ჰეერი

ჰეერი (გერმ. Heer) — ვერმახტის სახმელეთო ჯარები 1935-1945 წლებში. მეორე მსოფლიო ომის განმავლობაში მასში ჯამში 13.6-მა მილიონმა ჯარისკაცმა იმსახურა, რომელთაგან ნაწილი მოხალისედ იყო ჩაწერილი, დანარჩენები კი გაწვეულნი იყვნენ.

გერმანული ჰეერი (Deutsches Heer)
აქტიური	1935–1945
ქვეყანა	ნაცისტური გერმანია
ერთგულება	ადოლფ ჰიტლერი
შემადგენლობა	ვერმახტი
ტიპი	სახმელეთო ჯარი
როლი	სახმელეთო ოპერაციები
რაოდენობა	ჯამში იმსახურა სხვადასხვა დროს 13 600 000 სამხედრომ
ბრძოლები	ესპანეთის სამოქალაქო ომი მეორე მსოფლიო ომი
მეთაურები
მთავარსარდალი:	ადოლფ ჰიტლერი
სახმელეთო ჯარების მეთაური	ვერნერ ფონ ფრიჩი (1934-1938) ვალტერ ფონ ბრაუხიჩი (1938-1941) ადოლფ ჰიტლერი (1941-1945) ფერდინანდ შერნერი (1945)
გენშტაბის უფროსი:	ლუდვიგ ბეკი (1935-1938) ფრანც ჰალდერი (1938-1942) კურტ ცაიცლერი (1942-1944) ადოლფ ჰოიზინგერი (1944) ჰაინც გუდერიანი (1944-1945) ჰანს კრებსი (1945) ვილჰელმ კაიტელი (1945) ალფრედ იოდლი (1945)

ჰიტლერის მიერ გერმანიის გადაიარაღების პროგრამის დაანონსებიდან მხოლოდ 17 თვის შემდეგ მოხერხდა წინასწარ დადგენილი გეგმის მიხედვით 36 დივიზიის შეკრება. 1937 წელს დამატებითი ორი კორპუსი შეიქმნა. 1938 წელს, ავსტრიის ანშლუსის შემდეგ, არმიას დაემატა კიდევ ოთხი კორპუსი, რომელიც ხუთ ავსტრიულ დივიზიას მოიცავდა.

ჰიტლერის მმართველობის ქვეშ გერმანული არმია აგრძელებდა პირველი მსოფლიო ომის დროს შემუშავებული ინოვაციური სამხედრო ტაქტიკებისა და ცნებების რეალიზებას, რომელიც გულისხმობდა საჰაერო და სახმელეთო ძალების ერთობლივ მოქმედებებს. ამას ემატებოდა გერმანული ტაქტიკები ალყაში მოქცევისა და „განადგურების“ შესახებ, რომელიც მიზნად ისახავდა მოწინააღმდეგე ჯარისა და მისი შესაძლებლობების სრულად განადგურებას, რაც მტრის სარდლობის მხრიდან უპირობო დანებებას გამოიწვევდა. ამ მიდგომების საშუალებით გერმანულმა არმიამ მეორე მსოფლიო ომის პირველ ორ წელიწადში სწრაფ გამარჯვებებს მიაღწია. სისწრაფისა და გამანადგურებელი ძალის გამო ომის წარმოების ამ ტაქტიკას „ბლიცკრიგი“ (ელვისებური ომი) ეწოდა.

ორგანიზაცია

1939-1940 წლებში ვერმახტი 12 მილიონზე მეტ ჯარისკაცს ითვლიდა, რომელიც 180-კაციან რამზებად, დივიზიებად (რომელიც სამ პოლკს ან 17 ათას ჯარისკაცს აერთიანებდა), სამხედრო კორპუსებად და ჯგუფებად იყოფოდა.

მესამე რაიხის ჯარისკაცები

გერმანელი ჯარისკაცები მეორე მსოფლიო ომის ერთ-ერთ საუკეთესო მებრძოლებად არიან მიჩნეულნი, რაც განპირობებულია მკაცრი სამხედრო დისციპლინით, უბადლო პროფესიონალიზმით, კარგი აღჭურვილობით, მოტივირებითა და წვრთნებით. მიუხედავად იმისა, რომ მათი წარმატება მაღალტექნოლიგურ შეიარაღებასათან ასოცირდებოდა, აღსანიშნავია, რომ მეორე მსოფლიო ომის ბოლოსკენ ასეთ იარაღზე წვდომა მხოლოდ ერთეულებსღა ჰქონდათ.

