Alizeerii
Alizeerii ɛjaɖɛ kɛ Afrika nɛ kɩ-hayi kiŋ ɛjaɖɛ naɖɩyɛ. Ɖɩwɛ ajɛya wena akpɛndaa nɛ payaɣ-yɛ se Maagrɛɛbʊ yɔ a-taa. Alizeerii ɛjaɖɛ tɛtʊ sɔsɔtʊ payaɣ se Alizee. Tɩwɛ Alizeerii nɛ kɩ-hayi kiŋ Mediteranee teŋgu cɔlɔ kpam. Tɛtʊ ndʊ tɩkɩlɩna samaɣ wɛnaʊ. Afrika kpeekpe taa lɛ, Alizeerii tɛtʊ kɩlɩna walʊʊ. Tɩwalaa pɩtalɩ ɛzɩ kilomɛtanaa agbaba ɛzɩ 2 381 741 mbʊ yɔ.
| Alizeerii Algérie | |||
 Alizeerii tɛlɛŋa | |||
| |||
| Tʋmɩyɛ taa kʋnʋmɩŋ: | . | ||
| Tɛtʋ sɔsɔtʋ: | . | ||
| Ɛjadɛ kɛ mbʋ yɔ: | . | ||
| Ɛjaɖɛ ñʋʋdʋ: | Ɖajaa Abdelmadjid Tebboune | ||
| Ɛjaɖɛ walanzɩ: | 2,381,741 km² | ||
| Samaɣ ñʋʋ: | 46,600,000 (2023) | ||
| Tɛtʋ hɔɔlʋʋ samaɣ ñʋʋ: | 19.6 km² | ||
| Internet nimaɣ: | . | ||
Alizeerii ɛjaɖɛ sɩna Tuniizii nɛ wɩsɩ ɖɩlɩyɛ nɛ hayi kiŋ. Wɩsɩ ɖɩlɩyɛ taa ɖeyi ɖeyi lɛ, Liibii ɛjaɖɛ; piyele nɛ hadɛ kiŋ lɛ, Nizɛɛrɩ nɛ Malii ajɛya. Wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ nɛ hadɛ kiŋ lɛ, Moritaanii nɛ Sahara wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ nɛ wɩsɩ ɖɩɖʊyɛ ɖeyi ɖeyi lɛ, Marɔkɩ ɛjaɖɛ. Alizeerii taa ɛyaa laba kʊñɔŋ siŋŋ. Palʊba lʊbɩyɛ ɖɔɖɔ siŋŋ nɛ poyoo yoŋ sakɩyɛ nɛ pʊcɔ pɛwɛɛ pa-tɩ yɔɔ hasɩyaɖɛ fenaɣ kɩyakɩŋ kagbaanzɩ ñɩŋgʊ, wiye pɩnaɣ 1962 taa.
Alizeerii ɛjaɖɛ wɛ kedeŋa kpeekpe ajɛya kpɛndʊʊ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ se ONU ŋgbɛyɛ yɔ ɖɩ-taa. Alizeerii ɛjaɖɛ nɖɩ, ɖɩwɛ ɖɔɖɔ Afrika ajɛya kpɛndʊʊ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ ɖɩɖɩ se Union africaine yɔ ɖɩ-taa, pɩ nɛ ɖama nɩnaʊ ŋgbɛyɛ nɖɩ ɖɩɩtɩŋɩɣ nɔɔyʊ wayɩ nɛ kpaɣnɛ ɖooo kɩ-tɩ yɔɔ wɛʊ pɩnaɣ 1962 taa yɔ, Alizeerii ɛjaɖɛ sʊ Ligue arabe ŋgbɛyɛ taa. Lɛlaɣ fenaɣ, pɩnaɣ 1989 taa kɛ Alizeerii nɛ Maagrɛɛbʊ ajɛya palaba nɔɔ nɛ patʊlɩ kɩgaʊ ŋgbɛyɛ nɖɩ payaɣ sɔnɔ se Union du Maghreb arabe (UMA) yɔ. Ɛjaɖɛ nɖɩ, ɖɛwɛ ɖɔɖɔ Mediiteranee ŋgbɛyɛ kɩkpɛndʊʊ taa pɩnaɣ 2008 taa.
Alizeerii kaŋgalafʊ nimaɣ paɣzɩɣna +213 nɛ liidiye nɖɩ pɔtɔkɩ peeɖe yɔ, payaɣ-ɖɩ se Alizeerii Dinar.
| Afrɩka |
| Afrika Hadɛ kiŋ • Alizeerii • Aŋgoola • Caadɩ • Cibuuti • Egipiti • Eriitree • Etiyoopii • Kaabɔɔ • Kambii • Kameruni • Kana • Kapʊvɛɛrɩ • Keniya • Kinee-Ekwatoriyaaalɩ • Kinee-Konakrii • Kinee-Pɩsaʊ • Kootidiivʊwarɩ • Koŋo Kinsasa • Kɔngoo-Pirazaaviili • Lezoto • Liiberiya • Liibii • Maalii • Madakasɩkarɩ • Malawii • Marɔkɩ • Moozambiki • Moritaanii • Naajeeriya • Namibi • Nizɛɛrɩ • Peenɛɛ • Purkina Fasoo • Purundi • Pɔcɩwaanaa • Ruwandaa • Sahara Kañɩnbʊsaɣ • Santrafri • Senegaalɩ • Siyeera –Leyɔnɩ • Soomaali • Sudaanɩ • Suudanɩ Hadɛ • Suwaaziilandɩ • Sambii • Sɩmbaabuwe • Tanzanii • Togo • Tuniizii • Ugandaa |