | 0.08 % | 10826,1 | 3.78 % | - |
| ჰუმბოლდტი | უინემუკა | 1856/1861 | 16.106 | 0.81 % | 25014,1 | 8.74 % | - |
| ლანდერი | ბატლ-მაუნტინი | 1861 | 5.794 | 0.29 % | 14294,1 | 4.99 % | - |
| ლინკოლნი | პიოჩე | 1866 | 4.165 | 0.21 % | 27549,7 | 9.62 % | - |
| ლიონი | იერინგტონი | 1861 | 34.501 | 1.73 % | 5221,4 | 1.82 % | - |
| მინერალი | ჰოუთორნი | 1911 | 5.071 | 0.25 % | 9875,6 | 3.45 % | - |
| ნაი | ტონოპა | 1864 | 32.485 | 1.63 % | 47031,6 | 16.43 % | - |
| პერშინგი | ლავლოკი | 1919 | 6,693 | 0.33 % | 15716 | 5.49 % | - |
| სტორი | ვირჯინია | 1861 | 3.399 | 0.17 % | 683,7 | 0.24 % | - |
| უოშოუ | რინო | 1861 | 339.486 | 16.99 % | 16967 | 5.93 % | - |
| უაიტ-პაინი | ილი | 1869 | 9.181 | 0.46 % | 23043,1 | 8.05 % | - |
| სულ | ოლქი: 17 | 1.998.257 | 286328,5 | - | |||
- ჰუმბოლდტმა, ოლქის სტატუსი თავდაპირველად მიიღო 1856 წელს იუტის ტერიტორიის საკანონმდებლო ხელისუფლებისაგან, ხოლო 1861 წელს ხელმეორედ ახალი ნევადის საკანონმდებლო ხელისუფლებისაგან.
დემოგრაფია
რედაქტირება| მოსახლეობის ისტორია | |||
|---|---|---|---|
| აღწერა | მოსახლეობა | ||
| 1860 | 6 857 | ||
| 1870 | 42 941 | ||
| 1880 | 62 266 | ||
| 1890 | 47 355 | ||
| 1900 | 42 335 | ||
| 1910 | 81 875 | ||
| 1920 | 77 407 | ||
| 1930 | 91 058 | ||
| 1940 | 110 247 | ||
| 1950 | 160 083 | ||
| 1960 | 285 278 | ||
| 1970 | 488 738 | ||
| 1980 | 800 493 | ||
| 1990 | 1 201 833 | ||
| 2000 | 1 998 257 | ||
| 2010 | 2 700 551 | ||
| წყარო: 1910–2010[11] | |||
| რასის მიხედვით | თეთრები | შავები | აიამ* | აზიელები | მჰწკ* |
|---|---|---|---|---|---|
| 2000 (სულ მოსახლეობა) | 86.11% | 7.67% | 2.17% | 5.67% | 0.83% |
| 2000 (მხოლოდ ესპანელები) | 18.78% | 0.44% | 0.45% | 0.25% | 0.11% |
| 2005 (სულ მოსახლეობა) | 84.25% | 8.58% | 2.15% | 6.87% | 0.92% |
| 2005 (მხოლოდ ესპანელები) | 22.31% | 0.69% | 0.51% | 0.30% | 0.12% |
| მატება 2000–05 (სულ მოსახლეობა) | 18.23% | 35.25% | 20.23% | 46.27% | 33.72% |
| მატება 2000–05 (მხოლოდ არაესპანელები) | 11.17% | 31.96% | 16.39% | 46.36% | 33.55% |
| მატება 2000–05 (მხოლოდ ესპანელები) | 43.57% | 88.97% | 34.74% | 44.46% | 34.84% |
| * აიამ არის ამერიკელი ინდიელები, ან ალასკის მკვიდრი მოსახლეობა; მჰწკ არის მკვიდრი ჰავაელები, ან წყნარი ოკეანის კუნძულელები | |||||
პოლიტიკა
რედაქტირება| წელი | რესპუბლიკელები | დემოკრატები |
|---|---|---|
| 2008 | 42.65% 412,827 | 55.15% 533,736 |
| 2004 | 50.47% 418,690 | 47.88% 397,190 |
| 2000 | 49.49% 301,575 | 45.94% 279,978 |
| 1996 | 44.55% 198,775 | 45.60% 203,388 |
| 1992 | 34.71% 175,828 | 37.41% 189,148 |
| 1988 | 58.90% 206,040 | 37.91% 132,738 |
| რეგისტირებული ამომრჩევლები 2010 წლის ივნისისათვის[12] | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| პარტია | აქტიური ამომრჩეველი | არააქტიური ამომრჩეველი | სულ ამომრჩეველი | პროცენტულობა | |
| დემოკრატები | 456,672 | 126,158 | 580,393 | 43.10% | |
| რესპუბლიკელები | 398,898 | 79,414 | 475,764 | 35.33% | |
| დამოუკიდებელი | 163,816 | 49,731 | 213,329 | 15.84% | |
| მეორადი პარტიები | 57,984 | 19,352 | 77,079 | 5.72% | |
| სულ | 1,077,370 | 274,655 | 1,346,565 | 100% | |
მნიშვნელოვანი ქალაქები და დასახლებები
რედაქტირება
|
პარადისი, სანრაიზ-მეინორი და სპრინგ-ველი შედიან ლას-ვეგასის აგლომერაციაში.