ტაქტიკა და დისციპლინა

გერმანელი ჯარისკაცები შეტევისთვის ემზადებიან, სტალინგრადის ბრძოლა

გერმანელებმა სამხედრო წვრთნების მეთოდი იმ გამოცდილებას დაუქვემდებარეს, რომელიც სხვადასხვა ბრძოლაში მონაწილეობით დაუგროვდათ. სტრატეგია კონკრეტული მისიისთვის განსაზღვრულ ტაქტიკას გულისხმობდა და სწორედ ამის მიხედვითაც გასცემდნენ მთავარ დირექტივებს, ხოლო დივიზიებისა თუ პოლკების მეთაურები კონკრეტულ ბრძოლაზე მორგებულ გადაწყვეტილებას თვითონ იღებდნენ. ამდენად, ვერმახტსა და მის სახმელეთო ჯარებს, ტაქტიკური თვალსაზრისით, უდიდესი მოქნილობა ჰქონდა, ჯარისკაცებსაც პროფესიონალიზმის ინდივიდუალური, მაღალი დონე სჭირდებოდათ, ამ წნეხისთვის რომ გაეძლოთ.

აღჭურვილობა და შეიარაღება

გავრცელებული პოპულარული აზრის მიუხედავად, რომ გერმანული ჯარი სრულად მექანიზებული ულმობელი არმია იყო, ეს არაა სიმართლე. 1941 წლისთვის ჯარის 74-დან 80 პროცენტამდე არ იყო მექანიზებული. ცოცხალი ძალების სწრაფად გადასაყვანად გერმანელი ქვეითები რკინიგზაზე იყვნენ დამოკიდებული, ქალაქგარეთ ტრანსპორტის გამწევ ძალად კი დიდი რაოდენობით ცხენებს იყენებდნენ. მოტორიზებული ნაწილების პროცენტულობა ომის მსვლელობასთან კიდევ უფრო მცირდებოდა ტექნიკის მძიმე დანაკარგების გამო. 1944 წელს დაახლოებით 85 პროცენტი ჯარისა არამოტორიზებული იყო.

MP 40-ებით შეიარაღებული გერმანელები, სტალინგრადის ბრძოლა.

გერმანელი სამხედროების სტანდარტული უნიფორმა შედგებოდა მუნდირისა და შარვლისგან, რომელიც სახასიათო ნაცრისფერ-მწვანე ნაჭრისგან იკერებოდა. თუმცა ომის მსვლელობასთან ერთად, იქმენბოდა ალტერნატიული, გარემო პირობების საჭიროებების მიხედვით შექმნილი უნიფორმებიც. 1943 წლის შემდეგ უნიფორმის დიზაინი გარკვეულწილად შეიცვალა, რომლის შედეგადაც ის უფრო თანამედროვე და ფუნცქიური გახდა. სხვადასხვა რაზმის სამოსს კამუფლაჟი დაემატა, თუმცა ეს უკანასკნელი ძირითადად მაინც უფრო ელიტური შენაერთებისთვის იყო განკუთნვილი, მაგალითად, SS-ისა და ფალშირმიაგერის წევრებისთვის. სტანდარტული ფეხსაცმელი ტყავის ჩექმები იყო, რომელსაც შავად ღებავდნენ და ლანჩებს ლითონის ლურსმნებით აჭედებდნენ, ქუსლები კი რკინის ჰქონდა. ასეთი ფეხსაცმელი მყარი და გამძლე იყო. ომის მსვლელობასთან ერთად ტყავის ჩექმები თანდათან დაბალყელიანი თასმებით შესაკრავი ფეხსაცმელებით ჩანაცვლდა.

გერმანული უნიფორმები და ჩაფხუტების ატრიბუტები: ბადე კამუფლირების მიზნით მცენარეულობის დასამაგრებლად, ზონარი სხვადასხვა ნივთების ჩაფხუტზე დასამაგრებლად, კამუფლირებული ნაჭერგადაკრული ჩაფხუტი და ჩაფხუტი ატრიბუტების გარეშე

გერმანელი სამხედროების ჩაფხუტები 1 კილოგრამს იწონიდა და ის ფოლადისგან მზადდებოდა. პირველი მსოფლიო ომის დროს შემუშავებულ ამ ჩაფხუტებს გერმანელები „შტალჰელმს“ (გერმ. „ფოლადის ჩაფხუტი“) უწოდებდნენ. ჩაფხუტებზე დატანებული იყო კონკრეტული საჯარისო ნაწილის ნიშანი ჯარისკაცის სამხედრო ნაწილის ადვილად ამოსაცნობად.

ვერმახტის ქვეითები თან ატარებდნენ ტყავის სავაზნეებს, რომელშიც ხუთი ვაზნის ორი შეკვრა ეტეოდა; სამზარეულოს აღჭურვილობას, რომელიც ალუმინის ყუთით ზურგზე ჰქონდათ მოკიდებული; კამუფლირებულ პონჩოს, რომელსაც საბნად ან კარვად იყენებდნენ; წყლის მათარას; დაბოლოს აირწინაღს, რომელიც სპეციალური ცილინდრული ფორმის რკინის კონტეინერით დაჰქონდათ. სამხედროებს ასევე გააჩნდათ ინდივიდუალური 25.4 სმ-იანი ნიჩბები თხრილების ამოსათხრელად.

