Programmalastırıw tili

Programmalastırıw tili (baǵdarlamalastırıw tili) - kompyuter programmaların jazıwǵa arnalǵan belgiler sisteması.^[1]

Programmalastırıw tilleri ádette rásmiy til menen anıqlanatuǵın sintaksisi (forması) hám semantikası (mánisi) jaǵınan sáwlelenedi. Tiller ádette tip sisteması, ózgeriwshiler hám qátelerdi qayta islew mexanizmleri sıyaqlı imkaniyatlardı támiyinleydi. Kompilyator yamasa interpretator túrindegi programmalastırıw tilin ámelge asırıw baǵdarlamalardı tikkeley yamasa orınlanatuǵın fayldı shıǵarıw arqalı orınlawǵa imkaniyat beredi.

Kompyuter arxitekturası programmalastırıw tilleriniń dizaynına qattı tásir etti, olardıń eń kóp tarqalǵan túri (imperativ tiller - belgili bir tártipte operaciyalardı orınlaytuǵın) ataqlı fon Neyman arxitekturasında jaqsı jumıs islew ushın tayarlanǵan. Dáslepki programmalastırıw tilleri apparatlıq qurallar menen tıǵız baylanıslı bolǵanı menen, waqıt ótip olar ápiwayılıq ushın ámelge asırıw maǵlıwmatların jasırıw ushın kóbirek abstrakciyanı rawajlandırdı.

Kóbinese imperativli, funkcional, logikalıq yamasa obyektke baǵdarlanǵan dep atalǵan mıńlaǵan programmalastırıw tilleri hártúrli qollanıw ushın islep shıǵılǵan. Programmalastırıw tilin proektlestiriwdiń kóplegen aspektleri kelisiwlerdi qamtıydı - mısalı, arnawlı jaǵdaylardı qayta islew qátelerdi redaktorlawdı jeńilletedi, biraq ónimlilik bahası menen. Programmalastırıw tili teoriyası - programmalastırıw tillerin proektlestiriwdi, kirgiziwdi, analizlewdi, sáwlelendiriwdi hám klassifikaciyalawdı izertleytuǵın informatikanıń ishki tarawı.

Anıqlamalar

Programmalastırıw tilin neni quraytuǵının anıqlawda itibarǵa alınıwı múmkin hártúrli kriteriyler bar.

Kompyuter tilleri menen programmalastırıw tilleri

Kompyuter tili termini geyde programmalastırıw tili menen almastırıladı. Degen menen, eki terminniń de qollanılıwı avtorlar arasında hár túrli, sonıń ishinde hárqaysısınıń anıq kólemi. Bir qollanıw programmalastırıw tillerin kompyuter tilleriniń ishki jıynaǵı retinde sáwlelendiredi. Sol sıyaqlı, kompyuter programmalardı bildiriwden basqa maqseti bar esaplawlarda qollanılatuǵın tiller ulıwma túrde belgilengen kompyuter tilleri bolıp tabıladı. Mısalı, belgilew tilleri geyde programmalastırıw ushın paydalanılmaytuǵının atap kórsetiw ushın kompyuter tilleri dep ataladı. Kompyuter tillerin klassifikaciyalawdıń bir usılı - esaplaw teoriyası sáwlelendirgendey, olar ańlata alatuǵın esaplawlar. Ámeliy programmalastırıw tilleriniń kópshiligi Turing tolıq,^[2] hám barlıq Tyuringtiń tolıq tilleri birdey algoritmler jıynaǵın ámelge asıra aladı. ANSI/ISO SQL-92 hám Charity - Tyuring tamamlanbaǵan tillerdiń mısalları, biraq kóbinese programmalastırıw tilleri dep ataladı.^[3]^[4] Degen menen, ayırım avtorlar “programmalastırıw tili” terminin Tyuringtiń tolıq tilleri menen shekleydi.

Basqa qollanıw baǵdarlamalastırıw tillerin abstraktli mashinalardı programmalastırıwǵa arnalǵan teoriyalıq konstrukciyalar retinde hám olardıń shekleniwi informaciyalıq resursları bar fizikalıq kompyuterlerde jumıs isleytuǵın kompyuter tilleri olardıń kompleksi retinde qarastırıladı. Djon C Reynolds formal specifikaciya tilleri orınlawǵa arnalǵan tiller sıyaqlı programmalastırıw tilleri ekenin atap kórsetti. Ol sonday-aq kompyuterdiń háreketine tásir etetuǵın tekstli hám tipli grafikalıq engiziw formatları ádette Tyuringniń tolıq emes ekenligine qaramastan, programmalastırıw tilleri bolıp tabıladı hám programmalastırıw tiliniń koncepciyaların bilmew engiziw formatındaǵı kóplegen kemshiliklerdiń sebebi ekenin aytadı.

Derekler

↑ Aaby, Anthony. Introduction to Programming Languages, 2004.
↑ „Turing Completeness“. www.cs.odu.edu. Qaraldı: 5-oktyabr 2022-jıl.
↑ Digital Equipment Corporation. „Information Technology – Database Language SQL (Proposed revised text of DIS 9075)“. ISO/IEC 9075:1992, Database Language SQL. 21-iyun 2006-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-iyun 2006-jıl.
↑ The Charity Development Group. „The CHARITY Home Page“ (dekabr 1996). 18-iyul 2006-jılda túp nusqadan arxivlendi. , "Charity is a categorical programming language...", "All Charity computations terminate."

[Aaby_2004-1] Aaby, Anthony. Introduction to Programming Languages, 2004.

[:0-2] „Turing Completeness“. www.cs.odu.edu. Qaraldı: 5-oktyabr 2022-jıl.

[:1-3] Digital Equipment Corporation. „Information Technology – Database Language SQL (Proposed revised text of DIS 9075)“. ISO/IEC 9075:1992, Database Language SQL. 21-iyun 2006-jılda túp nusqadan arxivlendi. Qaraldı: 29-iyun 2006-jıl.

[:2-4] The Charity Development Group. „The CHARITY Home Page“ (dekabr 1996). 18-iyul 2006-jılda túp nusqadan arxivlendi. , "Charity is a categorical programming language...", "All Charity computations terminate."

[1]

[2]

[3]

[4]