| № | ოლქი | მოსახლეობა ოლქის ფარგლებში |
ფართობი კმ² |
მოსახლეობის სიმჭიდროვე კმ²-ზე |
უდიდესი ქალაქი |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | კლარკი | 1,715,337 | 20486,8 | - | ლას-ვეგასი |
| 2 | უოშოუ | 383,453 | 16425,7 | - | რინო |
| 3 | კარსონ-სიტი | 56,146 | 403,2 | - | კარსონ-სიტი |
| 4 | დუგლასი | 47,803 | 1838,8 | - | გარდნერვილ-რანჩოსი |
| 5 | ელკო | 46,499 | 44493,4 | - | ელკო |
| 6 | ლიონი | 44,646 | 5164,4 | - | ფერნლი |
| 7 | ნაი | 38,181 | 47000,5 | - | პარამპი |
| 8 | ჩერჩილი | 26,106 | 12766 | - | ფალონი |
| 9 | ჰუმბოლდტი | 17,129 | 24988,2 | - | უინემუკა |
| 10 | უაიტ-პაინი | 8,966 | 22988,7 | - | ილი |
შენიშვნა: ცხრილი შედგენილია ნევადის შტატის მოსახლეობის 2004 წლის შეფასებისა და 2000 წლის მოსახლეობისა და ტერიტორიების აღწერის მონაცემებზე დაყრდნობით.
ნევადის 10 უმდიდრესი ადგილი
რედაქტირებაერთ სულ მოსახლეზე შემოსავლის მიხედვით
| № | ადგილი | მშპ | ოლქი |
|---|---|---|---|
| 1 | Incline Village-Crystal Bay | $52,521 | უოშოუ |
| 2 | Kingsbury | $41,421 | დუგლასი |
| 3 | Mount Charleston | $38,821 | კლარკი |
| 4 | Verdi-Mogul | $38,233 | უოშოუ |
| 5 | Zephyr Cove-Round Hill Village | $37,218 | დუგლასი |
| 6 | Summerlin South | $33,017 | კლარკი |
| 7 | Blue Diamond | $30,479 | კლარკი |
| 8 | Minden | $30,405 | დუგლასი |
| 9 | Boulder City | $29,770 | კლარკი |
| 10 | Spanish Springs | $26,908 | უოშოუ |
რესურსები ინტერნეტში
რედაქტირება- შტატის ოფიციალური საიტი
- ნევადის შტატის მონაცემთა ბაზები დაარქივებული 2014-01-06 საიტზე Wayback Machine.
- შტატის ტურიზმის საიტი
- ნევადის შტატის სიმბოლოები დაარქივებული 2009-03-09 საიტზე Wayback Machine.
- ნევადის შტატის მდივანი დაარქივებული 2008-09-18 საიტზე Wayback Machine.
- ნევადის განცხადებები
- ნევადის შტატის ბიბლიოთეკა და არქივი დაარქივებული 2008-07-07 საიტზე Wayback Machine.
- ნევადის ენერგია დაარქივებული 2010-12-29 საიტზე Wayback Machine.
- USGS-ის რეალური დროის, გეოგრაფიული და სხვა სამეცნიერო რესურსები ნევადის შტატის შესახებ დაარქივებული 2007-02-06 საიტზე Wayback Machine.
- აშშ-ის აღწერის ბიურო დაარქივებული 2014-07-31 საიტზე Wayback Machine.
- ნევადის ოლქების რუკები დაარქივებული 2020-11-29 საიტზე Wayback Machine. ფერადი რუკები. ქალაქებისა და ოლქების სია
- ნევადის შტატის ფაქტები დაარქივებული 2007-07-15 საიტზე Wayback Machine.
- ნევადის გზამკვლევი
- დავიწყებული ნევადა – ქალაქი მოჩვენებები და სამთო ბანაკები
სქოლიო
რედაქტირება- ↑ 2020 United States Census / აშშ-ის სტატისტიკური აღწერის ბიურო
- ↑ Table 2. Annual Estimates of the Population of Combined Statistical Areas: April 1, 2000 to July 1, 2009 (CBSA-EST2009-02) (CSV). 2009 Population Estimates. აშშ-ის სტატისტიკური აღწერის ბიურო, Population Division (2010-03-23). ციტირების თარიღი: 2010-04-19.
- ↑ http://www.census.gov/popest/cities/tables/SUB-EST2009-04-32.csv
- ↑ Federal Land Acres in Nevada. US Dept. of the Interior, Bureau of Land Management. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2006-09-30. ციტირების თარიღი: 2009-05-07.
- ↑ "Early Native Americans", "nevada-history.org", accessed Dec 27, 2010
- ↑ Rocha, Guy "Myth #12 – Why Did Nevada Become a State?" დაარქივებული 2013-10-24 საიტზე Wayback Machine. , "Nevada State Library and Archives", accessed Jan 9, 2011
- ↑ Bible, Bill "Protect Gaming's Legacy", "Las Vegas Sun", August 11, 2000, accessed Jan 9, 2011
- ↑ Jain, Priya "Betty Goes Reno", "Slate", July 21, 2010, accessed January 9, 2011
- ↑ "Nevada Employment & Unemployment Estimates for November 2010" დაარქივებული 2017-05-25 საიტზე Wayback Machine. , "Nevada Department of Employment, Training, and Rehabilitation"
- ↑ "Frequently Asked Questions", Nevada Mining Association, accessed January 7, 2011
- ↑ დაარქივებული ასლი. დაარქივებულია ორიგინალიდან — 2011-08-23. ციტირების თარიღი: 2012-01-18.
- ↑ Voter Registration Statistics – 2010 Elections. Nevada Secretary of State. ციტირების თარიღი: 2010-07-07.
| წინამორბედი: დასავლეთი ვირჯინია |
აშშ-ის შტატად გახდომის თარიღი 31 ოქტომბერი, 1864 (36-ე) |
შემდეგი: ნებრასკა |