StG 44-ით შეიარაღებული გერმანელი გრენადერი, არდენის ბრძოლა, 1944 წლის დეკემბერი.

ცეცხლსასროლი იარაღებიდან ყველაზე გავრცელებეული იყო მაუზერის ხელით გადასატენი Karabiner 98k შაშხანები, რომელიც 7.92 მმ-იან ვაზნებს იყენებდა. ომის მსვლელობასთან ერთად გამოჩნდა ნახევრადავტომატური შაშხანებიც, მაგალითად, Gewehr 43, თუმცა სხვა მეომარი მხარეებისგან განსხვავებით (აშშ, საბჭოთა კავშირი), გერმანია მაინც ხელით გადასატენ Karabiner 98k შაშხანებზე დამოკიდებული დარჩა ომის ბოლომდე, ვინაიდან Gewehr 43-ის წარმოება ვერ ხდებოდა დიდი რაოდენობით ომის წაგების გზაზე მდგარი გერმანიის შეზღუდული რესურსების გამო. გერმანულ ჯარში ავტომატური იარაღებიდან ყველაზე გავრცელებული იყო ხელით გადასატანი ტყვიამფრქვევი MG 42 (ისროდა 7.92×57 მმ მაუზერის ვაზნებს) და MP 40 პისტოლეტ-ტყვიამფრქვევი, რომელიც პარაბელუმის ვაზნებს იყენებდა. MP 40-ს 32 ვაზნიანი ტევადობის მჭიდი ჰქონდა. ომის ბოლო წლებში გამოჩნდა ჰუგო შმაისერის მიერ შექმნილი ინოვაციური ავტომატური შაშხანა Sturmgewehr 44. ვერმახტს სურდა, სწორეს ეს ავტომატური შაშხანა გამხდარიყო გერმანული არმიის სტანდარტული იარაღი, თუმცა ამ შემთხვევაშიც, ამ იარაღმა ვეღარ მოასწრო ომის მსვლელობაში გარდატეხის შეტანა იმდროინდელი გერმანიის მძიმე ეკონომიკურ-მატერიალური მდგომარეობისა და ფრონტის ხაზზე მასიური უკანდახევებისა და დანაკარგების ფონზე.

გერმანელი ქვეითების ხისსახელურიანი ხელყუმბარები ფუძის გახსნითა და თოკის გამოქაჩვით აქტიურდებოდა. 1943 წლიდან ჯარის შეიარაღებას დაემატა ტანკსაწინააღმდეგო იარაღები, როგორებიც იყო პანცერშრეკი და პანცერფაუსტი.

სამხედრო დანაშაულები და ვერმახტის დასასრული

ვერმახტი და მისი სახმელეთო არმია ჰოლოკოსტისა და სხვა მძიმე დანაშაულების მონაწილე იყო, ნაცისტური მთავრობა გერმანელ ჯარისკაცებს „დაბალი რასის“ (გერმ. „Untermensch“) გენოციდისთვის იყენებდა. გერმანულმა ჯარმა ოკუპირებულ ტერიტორიებზე მრავალი ხოცვა-ჟლეტა, სამხედრო ტყვეთა დახვრეტა, მასიური გაუპატიურება და ძარცვა ჩაიდინა. ნიურბერგის პროცესზე გერმანიის სარდლობის უმეტესობა ომის დამნაშავედ სცნეს.

გერმანიის სახმელეთო არმია - ჰეერი - ოფიციალურად ომის დასრულებისთანავე არ დაშლილა, მისი რამდენიმე ბოლო დარჩენილი დივიზია 1946 წელს დაიშალა. ამავე წელს გერმანიას ჯარის ყოლის უფლება ჩამოერთვა და ეს შეზღუდვა დასავლეთ გერმანიის ბუნდესვერის შექმნამდე - 1956 წლამდე - გაგრძელდა.

ლიტერატურა

• ალბერტო მორენო დე ლა ფუენტესი, ფედერიკო პიგდევალი, ომები და არმიები, პალიტრა L, 2020.
• Bartov, Omer (1991). Hitler's Army: Soldiers, Nazis, and War in the Third Reich. New York: Oxford University Press.
• Bartov, Omer (2001). The Eastern Front, 1941–45: German Troops and the Barbarisation of Warfare (2nd ed.). London: Palgrave Macmillan.
• Davies, Norman (2006). Europe at War 1939–1945: No Simple Victory. London: Pan Books.